شکست عملیات طبس نیاز به توسعه هواپیمایی جدید با برد بالا، سرعت قابل توجه و توانایی فرود و برخاست عمودی را برای وزارت دفاع آمریکا تبدیل به امری ضروری ساخت.

عصرایران؛ مجله تصویری سلاح- بل بوئینگ V-22 آسپری یک هواپیمای نظامی تیلت روتور (تیلت روتور به هواگردی گفته می شود که نیروی پیشران آن به وسیله یک یا چند ملخ نصب شده روی بال ثابت تامین خواهد شد) چند منظوره آمریکایی به شمار می رود که نه تنها از قابلیت VTOL (فرود و برخاست عمودی مشابه بالگردها) برخوردار است، بلکه می تواند از باندهای کوتاه نیز برای فرود استفاده کند که همان ویژگی STOL محسوب می شود. اما نکته جالب در خصوص این محصول، طراحی چند منظوره آن در قالب یک بالگرد معمولی به همراه برد بالا و عملکرد کروز سریع همانند یک هواپیمای توربوپراپ خواهد بود. واژه آسپری در نام این هواپیما به معنی عقاب ماهیگیر است.

شکست عملیات طبس نیاز به توسعه هواپیمایی جدید با برد بالا، سرعت قابل توجه و توانایی فرود و برخاست عمودی را برای وزارت دفاع آمریکا تبدیل به امری ضروری ساخته بود. بدین ترتیب در سال 1983 همکاری مشترکی میان شرکت های بل هلیکوپتر و بوئینگ به منظور تولید هواپیمای تیلت روتور V-22 شکل گرفت. V-22 توسعه یافته توسط بل بوئینگ، نخستین پرواز خود را در سال 1989 انجام داد و وارد مسیر تست های گوناگون در کنار تغییرات لازم در بخش طراحی شد. پیچیدگی ها و دشواری های این پروژه به عنوان اولین تیلت روتوری که به خدمت فعال نظامی در می آمد، منجر به تاخیر طولانی در اتمام روند توسعه محصول شد.

سپاه تفنگداران دریایی آمریکا در سال 2000 اقدام به آموزش خدمه برای کار با بل بوئینگ V-22 آسپری کرد. لازم به ذکر است که V-22 موفق به جایگزینی بوئینگ Vertol CH-46 Sea Knight شد. در ادامه نیروی هوایی این کشور نیز در سال 2009، نسخه مخصوص خود از تیلت روتور مورد بحث را ارائه داد. از زمان آغاز خدمت نظامی در نیروی هوایی و سپاه تفنگداران دریایی، آسپری در ماموریت های مختلفی نظیر حمل و نقل و انتقال نیروهای مصدوم به مراکز درمانی در عراق، افغانستان، لیبی و کویت ایفای نقش کرده است.

Vertol CH-46 Sea Knight

آسپری

طراحی و توسعه

همانطور که اشاره شد، نخستین جرقه های طراحی آسپری به شکست آمریکا در طبس به سال 1980 باز می گردد. این کشور به نسل جدیدی از هواپیماهای نظامی نیاز داشت که ضمن فرود و برخاست عمودی، قادر به حمل نیروهای نظامی با سرعت و برد بالا باشد. از این رو وزارت دفاع آمریکا در سال 1981 برنامه مشترکی را به سرپرستی ارتش آغاز کرد.

پروژه مشترک تولید هواپیمای جدید در سال 1985 طرحی تحت عنوان V-22 آسپری را پیشنهاد کرد. سری اول تولید شامل 6 پروتوتایپ از هواپیمای نام برده بود و کار تولید آنها میان دو کمپانی بل و بوئینگ تقسیم شد. در ساخت این پروتوتایپ ها از موتورهای رولز- رویس استفاده شده بود. تولید هواپیمای تیلت روتور V-22 در مقیاس بالا به سال 1986 باز می گردد. در سوم ماه مه همین سال، بل بوئینگ قراردادی به ارزش 1.714 میلیارد دلار برای توسعه V-22 را با نیروی دریایی آمریکا به امضا رساندند. این هواپیما پس از معرفی در ماه مه سال 1988، با واکنش شگفت انگیز رسانه های مختلف رو به رو شد. جالب است بدانید که در همان سال، ارتش آمریکا از پروژه توسعه تیلت روتور آسپری خارج شد. ارتش عنوان کرد که باید بودجه خود را صرف برنامه های هوانوردی ضروری تر کند. در سال 1989، رای سنا به استمرار پروژه تعلق گرفت اما با وجود این تصمیم وزارت دفاع به نیروی دریایی دستور داد که بودجه بیشتری را صرف V-22 نکند. در ادامه مطالعات بسیاری انجام شد که نتایج آنها دلالت بر کارایی نظامی بالاتر V-22 با هزینه های عملیاتی مشابه داشت. از آن جایی که بیل کلینتون (رئیس جمهور آمریکا در آن زمان) حامی این پروژه بود، به تامین هزینه های آن نیز کمک کرد.

