بهتر است ایران از هرگونه برخورد مستقیم اجتناب کند. البته اجتناب از برخورد مستقیم هیچگاه به معنای عقب نشینی نیست. اتخاذ این راهبرد حتی می تواند تضمینی برای تداوم نقش برتر ایران در معادلات سوریه نیز باشد.

صلاح الدین هرسنی*

یک منبع خبری از سوریه به برخی رسانه های عربی و غربی گفت که برخی از مواضع نظامی سوریه در حومه حلب و حما، هدف حملات موشکی قرار گرفتند. برخی از خبرگزاری ها دو پایگاه نظامی را محل برخورد موشک ها اعلام کرده اند تشرین، روزنامه رسمی سوریه به نقل از منابع میدانی نوشته است که حمله اخیر به مقرهایی در استان‌های حما و حلب از پایگاهای انگلیسی و آمریکایی در شمال اردن آغاز شده و ۹ موشک بالستیک در این حمله مورد استفاده قرار گرفته است.تلویزون سوریه به همراه سانا خبرگزاری این کشور، ابن خبر را تایید کرد. سازمان ناظران سوری حقوق بشر اعلام کرد در بمباران تیپ ۴۷ ارتش سوریه دست‌کم ۲۶ مبارز کشته شده‌اند که ۴ تن آنان سوری بوده و اکثریت باقی‌ مانده ملیت ایرانی داشته‌اند.

اگر چه تا کنون این خبر به طور رسمی تایید نشده و هیچ فرد یا گروهی مسئولیت این حمله را نپذیرفته است، اما با توجه به رویه تل‌آویو و تهدیدهای آن علیه حضور نظامی بلند مدت ایران در سوریه، به نظر می رسد که این حمله به احتمال زیاد باید از سوی اسرائیل صورت گرفته باشد. منطق حاکم بر مواضع اعلامی تل آویو علیه تهران نیز نشان می دهد که این حمله باید از طرف اسرائیل صورت گرفته باشد. اگر چه بسیاری از ناظران احتمال داده اند که شاید این حمله در واکنش به عملیات سوریه و نیروهای هم‌پیمان آن در گذر از رود فرات و حرکت به سمت شرق دیرالزور صورت گرفته باشد، اما نشانه شناسی رفتار های تل آویو و واشنگتن در قبال واقعیت میدانی سوریه و تحولات آن نشان می دهد که این عامل نقش چندانی در تصمیم تل آویو برای حمله به حما و حلب ندارد.

از منظر معنا شناسی این اقدام تل آویو را باید حمله به اهداف ایرانی سوریه دانست و نشان می دهد که تل آویو خود را برای جنگ مستقیم با ایران در سوریه آماده می کند. به عبارت دیگر اقدام پیشدستانه تل آویو در حمله به حما و حلب نوعی اعلام جنگ مستقیم علیه تهران است. پارلمان اسراییل – کنست- نیز دیروز به نخست وزیر و زیر دفاع اختیار تام برای آغاز جنگ بدون مجوز پارلمان در شرایط اضطراری داده است.

تصمیم به چنین اقدام پیشدستانه ای از سوی تل آویه ریشه در اعلام مواضع تهران در قبال تل آویو دارد، چراکه رهبران تل آویو بر این اعتقادند که تهران قصد نابوی اسرائیل را دارد و به موجودیت آن در ساختار نظام بین الملل اعتقادی ندارد. تحت چنین نگرشی است که تهران تصمیم راهبردی گرفته تا با حضور نظامی خود و هم‌پیمانانش، سوریه را به جبهه تازه‌ای علیه اسرائیل تبدیل کند. از نگاه تل آویو این تصمیم تهران به معنای تهدید منافع تل آویو در منطقه غرب آسیاست. لذا تل آویو چاره ای ندارد که بخواهد عملا برای آن‌چه حفاظت از منافع خود می‌نامد، با دست باز عمل کرده‌ است تا مخاطرات تهران را به پایین سطح ممکن آن با اقدامات پیشدستانه و پیشگیرانه کاهش دهد.

البته نباید تنش میان تل آویو و تهران در سوریه را همه دلایل حمله موشکی تل آویو دانست. در این ارتباط دیدار نتانیاهو با مایک پمپئو وزیر خارجه جدید آمریکا که مواضع ضد ایرانی آنها شهره عام و خاص است،در این تصمیم تل آویو نقش دارد. به ویژه آنکه خبر خروج قریب الوقوع واشنگتن از برجام انگیزه را برای حمله به اهداف ایرانی سوریه افزایش داده است.

اگر چه ایران توان مقابله و پاسخ به اقدامات تل آویو را دارد،اما با توجه به شرایطی که در منطقه در حال رقم خوردن است بهتر است که از هرگونه برخورد مستقیم اجتناب کند. البته اجتناب از برخورد مستقیم هیچگاه به معنای عقب نشینی نیست. اتخاذ این راهبرد حتی می تواند تضمینی برای تداوم نقش برتر ایران در معادلات سوریه نیز باشد و به همین خاطر است که به چند جهت دارای اهمیت است. اول آنکه در صورت اقدام متقابل ایران رفتار های تقابلی تل آویو که مستظهر به حمایت ریاض و واشنگتن است، شدت بیشتری می گیرد. دوم آنکه اتکا ایران به حمایت روسیه هم در مقابله با تل آویو، متضمن نتایج راهبردی مناسب نیست،چراکه سیاست مسکو با تل آویو تا میزانی در سوریه همسو است و تل آویو هیچ مشکلی با حضور مسکو در سوریه ندارد. تنها مشکل تل آویو مربوط به حضور تهران در سوریه است. تحت این شرایط بدیهی است که هر گونه اتخاذ سیاست تقابلی و یا واکنش متقابل، حضور و رفتار منطقه ای ایران را از سوی تل آویو و محافل عرب با مشکل و مانع مواجه می کند.

*مدرس علوم سیاسی و روابط بین الملل

تماشاخانه