4 در برابر 4 / تولد ائتلاف جدید در خاورمیانه

عصرایران؛ رضا غبیشاوی - محمدجواد ظریف در نشست امسال دوحه (doha forum) شرکت کرد. نشستی با حضور شماری از مقامات فعلی و سابق دیپلماسی کشورهای مختلف. این نشست با حضور پررنگ وزیران خارجه ایران، قطر، ترکیه و عمان همراه شد.

تصاویر و خبرهای منتشر شده حاکی از نزدیکی مواضع و همراهی این کشورها با یکدیگر درباره برخی از مهمترین مسائل خاورمیانه بود.

شاید بتوان گفت در این نشست، از ائتلاف جدیدی در خاورمیانه رونمایی شد. ائتلافی که سال گذشته و همراه با محاصره قطر از سوی عربستان سعودی و 3 متحدش، اندک اندک شکل گرفت و تا امروز که شکل گیری آن تکمیل شد.

دیدار وزیران خارجه ایران و قطر در حاشیه نشست دوحه

این ائتلاف جدید را می توان متشکل از 4 عضو ایران، ترکیه، قطر و عمان دانست. ائتلافی در برابر ائتلاف دیگر با عضویت 4 کشور شامل عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات که رهبری آن با ریاض است.

نکته اینکه هم اکنون علاوه بر همسویی مواضع سیاسی اعضای ائتلاف جدید چهارگانه (ایران، قطر، عمان و ترکیه) آنها به لحاظ اقتصادی هم روزبه روز به یکدیگر نزدیکتر می شوند؛ حجم مراودلات تجاری میان آنها بیشتر و بیشتر می شود و به همین نسبت، نیازمندی اقتصادی آنها به یکدیگر افزایش می یابد.

 ایران به دلیل تحریم ها، عمان و ترکیه را جایگزین امارات کرده است. قطر به دلیل محاصره، عمان و ترکیه و ایران را جایگزین امارات و سعودی کرده است. ترکیه برای صادرات کالا به قطر از راه زمینی - دریایی ایران اقدام می کند. ارتباطات اقتصادی تهران - دوحه به دلیل محاصره قطر و تحریم ایران رکورد زده است.

همین گسترش روابط اقتصادی باعث شده ایران صدور ویزا برای شهروندان عمان را لغو کند. قطر و عمان نیز برای اولین بار برای شهروندان ایران، ویزای فرودگاهی صادر کنند.

نشست دوحه

این ارتباطات اقتصادی، همکاری های سیاسی 4 کشور با یکدیگر را نیز افزایش داده است.

درباره مواضع سیاسی این 4 کشور نیز می توان گفت:

مهمترین وجه این ائتلاف جدید (ایران، قطر، ترکیه و عمان)، تقابل با سیاست های سعودی است. در این زمینه ایران در نوک قرار دارد و هم اکنون در بیش از ۱۰ حوزه سیاسی اقتصادی نظامی فرهنگی وارد رقابت و درگیری با طرف سعودی شده است.

بعد از ایران قطر در رتبه دوم قرار دارد. سعودی ها تاکنون برای براندازی شیخ تمیم امیر قطر و جایگزینی او با یک چهره دیگر خانواده حاکم ( آل ثانی) دست به هر کاری زده اند البته به استثنا اقدام نظامی که البته برنامه آن را هم داشتند اما نتوانستند اجرا کنند.

رابطه دیپلماتیک ایران و قطر با عربستان سعودی قطع است.

وزیران خارجه ایران عمان و قطر در حاشیه نشست دوحه

ترکیه نیز به دنبال رقابت با سعودی ها برای رهبری جهان اسلام سنی است و در حوزه های مختلف اختلاف شدیدی دارند. از اخوان المسلمین تا کودتا علیه مرسی در مصر توسط سیسی و قطر. اما حمایت ریاض از کودتا علیه اردوغان و قتل خاشقجی تنش را به روابط دوجانبه منتقل کرد و اختلافات را به اوج رساند.

البته به دلایل مختلف از جمله اقتصادی و سیاسی دو کشور ترکیه و عربستان سعودی همیشه سطح تنش را میان دو طرف کنترل می کنند.

عمان بارها در مسائل استراتژیک به سعودی ها پشت کرده است. عمان در موضوع حمله به یمن و محاصره قطر از پیوستن به ائتلاف های عربستان سعودی خودداری کرده است.

دیدار وزیران خارجه ایران قطر و ترکیه در حاشیه نشست دوحه

قطر بعد از محاصره، روابطش را با عمان افزایش داده است.

مرکزیت ائتلاف جدید، ایران است و موضوعیت اصلی این ائتلاف، تقابل با عربستان سعودی است.

4 کشور در برابر سوریه، یا از بشار اسد حمایت می کنند یا فعلا خواستار کناره گیری بشار اسد از قدرت نیستند.

عمان کشوری خنثی متمایل به بشار اسد است. ولید المعلم وزیر خارجه سوریه به مسقط سفر داشت. این اولین و تنها سفر یک وزیر خارجه سوریه به یک کشور جنوب خلیج فارس بود. با این سفر عملا عمان در صف حامیان بشار اسد قرار گرفت. اصولا عمان همیشه با روحیه محافظه کاری، در مسیر دور ماندن از منازعات تنش ها و جنگ ها و اختلافات منطقه ای حرکت می کند.

قطر نیز که یکی از مخالفان درجه یک بشار اسد و از فعالان خط مقدم براندازی بشار اسد و شارژر مالی تسلیحاتی و دیپلماتیک مخالفان در سوریه بود اما بعد از آغاز محاصره این کشور از سوی ۴ کشور (عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر) موضوع براندازی بشار اسد را به کناری نهاد و به دنبال جلوگیری از براندازی حکمرانی امیر خود شد.

ترکیه هم از زمانی که کردهای سوریه تقویت شده اند و مسئله کردستان سوریه پررنگ شده است دیگر سخنی از کناره گیری بشار اسد نمی آورد و تلاش کرده با پیوستن به محور ایران - روسیه عضوی از اردوگاه پیروز مندان مسئله سوریه باشد.

ایران نیز در زمینه حمایت و پشتیبانی از دولت بشار اسد در سطوح مختلف سنگ تمام گذاشته است. از اعزام مشاوران نظامی و حضور داوطلبان تا حمایت های اقتصادی - دیپلماتیک. ایران و روسیه، مهمترین حامیان دولت بشار اسد هستند.

در حال حاضر، 3 کشور ایران، قطر و ترکیه با کشورهای سعودی، امارات و مصر، دارای تنش شدیدی هستند.

تولد این ائتلاف جدید به سود ایران و فرصتی استثنایی برای بهره برداری اقتصادی - سیاسی این کشور است گرچه بازی خاوورمیانه را پیچیده تر می سازد.

بیشتر بخوانید:

پیشنهاد ساخت اتوبان مشهد - مکه در مذاکرات ایران و سعودی

تماشاخانه

کشف یک روستای ۶ هزار ساله در منطقه ۲۰ تهران / اسکلت یک دختر ۱۶ ساله با جمجه‌ای عجیب هم پیدا شد که کف خانه دفن شده بود (فیلم)