نخستین پروتوتایپ های V-22 که شش فروند نیز بودند، در سال 1989 در حالت بالگرد پرواز آزمایشی خود را به سرانجام رساندند. همین پرواز آزمایشی در 14 سپتامبر 1989، به صورت بال ثابت تکرار شد. پروتوتایپ سوم و چهارم توانستند با موفقیت کامل، تست های دریایی آسپری را در دسامبر 1990 پشت سر بگذارند. از اکتبر سال 1992 الی آوریل سال 1993، بل بوئینگ با هدف کاهش وزن خالی، ساده سازی روند تولید و همچنین کاهش هزینه های ساخت، V-22 را باز طراحی کردند. به نسخه بهسازی شده V-22B گفته می شود. لازم به ذکر است که پروتوتایپ ها برای هماهنگی بیشتر با پیکربندی مدل B نیز تغییراتی را در زمینه طراحی بدنه تجربه کردند. پیگیری تست های پرواز برای این نمونه جدید و همچنین V-22 های اولیه تا سال 1997 طول کشید.

همانطور که اشاره شد، روند توسعه V-22 به علت هزینه های افزاینده با تاخیر و چالش های فراوانی همراه بوده است. بودجه توسعه در ابتدا روی 2.5 میلیارد دلار در سال 1986 برنامه ریزی شده بود که در سال 1988 به 30 میلیارد دلار افزایش یافت! تا سال 2008، 27 میلیارد دلار صرف این پروژه شد و 27.2 میلیارد دلار دیگر برای تکمیل سفارشات در دست تولید، لازم بود. هزینه های تولید V-22 در مقایسه با بالگردهایی که قابلیت های مشابه دارند، بسیار بیشتر است. برای مثال این هزینه ها نسبت به CH-53E دو برابر بیشتر گزارش شده است. این در حالی است که نمونه نام برده ظرفیت بارگیری بالاتری داشته و می تواند تجهیزات سنگینی که V-22 از پس آنها بر نمی آید را جا به جا کند. با وجود تمامی مشکلات مذکور در 28 سپتامبر سال 2005، پنتاگون رسما اعلام کرد که تولیدات اصلی V-22 مورد تایید قرار گرفته است. برنامه ریزی ها نیز به گونه ای صورت گرفت که نرخ تولید از 11 فروند در سال به 24 الی 48 فروند تا سال 2012 دست یابد. از 458 فروند هواپیمای سفارش داده شده، 360 فروند به سپاه تفگداران دریایی، 50 فروند به نیروی هوایی و 48 فروند نیز به نیروی دریایی مربوط می شود. میانگین هزینه تولید هر یک از تیلت روتورهای آسپری به علاوه هزینه های مرتبط با توسعه، 110 میلیون دلار بوده است.

پیش تر نیز گفته شد که آسپری نخستین هواپیمای تیلت روتور تولیدی در جهان محسوب می شود. این هواپیما مجهز به موتور توربروپراپ است و توسط اداره هوانوردی فدرال (آمریکا)، در شمار پرنده های نظامی پاور لیفت طبقه بندی می شود. برای برخاست و فرود، آسپری معمولا مشابه یک بالگرد معمولی عمل می کند. البته امکان تبدیل V-22 به یک هواپیمای توربوپراپ مقرون به صرفه از نظر سوخت و همچنین پر سرعت نیز وجود دارد. مواد کامپوزیتی تا 43 درصد بدنه هواپیما را به خود اختصاص می دهند. در بیشتر ماموریت ها (75 درصد اوقات و یا بیشتر) از پرواز در حالت بال ثابت استفاده می شود. این حالت در مقایسه با ماموریت هایی که یک بالگرد معمولی در آنها مشارکت دارد، پرواز در ارتفاع بالاتری را امکان پذیر می سازد و بدین ترتیب می تواند قابلیت های کنترلی و فرماندهی قوی تری را در اختیار اپراتور خود قرار دهد.

V-22 مجهز به دو موتور رولز- رویس AE 1107C است. در سپتامبر سال 2013، کمپانی رولز- رویس اعلام کرد که قدرت موتورهای AE 1107C را به واسطه بهره برداری از توربینی جدید، تا 17 درصد افزایش داده است. با این حال در سپتامبر سال 2014، نیروی دریایی به دنبال تنظیم قرارداد برای تامین موتور از شرکتی جایگزین بود که بتواند از این طریق هزینه ها را کاهش دهد. بدین ترتیب جنرال الکتریک GE38 به عنوان یک جایگزین مناسب در نظر گرفته شد. از جمله دیگر ویژگی های تیلت روتور آسپری می توان به سیستم های هوانوردی پیشرفته، هدایت پرواز برقی، قابلیت تجهیز به یک مسلسل M240 با کالیبر 7.62×51mm NATO و یا مسلسل M2 با کالیبر 12.7 میلی متر و امکان سخوت گیری هوایی اشاره کرد.