مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی معتقد است زلزله‌های کنونی جبران دوران آرام ۲۰ سال گذشته است و احتمالا این روند ادامه پیدا می‌کند تا تعداد زلزله‌های ایران در یک دوره ۵۰ساله به تعادل آماری خودش برسد.

به گزارش خبرآنلاین همه‌چیز از ۲۱ آبان سال پیش شروع شد، یک زلزله ۷.۳ ریشتری سرپل ذهاب را لرزاند و منجر به مرگ صد‌ها نفر شد، بعدازآن یک سری از زلزله‌ها ایران را لرزاند، دو روز گذشته نقطه اوج این سری بود؛ ۳ زلزله بالای ۵ ریشتری ایران را لرزاند.

همی اتفاق باعث شد که درست مانند زلزله بم، زلزله کرمانشاه، زلزله‌های تهران و ... نگرانی‌ها درباره یک وقوع زلزله قوی و مرگبار در یک منطقه پرجمعیت ایران به‌شدت افزایش پیدا کند و دوباره کلمه زلزله بر سر زبان‌ها بیافتد.

برای پاسخ به این نگرانی‌ها مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی با خبرآنلاین مصاحبه‌ای داشت، او بر این باور است که وقوع این تعداد زلزله به‌نوعی نرمال است و ما اکنون وارد یک دهه‌ای پرزلزله شده‌ایم.

این مصاحبه را اینجا بخوانید:

آقای دکتر در طی یک روز ما ۳ زلزله بالای ۵ ریشتر داشتیم که ۲ مورد آن بالای ۶ ریشتر قدرت داشته‌اند. واقعاً چه خبر است؟ آیا این شرایط نرمال است؟

ببینید در طی ۲۴ ساعت از ۹:۳۰ صبح ۳۱ تیر تا ۹:۳۰ صبح یک مرداد، ۱۶ زلزله با بزرگای ۳ریشتر یا بیشتر آمده که آمار بسیار بالایی است، این میزان به‌طور متوسط روزانه ۸ زلزله است. اما نکته اصلی این است که ۳مورد از این زلزله‌ها بزرگای بالای ۵.۵ ریشتر داشته‌اند. به‌طوری‌که ساعت ۱:۰۹ دقیق بامداد امروز زلزله‌ای ۵.۵ ریشتری شمال سیرج در استان کرمان را لرزاند و افرادی هم مجروح شدند. پیش‌ازاین هم زلزله ۵.۳ بندرلنگه و ۵.۹ ثلاث باباجانی را لرزاند.

تا قبل از ۲۱ آبان ۹۶، ما آرامش نسبی برای زلزله‌های شدید با بزرگی بین ۶ تا ۷ ریشتر و زلزله اصلی با بزرگای بیش از ۷ ریشتر در ایران داشتیم. در حالت عادی ما انتظار داریم در سال ۲ زلزله بالای ۶ و در دهه دو زلزله ۷ ریشتری ایران را بلرزاند، درحالی‌که در ۱۰ سال قبل از زلزله کرمانشاه تعداد زلزله‌های بالای ۶ ریشتر فقط ۱۱ مورد بوده این تقریباً نصف میزانی است که انتظارش را داشتیم.

در ۲۰ سال قبل از ۹۶، ما زلزله‌ای با بزرگی ۷ در پوسته کم‌عمق ایران نداشتیم و آخرین مورد از این زلزله‌ها مربوط به زلزله ۷.۱ ریشتری قائن در در دوم اردیبهشت ۷۶ داشتیم. در این میان یک استثنا هم تجربه کردیم و آن زلزله سرآوان بود که در ۲۷ فروردین ۹۲ رخ داد، البته مکانیزم این زلزله با اکثر لرزه‌های کشور فرق داشت و یک زلزله فرورانشی بود.

به‌طورکلی در ۲۰ سال اخیر برخلاف انتظار ما به‌جای ۴ زلزله ۷ ریشتری، فقط یک زلزله بزرگ رخ داد و بعد از ۲۱ آبان ۹۶ تعداد زلزله‌هایی که در کشور تجربه کردیم مشخصاً افزایش پیدا کرده است. ما در کشورمان در سال باید حدود ۲۰۰ زلزله با بزرگای بین ۴ تا ۵ باید تجربه کنیم و این تعداد در ۶ ماه بعد از زلزله کرمانشاه حاصل شده.

