عصرایران؛ رضامیرمحرابی - مرداد 1394 حجت الله ایوبی، رئیس وقت سازمان سینمایی با صدور حکمی سیدرضا میرکریمی را به سمت دبیری جشنواره بین‌الملل فیلم ایران منصوب کرد. با این حکم بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر از آن جدا و قرار شد به صورت مستقل در اردیبهشت ماه هرسال برگزار شود. صدور این حکم استقبال اهالی سینما را به همراه داشت و آنها را به برگزاری جشنواره‎ای مقتدر، مستقل و حرفه‎ای امیدوار کرد. اما در این میان نیز گروهی با این اسم مشکل داشتند تا سرانجام این جشنواره با عنوان جشنواره جهانی فیلم فجر در اردیبهشت 1395 با دبیری میرکریمی در تهران برگزار شود. در حکم ایوبی برای میرکریمی آمده بود: «جدایی بخش بین‌الملل جشنواره فجر فرصتی است برای برپایی همایشِ بزرگ و با شکوهِ همه سینماگرانی که همچنان به آینده سینمای فرهنگی، هنری و اصیل و انسانی باوردارند.». سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر در سه بخش، بخش اصلی شامل سینمای سعادت (مسابقه بین‌الملل)، جلوه‌گاه شرق (پانورامای سینمای کشورهای آسیایی و اسلامی) و جام جهان‌نما (جشنواره جشنواره‌ها)؛ بخش‌های جنبی شامل نمایش فیلم‌های کلاسیک مرمت شده، مستند زیر ذره‌بین، نمایش‌های ویژه (مرور بر آثار و بزرگداشت‌ها)، فانوس خیال (نمایش‌های نیمه شب فیلم‌های نوآور در گونه‌های مختلف سینمایی)، شاخه‌های شکسته‌ی زیتون (دریچه‌ای به تحولات روز جهان اسلام)، مروری بر آثار سینمای سایر کشورها و بخش رویدادها شامل دارالفنون (اردوی استعدادیابی با حضور فیلم‌سازان جوان ایران، منطقه و جهان)، نشست‌های دانشگاهی، سمینارها، کارگاه‌های آموزشی و بزرگداشت ۳۰ فروردین تا ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ برگزار می شود. در روزهای نزدیک به برگزاری این رویداد با سیدرضا میرکریمی، سینماگر مطرح ایرانی و دبیر جشنواره که ساعت‎ها و روزهای شلوغی را سپری می‎کند، گفت و گو کردیم که در ادامه می خوانید.

* به نظر می رسد جشنواره جهانی به ثبات مدنظر شما نزدیک شده است؛ چه ویژگی‎هایی این دوره را نسبت به دوره‎های قبلی متمایز می‎کند ؟

- حضور پررونق و چشمگیر فیلم‎هایی از بیش از پنجاه کشور و بخصوص کشورهای منطقه و همسایه اعم از آسیای میانه و خاورمیانه در این دوره جشنواره در کنار حضور بیش از سیصد و پنجاه مهمان حرفه ای از هفتاد و هشت کشور جهان ، آمار خوبی است که نشان از اهمیت روزافزون جشنواره جهانی فیلم فجر در منطقه دارد . خوشبختانه آثاری که از کشورهای منطقه به دستمان رسیده است از تنوع مضامین و قالب ها و از کیفیت سینمایی خوبی برخوردارند و برخی آثار نخستین نمایش خود را در این رویداد خواهند داشت که کیفیت سینمایی خوبی هم دارند.

ویژگی دیگری که امسال داریم مرور سینمای ملت ها شامل گرجستان و ایتالیا است که منتخبی از فیلم های خوب امسالشان را نمایش خواهیم داد و مهمانانی از این دو کشور خواهیم داشت که فرصت مناسبی برای تعامل بیشتر و نزدیکتر فرهنگی با این کشورها است. بخش زیتون های زخمی که سال گذشته به جشنواره اضافه شد و به تحولات منطقه می پرداخت دامنه جغرافیایی اش گسترده تر شده است و به موضوعات مربوط به جهان اسلام می پردازد. زنده بودن جشنواره جهانی به این است که به موضوعات روز توجه داشته باشد به همین دلیل ما بحث بحران آب ، آلودگی هوا و محیط زیست را جدی گرفته ایم و فیلم هایی با این موضوع نمایش داده خواهد شد. بخش دیگری که سال گذشته با استقبال مواجه شد نمایش فیلم های ژانر وحشت بود؛ به همین دلیل امسال بخش فانوس خیال را داریم که به نمایش فیلم های ژانر اختصاص دارد و آثاری از همه ژانرها اعم از دلهره آور ، کمدی ، جنایی در آن حضور دارند؛ تماشای آثار این بخش جذاب را نیز به علاقه مندان سینما توصیه می کنم.

