همایش بزرگداشت "ابن‌سینا؛ حکیم هزاره‌ها" به مناسبت روز جهانی فلسفه، توسط بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا و با همکاری انجمن حکمت و فلسفه ایران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه یران و اداره کل آموزش و پرورش استان همدان در جوار آرامگاه شیخ‌الرئیس در همدان برگزار شد.

در این همایش شش تن از اساتید حکمت و فلسفه مقاله خود را درباره میراث بوعلی‌سینا ارایه کردند.

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا در این آیین علمی که در سالن شرکت مخابرات همدان و با حضور پررنگ علاقه‌مندان بویژه اساتید دانشگاه‌ها، معلمان و دانشجویان همراه بود، آیت‌الله غیاث‌الدین طه‌محمدی رئیس بنیاد بوعلی‌سینا با موضوع "عرفان سینوی"؛ دکتر غلامرضا اعوانی با موضوع "توفیق بین عقل و وحی در رسائل ابن‌سینا" دکتر نجفقلی حبیبی با موضوع "تربیت کودک در قانون"، دکتر فاطمه فنا با موضوع "سلامان و ابسال"، دکتر شهین اعوانی با موضوع "رساله اضحویه و جاودانگی نفس از دیدگاه ابن‌سینا" و دکتر فرشته ندری ابیانه با موضوع "انسان‌شناسی از دیدگاه ابن‌سینا" سخنرانی کردند.

غلامرضا اعوانی: فیلسوفان قرون وسطی ادامه‌دهنده راه ابن‌سینا

دکتر غلامرضا اعوانی، رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران به ذکر و توضیح مواردی از توفیق بین عقل و وحی در رسائل ابن‌سینا پرداخت و در تشریح اولین مورد آن گفت: از نخستین کسانی که درصدد توفیق بین عقل و وحی در جهان اسلام برآمده است، حجت‌الحق ابوعلی‌سیناست. او اولین فیلسوف جهان اسلام است که مسئله ارتباط بین عقل و وحی را از دیدگاه فلسفی مورد تبیین قرار داده است و فیلسوفان بعدی در اسلام، راه او را ادامه داده‌اند.

همچنین بسیاری از فیلسوفان قرون وسطی چون آلبرت کبیر و قدیس توماس آکوئینی راه او را ادامه داده‌اند. ابن‌رشد ارسطوئی محض بود و در شرح‌های او بر ارسطو، اصلاً مسئله وحی جایگاهی ندارد. همین امر باعث شد که در غرب نظریه حقیقت مضاعف را به ابن‌رشد نسبت دهند. اما برعکس آن ابن‌سینا است که به قول ژیلسون نظریات او با نظریات آگوستین تلفیق شد و مکتبی به‌نام مکتب آگوستینی ابن‌سینائی به‌وجود آمد.

رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران سپس درباره برخی از نوآوری‌‌های ابن‌سینا در علم الهی که موجب تطبیق عقل و وحی است، نیز گفت: بوعلی نخستین کسی بود که علم الهیات بالمعنی الاعم را که در غرب به‌ هستی‌شناسی که موضوع آن "موجود بما هو موجود" است، تأسیس کرد.

نوآوری دیگر ابن‌سینا در این‌باره این بود که الهیات بالمعنی الاخص که خداشناسی فلسفی است را از الهیات بالمعنی الاعم جدا کرد.

عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا اضافه کرد: بوعلی‌سینا نخستین کسی است که در تاریخ فلسفه که بر خلاف ارسطو که در نظر او اساس مابعدالطبیعه مقولات عشره نظریه جوهر و اعراض نه‌گانه است و اساس مابعدالطبیعه را وجود و ماهیت که امروز برای ما امری بدیهی می‌نماید، قرار داد.

اقامه برهان وجوب و امکان، یعنی خداوند بمعنی واجب‌الوجود و عالم به معنی ممکن‌الوجود است؛ پایه‌گذاری حکمت‌المشرقیین، تأسیس علم فرشته‌شناسی بر مبنای مراتب طولی عقول و نفوس فلکی، اساس قرار دادن ناموس یا علم شریعت و فرع دانستن سیاست مدن نسبت به آن و بیان مراتب عقل از دیگر ابتکارات و نوآوری‌های ابن‌سینا بود که دکتر اعوانی در این مقاله درباره آنها صحبت کرد.

عضو شورای علمی بنیاد بوعلی‌سینا در پایان گفت: افسوس و حسرت می‌خوریم که نسبت به این فیلسوف بزرگ جهان اسلام کم‌توجهی می‌شود. و هنوز کتابی که بتواند شأن و مقام و شاهکار ابن‌سینا را در تاریخ فلسفه بیان کند، منتشر نشده است.