در واقع به نظر می‌رسد با توجه به کسری که در ۲۰ سال گذشته داشتیم تعداد زلزله‌های ایران به نحوی دارد به تعادل می‌رسد و در عمل گذشته جبران می‌شود.

پس در پاسخ به سؤال شما، اگر به اتفاق‌های اخیر نگاه کنیم بله تعداد زلزله‌ها از انتظار ما بیشتر شده و تعداد زلزله‌های کشور بیشتر از میزان متوسط است، اما این موضوع را غیرطبیعی تلقی نمی‌کنیم، چون این تعداد زلزله باعث می‌شود آمار ما در دراز مدت مثلا به یک دوره ۵۰ ساله یک تعادلی برسد.

اما این روند تا کی ادامه دارد؟

من فکر می‌کنم ما وارد یک دهه پرزلزله شده‌ایم. خوشبختانه اکثر اتفاقاتی که در این ۶ ماه رخ داده در مناطق کم جمعیت بود. ولی آمادگی ما باید به اندازه‌ای افزایش پیدا کند که اگر زلزله‌ای در مناطق پرجمعیت آمد آسیب‌های قابل توجهی نداشته باشد.

زلزله سرپل ذهاب در منطقه‌ای اتفاق افتاد که حدود ۱۲۰هزار نفر جمعیت داشت. حالا فرض کنید این زلزله درجایی رخ بدهد که جمعیت میلیونی داشته باشد.

ممکن است این شهر پرجمعیت تهران باشد؟

ببینید، ۱۸۸ سال است که تهران در شعاع ۵۰کیلومتری زلزله شدید را تجربه نکرده است و بعد از این بازده زمانی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که زلزله مهم ۶.۵ تا ۷.۵ ریشتری اطراف تهران امروزی را بلرزاند.

۱۸۸ سال پیش تهران این وسعت را نداشت و در ۲۰ سال اخیر منطقه تهران بزرگ گسترشی پیدا کرده که دیگر شامل استان‌های اطراف مثل استان البرز هم هست و اکنون ما از یک محدوده جمعیتی ۱۷میلیونی در تهران و البرز صحبت می‌کنیم.

در واقع در محدوده شهر تهران می‌تواند یک زلزله بزرگ رخ بدهد، چون قبلاً این اتفاق افتاده. اما کسی خبر ندارد که این زلزله کی رخ می‌دهد، ولی اقدام منطقی این است که ما آمادگی لازم را برای هر اتفاقی که قبلاً هم رخ داده، داشته باشیم.

آقای دکتر یک بحث دیگری که در این دو روز مطرح شد این است که برخی می‌گویند این زلزله‌های اخیر خوب است، چون انرژی زلزله تخلیه می‌شود و دیگر نباید منتظر یک زلزله بزرگ باشیم. شما این حرف را مایید می‌کنید؟

درست است بخشی از انرژی با زلزله تخلیه می‌شود، اما همیشه این سؤال هم مطرح است که کل انرژی چقدر است؟ با هر زلزله قسمتی از انرژی زلزله زمین تخلیه می‌شود، اما چون ما میزان تمام انرژی را نمی‌دانیم نمی‌توانیم تضمین کنیم اتفاق دیگری رخ نمی‌دهد.

در واقع ما با یک تخلیه انرژی مواجه هستیم، اما این تخلیه می‌تواند شروع یک سری زلزله در یک منطقه باشد، معمولاً می‌توانیم بگویم زلزله‌های فوج‌گونه (پی‌درپی) جایگزین یک زلزله اصلی می‌شوند. برای مثال آذر ۹۶ در یک روز ۶ زلزله با بزرگی ۵.۳ تا۵.۷ ریشتر در سومار رخ داد این ۶ زلزله معادل زلزله‌ای با بزرگای ۶.۸ تا ۷ بود.

یعنی ممکن بود به‌جای آن ۳ زلزله، یک زلزله قوی می‌آمد؟

احتمالاً بله، اما به‌جای آن ۶ زلزله آمد. بااین‌وجود این ۶ زلزله هم تضمین نمی‌کند که دیگر زلزله قوی در آن منطقه رخ نمی‌دهد چراکه ما نمی‌دانیم در هر قطعه از گسل‌های فعال پوسته چقدر انرژی جمع شده است.

تماشاخانه