* کیفیت فیلم های بخش مسابقه را در این دوره چگونه ارزیابی می‎کنید؟

-کیفیت فیلم‎های بخش مسابقه اصلی ارتقاء چشمگیری داشته است. از ماه ها قبل کار انتخاب فیلم ها را آغاز کردیم که این مساله این فرصت را به ما داد تا بتوانیم بدون عجله آثار را انتخاب کنیم. از امتیازات داشتن دبیرخانه دائمی این بود که جشنواره را در سایت‎های مهم و فراگیر سینمایی ثبت نام کردیم و امسال برای اولین بار ثبت نام فیلم برای حضور در جشنواره برای فیلم‎های خارجی مستلزم هزینه 20 دلاری بود. تعداد کمی جشنواره هستند که نرخ ثبت نام دارند و بیش از 1500 فیلم به این شکل ثبت نام و آثار را ارسال کردند که این رقم برای فیلم های کوتاه کمتر بود.

* جشنواره جهانی فجر در تلاش است به مهمترین جشنواره آسیا تبدیل شود. رقبای ما برای تبدیل شدن به جشنواره اول منطقه و آسیا کدام‎ها هستند؟

- در آسیا جشنواره های مهمی حضور دارند که علی رغم اعتبارشان جشنواره‎های پیشرو نیستند. هم به عنوان صاحب اثر و هم به عنوان داور در برخی از این جشنواره ها حضور داشته‎ام و به عنوان یک کارشناس معتقدم استعدادهای آسیایی در زمینه سینما توسط اروپایی‎ها کشف شده است و جشنواره‎های آسیایی اصولا جشنواره‎های پیرو هستند که کمتر دست به کشف می زنند و به یک نسبتی دست به ویترین سازی و تشریفات زائد می زنند. در منطقه خودمان با اطمینان می‎گویم جشنواره اول هستیم اما در آسیا همچنان جای کار داریم. در آسیا توکیو، پوسان و تا حدی شانگهای جشنواره‎های مهمی هستند و البته تعداد زیادی جشنواره های ریز و درشت هم داریم که در این سطح نیستند. یکسری جشنواره های لوکس هم داریم که با پول مدیریت می شود مانند جشنواره دوبی که اساسا رقبای ما نیستند و ما به لحاظ دیدگاه حرفه ای متفاوت از آنها هستیم.

* جشنواره جهانی فجر به عنوان یک رویداد بین المللی چه مشورت ها و مذاکراتی با فضای دیپلماسی کشور داشته است. در این زمینه چه توقعاتی از فضای سیاسی و دیپلماسی کشور دارید؟

- آگاهی کامل دربکارگیری ظرفیت هنر و به خصوص سینما در دیپلماسی عمومی کشور از گذشته وجود نداشته است و عزم ملی هم در همین حوزه مشاهده نمی شود. به همین دلیل ما توقعی نداریم و از ابتدا تلاش کردیم کار خودمان را در قالب چارچوب های استاندارد درست انجام دهیم و بتوانیم بتدریج و از مسیری ایجابی جا باز کنیم. به همین دلیل سال گذشته واکنش‎های مثبتی به جشنواره دیده شد و امسال ظرفیت‎های بیشتری در بین سیاستمداران به این رویداد حساس شدند و تعداد زیادی از این عزیزان برای کمک به جشنواره اعلام آمادگی کرده اند.

* از ظرفیت‎های سینمای ایران و از بین چهره‎های مطرح سینمای کشورمان چه افرادی در این دوره به عنوان مهمان یا سخنران حضور دارند؟

- از تمام ظرفیت های سینمای ایران هر سال دعوت می کنیم و به آنها می گوییم بیایید و میزبانی کنید. امسال آقای فرهادی را دعوت کردیم اما ایشان درگیر آماده سازی فیلم جدیدشان هستند و بعید است حضور داشته باشند اما چهره هایی مانند آقای مجیدی و هنرمندان بزرگ دیگری در ایام برگزاری جشنواره در این رویداد حضور خواهند داشت.