دکتر اعوانی همچنین با اشاره به این‌که 40 درصد آثار ابن‌سینا هنوز چاپ نشده و به‌صورت نسخه‌های خطی است، گفت: البته صرف‌نظر از این‌که بسیاری از آثار ابن‌سینا از بین رفته، چاپ نشدن آثار ابن‌سینا مایه خجالت و شرمندگی برای ایرانیان است.

آیت‌الله طه‌محمدی: ابن‌سینا پژوهان برای ترویج علم بوعلی کوشش کنند

آیت الله غیاث الدین طه‌محمدی نیز در همایش بزرگداشت ابن سینا حکیم هزاره‌ها اظهار داشت: ابن‌سینا به خاطر دانش فراگیرش یک تنه جهان را فتح کرده است.

وی افزود: نام کوچک ابن‌سینا حسین است و در معرفی این حکیم و فیلسوف جهانی نامش به طور کامل ذکر شود.

امام جمعه همدان تأکید کرد: بوعلی‌سینا 54 سال عمر کرد و این همه جهاد علمی کرده و قابل قیاس با هیچ شخصیتی در جهان علم نیست.

رئیس بنیاد بوعلی افزود: ابن‌سینا در خواب هم مطالعه می‌کرد زیرا تشنه دانش بود تا مردم را از نادانی و جهل رها کند.

رئیس بنیاد بوعلی گفت: بوعلی‌سینا هدایت و نجات انسان‌ها برایش بسیار اهمیت داشت تا جایی که جانش را در این راه فدا کرد.

آیت الله طه‌محمدی خاطرنشان کرد: تنها داشتن آرامگاه بوعلی‌سینا در همدان کافی نیست و باید در شناخت علم و دانش بوعلی جهد و تلاش کنیم.

وی با بیان اینکه در شناخت رساله‌ها و کتاب‌های بوعلی‌سینا نباید غفلت کنیم افزود: رساله‌های مختلفی از این حکیم به جا مانده و باید به آنها بپردازیم تا نسلی آگاه و باسواد تربیت کنیم.

امام جمعه همدان یادآوری کرد: ابن‌سینا استاد و معلمی نداشت و تمام علوم را خودش تولید می‌کرد و در قلمرو زمانش بی‌مانند بود.

آیت الله طه‌محمدی برگزاری چنین همایش‌هایی را احترام گذاشتن به دانشمند بزرگ اسلام دانست و گفت: بوعلی‌شناسان برای استخراج و بومی‌سازی علم شیخ‌الرییس از هیچ کوششی دریغ نکنند.
وی به مردم همدان توصیه کرد: بیشتر با بوعلی رفیق شوند و قدر زحمات و تلاش های مظلومانه اش را بیشتر بدانند.

نجفقلی حبیبی: تربیت از وجوه مهم پزشکی سینوی است

دکتر نجفقلی حبیبی دیگر سخنران این همایش بود که مقاله خود را با عنوان "تربیت کودک در قانون" ارائه کرد.

او که سالهاست بر روی تصحیح انتقادی کتاب قانون ابن‌سینا تمرکز دارد و کتاب اول آن به تازگی به چاپ رسیده است، مسئله تربیت را از وجوه مهم پزشکی ابن‌سینا ذکر کرد و گفت: در قانون به تربیت کودک از بدو تولد اشاره می‌شود و تا چهارده‌سالگی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

عضو شورای علمی بنیاد بوعلی ضمن اشاره به تاثیرگذاری مثبت حرکت و موسیقی لطیف در تربیت اشاره کرد و گفت: در قانون ابن‌سینا به حرکت بدنی به صورت ورزش برای پرورش جسم کودک و موسیقی برای پرورش روح کودک تأکید شده است.

مصحح کتاب قانون، بر اساس آموزه‌های قانون تغذیه کودک از شیر مادر را در تربیت ابتدایی کودک بسیار مهم خواند و گفت: ابن‌سینا در قانون می‌گوید، نباید در مقابل کودک چیزی قرار داد تا او بخواهد؛ چون اگر خواست و ندهید عصبانی می‌شود و از کودکی عصبانی بار می‌آید. این کار در اخلاق و رفتار کودک اثر مخربی داشته و بداخلاق بزرگ می‌شود.

شهین اعوانی: بوعلی، معاد را بدون مبدأ طرح نمی‌کند

خانم دکتر شهین اعوانی نیز مقاله خود را با عنوان "بررسی رساله اضحویه و جاودانگی نفس از دیدگاه ابن‌سینا" ارائه کرد.

وی با بیان اینکه معاد از مهمترین مباحث در آموزه‌های ادیان ابراهیمی و بخصوص اسلام است گفت: معاد اسم زمان و اسم مکان از ریشه "عود" (باز آمدن) است و بصورت "عاد، یعود، عاداً" صرف می‌شود و به معنای بازگشت و رجوع به اصل یا حالتی است که از آن خارج شده است.