* تلاش های شما و تیم جشنواره در سه سال اخیر قابل تحسین بوده است؛ ترجیح می دهید بگویند سی و ششمین بخش بین المللی جشنواره فجر یا سومین جشنواره جهانی فیلم فجر؟

-جشنواره ما با افتخار سی و ششمین دوره را برگزار می کند و این یعنی ما جزو قدیمی ترین جشنواره سینمایی همچنان زنده آسیا هستیم و این استمرار و پایداری میراثی با ارزش است که من و همکارانم افتخار می کنیم به این گذشته اما می توانم بگویم در سه سال گذشته تلاش تیم جدید جشنواره در این بوده است اتفاقات بهتری رقم بخورد و بر این اساس جشنواره از ثبات مدیریتی و رویکردی هدفمند تر برخوردار بوده و اقدامات جدی تری برای ارتقاء جایگاه بین المللی جشنواره و نقش آن در تبادلات فرهنگی منطقه ای انجام شده است. حتی در حوزه های بین الملل نیز ما تقسیم وظایف کرده ایم و فعالیت ها را به تیم های کارشناسی واگذار کرده ایم و با طراحی چارت سازمانی متناسب با اهداف خود ، دست به کادر سازی در بخش های مختلف زده ایم تا جشنواره ای در تراز استانداردهای معمول جهانی داشته باشیم.

* حاشیه هایی در گذشته در مورد مباحث مالی جشنواره مطرح شده است؛ چرا در مورد مباحث مالی و دستمزدها شفاف سازی نمی شود؟ چه اشکالی دارد به صراحت گفته شود یک تیم حرفه ای نیاز به دستمزد حرفه ای هم دارند؟

- همیشه از دامن زدن به بحث‎های حاشیه ای پرهیز کرده ام اما باید بگویم بحث شفافیت و انضباط مالی در رویکرد جشنواره جهانی از ابتدا در دستور کار قرار گرفت و بر همین اساس برآورد اولیه را بر اساس بند بند فعالیت‎ها اعلام کردیم . وقتی بحث حاشیه ای پیش می آید معمولا به دنبال شفافیت نیستند و اهداف دیگری را پیگیری می کنند و با ادبیاتی عوام فریبانه همه حقایق گفته نمی شود. مثلا می گویند 8 میلیارد برای این جشنواره هزینه شده است ولی در باره حجم فعالیت ها و گستردگی حضور فیلم ها و تعداد مهمانان خارجی حرفی نمی زنند. (مانند تعداد میهمانان که بیش از ۳۵۰ نفر هستند، هزینه اقامت و هتل با ذکر نام میهمانان و هتل ها، اجاره سالن های نمایش، حق نمایش فیلم ها که بیش از ۱۵۰ فیلم است و . . .).

سعی در صرفه جویی قطعا وجود داشته و خواهد داشت. ما امسال نسبت به سال گذشته علیرغم اینکه رویداد بین المللی برگزار می‎کنیم و افزایش نرخ ارز تاثیر مستقیم روی هزینه ها داد، اما افزایش بودجه نداشتیم و علیرغم اضافه شدن بخش های جدیدی در جشنواره با صرفه جویی لازم نسبت به جبران افزایش نرخ ارز نسبت به سال گذشته اقدام کردیم و ان‎شالله افزایش هزینه ای نخواهیم داشت. همچنین در دو سال اخیر از سوی سازمان سینمایی به دلیل انضباط مالی تشویق شده ایم.

* انتخاب فیلم ها تنها سلیقه شخص دبیر جشنواره است؟

- از آنجایی که هیات انتخابی به شکل جشنواره ملی فیلم فجر وجود ندارد، انتخاب نهایی فیلم‎ها با دبیر جشنواره است و این یک الگوی تجربه شده جهانی است. دبیر یا دبیر هنری کسی است که سیاست‎های جشنواره و چشم اندازها را در نظر می‎گیرد اما یک تیم حداقل 30 نفره شامل افراد حرفه ای و کاربلد در این مسیر به دبیر جشنواره کمک می کنند.

* مهمانان خارجی مطرح در این دوره حضور خواهند داشت؟

- مهمانان سرشناس زیادی قرار است در ایام برگزاری جشنواره در تهران حاضر شوند که اسامی بخشی از آنها اعلام و رسانه ای شده است و بخشی دیگر اعلام خواهد شد.

* الان اعلام نمی کنید؟ صحت دارد از ایران در دوره ای به یکی از مهمانان جشنواره ایمیلی ارسال شده بود که در ایران حاضر نشود؟

- اگر زودتراز موعد اعلام شود ممکن است حاشیه هایی به وجود بیاید. بله شنیدم متاسفانه در دوره ای از داخل ایران به یکی از مهمانان جشنواره ایمیل ارسال شده بود که ایران ناامن است و بهتر است حضور پیدا نکنید.

* از صنف سینما بودند یا سیاست؟

- بهتر است از این سوال بگذریم؛ متاسفانه از داخل سینما این اتفاق رخ داده بود.

* کشف استعدادها و توجه به فیلم اولی‎ها چه جایگاهی در جشنواره جهانی فجر دارد؟

- بدون شک توجه به استعدادها برای ما مهم است اما در کل باید به مصالح کلی جشنواره فکر کرد. اینها فرمول واحدی ندارد و نمی توان از پیش تعیین کرد که صرفا کیفیت سینمایی را در نظر بگیرم یا نه. سیاست‎گزاران جشنواره جهانی می خواهند پیشرو در منطقه باشند بنابراین مثلا اگر فیلمی از یکی از کشورهای همسایه به دست ما برسد که واجد حداقلی از استاندارد باشد تلاش می کنیم در یک بخش آن را نمایش دهیم و حامی آثار منطقه ای باشیم. اینها ابزارهای دبیر جشنواره است که همواره در مسیر چشم انداز و اهداف حرکت کند و در عین حال مخاطبان خود را حفظ کند.

* آیا فیلم‎های ایرانی بوده که شما را تحت تاثیر قرار دهد و بگویید هر طور شده باید آن را وارد جشنواره کرد؟ منظورم صرفا سینماگران صاحب نام نیستند و بیشتر جوان‎ها را می‎گویم.

- در دو دوره قبلی آثاری وجود داشته است که انتخاب شان همراه با جسارت بود. در این دوره نیز فیلم هایی حضور دارند که در بخش های مختلف جشنواره نمایش خواهند داشت که بزودی پس از جمع بندی اعلام می شود.

* بارها گفته اید نمی‎خواهید جشنواره سیاسی شود. نگرانی‎تان در این زمینه ظاهرا زیاد است.

- منظورتان سیاست زدگی است. چون حوزه های فرهنگی و سیاسی بهم وصل هستند و در همه جای دنیا یک رابطه ای بین اینها وجود دارد و نمی شود قطع کرد ولی اینکه جشنواره سیاست زده شود و سیاست از نوع فصلی و مقطعی اش در اولویت قرار گیرد قطعا از آن پرهیز می کنیم و دنبال به دست آوردن منافع زودگذر و گزارش کار دادن داخلی برای خوشایند بعضی ها نیستم. فکر می کنم حوزه فرهنگ امن تر از حوزه های دیگر است و تاثیرات آن بسیار ماندگارتر و رو به جلوتر است و ترجیح می دهم این حوزه را آلوده نکنیم.

* بخش دارالفنون که جشنواره هزینه های آن را می دهد و سینماگران جوان را از کشورهای مختلف به ایران می آورد قرار است به چه نقطه ای منتهی شود؟

- دارالفنون برای کشف استعداد است. در دو سال گذشته هر بار 60 سینماگر جوان زیر 27 سال از 33 کشور به همراه 50 نفر از استان های ایران در یک دوره کوتاه مدت آموزشی فرهنگی حضور داشتند . به دنبال این هستیم این افراد را عضو یک باشگاه کنیم تا شبکه ای عظیم از جوانانی که نخستین تجربه علمی خود را در ایران کسب کرده باشند به وجود بیاید و انشاالله در آینده از میان آنها فیلمسازانی معرفی خواهند شد که بتوانند آثار خود را در بخش اصلی جشنواره به رقابت بگذارند. ما تلاش کرده ایم نگاه و ذائقه جشنواره را توسعه دهیم و سلیقه جشنواره را تکثیر کنیم بنابراین این افراد سفیران فرهنگی خوبی هم برای سینمای ایران خواهند بود.

* تعداد فیلم های بخش مسابقه تغییری نداشته است؟

- امسال 15 فیلم سینمایی در بخش مسابقه حضور خواهد داشت که شامل 12 فیلم خارجی و 3 فیلم ایرانی خواهد بود. در بخش کوتاه نیز به همین شکل 12 فیلم خارجی و 3 فیلم ایرانی حضور خواهند داشت.

* برای تبلیغات جشنواره در سطح بین المللی چه اقداماتی انجام شده است؟

- از چند ماه قبل هماهنگ کردیم امسال چند شبکه تلویزیونی برنامه های ویژه ای در ایام برگزاری جشنواره داشته باشند، همچنین خبرنگاران داخلی و خارجی زیادی نیز برگزاری جشنواره را پوشش خواهند داد . بهترین تبلیغ برای جشنواره مهمانان ما هستند که اگر نظم جشنواره را ببینند از کیفیت بالای این رویداد صحبت خواهند کرد.