معاون پژوهشی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در سخنرانی خود خلاصه‌ای از نظر حکما و اصحاب حقیقت از زبان ابن‌سینا را چنین بیان کرد: نیکبختی حکیم در آن است که گوهر خویش را تمام کند و تمام بالقوه‌های خویش را به فعالیت برساند. تمام کردن گوهر او به دانش است و نیکوکاری. پس هم نظر و هم عمل مورد توجه حکیم قرار می‌گیرد. حکیم از حرص و شهوت و دوستی دنیا برکنار است و بدبختی از منظر حکیم آن است که انسان به نیکبختی خود نظر نکند و تامل نورزد بلکه جاهلانه روزگار بگذراند.

عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ضمن تأکید بر این موضوع که ابن‌سینا رساله اضحویه را در روزگار جوانی خود نوشته است؛ گفت: ابن‌سینا در این رساله معاد را بدون مبدأ مطرح نمی‌کند و می‌گوید که انسان مبدأ و معاد دارد.

اعوانی به شرح آیات 27 و 28 سوره مبارکه فجر در رساله اضحویه اشاره کرد و گفت: ابن‌سینا در شرح آیه "ارجعی الی ربک راضیة مرضیة" می‌گوید که لفظ بازآمدن درست نیست مگر آنکه انسان از آنجایی که آمده است، به همانجا برگردد و تفسیر "انا لله و انا الیه راجعون" نیز به همین معناست که مبدأ و معاد یا اول و پایان زندگی ما از اوست؛ هم به لحاظ جسمانی و هم به لحاظ روحانی و نفسانی.

فاطمه فنا: برخی آثار عرفانی ابن‌سینا رمزی و تمثیلی است

در ادامه خانم دکتر فاطمه فنا نویسنده مدخل ابن‌سینای دانشنامه جهان اسلام، مقاله خود را با عنوان سلامان و و ابسال ارائه کرد.

عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام ضمن اشاره به آثار متعدد ابن‌سینا در زمینه عرفانی گفت: برخی آثار عرفانی ابن سینا در قالب رمزی و تمثیلی هستند. از جمله این آثار قصه سلامان و ابسال است که در ابتدای نمط نهم اشارات آمده است.

دکتر فنا با تأکید بر این موضوع که قصه سلامان و ابسال اثر خود ابن‌سینا بوده و سپس از وی مفقود شده، گفت: به نظر می‌رسد که خواجه نصیر نخستین کسی است که در شرح اشارات خود به جستجوی رساله سلامان و ابسال ابن‌سینا بر می‌آید تا به گفته شیخ به رمزگشایی آن بپردازد.

فاطمه فنا در سخنرانی خود ضمن بررسی ادله و شواهد صحت انتساب رساله سلامان و ابسال به ابن‌سینا، گذری اجمالی به محتوای داستان زد و مختصراً به بررسی نکات تاویلی خواجه نصیر در تفسیر آن اشاره کرد.
این استاد دانشگاه در کنار این مباحث اشاره‌ای نیز به رساله دیگری با همین نام کرد و گفت: شکوک بسیاری در خصوص اصالت آن و در انتساب ترجمه عربی آن به حنین بن اسحاق مطرح است؛ چنانکه خواجه‌نصیر در شرح اشارات فرموده جز رساله‌ای مجعول به قلم و نگارش برخی عوام حکما نبوده و مناسبت ومطابقتی با مقصود و معنای سخن ابن‌سینا ندارد.

فرشته ندری ابیانه: انسان‌شناسی در آثار عرفانی بوعلی طرح شده است

دکتر فرشته ندری‌ابیانه، استادیار گروه الهیات دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در مقاله خود با عنوان "انسان‌شناسی از دیدگاه ابن‌سینا" گفت: علم‌النفس به شکل امروزی و مستقل مطرح نبوده است اما ابن‌سینا به تبع ارسطوئیان در طبیعیات و الهیات به مسئله نفس پرداخته و در آثار عرفانی به شکل بدیهی به طرح مباحث انسان‌شناسی می‌پردازد. تعریف نفس، مراتب و قوای آن، ارتباط نفس‌شناسی با مسئله معاد، وحدت نفس، حدوث آن و بقای آن پس از مفارقت از بدن از دیدگاه ابن‌سینا مطرح شده رابطه آن با سعادت اخروی، موانع دست‌یابی به سعادت از مسائل مطرح شده در این موضوع است که به استناد به آثار مفقود ابن‌سینا چون الاشارات و التنبیهات، تحصیل السعادة، رساله الاضحویه به توضیح مطالب پرداخته شد.