معمولا تصور می شود صابون های حاوی مواد آنتی باکتریال اثر بهتری در پاکسازی دست ها دارند و در نتیجه بهتر از صابون های معمولی هستند. اما سازمان غذا و داروی آمریکا دیدگاه متفاوتی دارد. د

در حالی که اکثر افراد بر این باورند که صابون های آنتی باکتریال اثر بهتری در پاکسازی دست ها دارد، سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از 19 ماده آنتی باکتریال را در صابون ها ممنوع اعلام کرده است.

به گزارش ایرنا، شستن دست ها با صابون یک روش موثر برای کاهش خطر ابتلا به انواع عفونت ها و حفظ سلامتی است. معمولا تصور می شود صابون های حاوی مواد آنتی باکتریال اثر بهتری در پاکسازی دست ها دارند و در نتیجه بهتر از صابون های معمولی هستند. اما سازمان غذا و داروی آمریکا دیدگاه متفاوتی دارد. در واقع این سازمان در سال 2016 میلادی استفاده از 19 ماده آنتی باکتریال را در صابون ها ممنوع اعلام کرد. در این گزارش به بررسی علت این ممنوعیت می پردازیم.

***مکانیسم عملکرد صابون چیست؟
از شیمی دوره دبیرستان به یاد داریم که دو نوع مولکول وجود دارد. مولکول های قطبی مانند قند که در آب حل می شوند و مولکول های غیرقطبی مانند روغن که در آب حل نمی شوند. اما مولکول های صابون، آمفی پاتیک هستند، بدین معنی که هم خواص مولکول های قطبی و هم خواص مولکول های غیرقطبی را دارند و به همین علت به سادگی شسته می شوند.

در خصوص باکتری ها و میکروب ها، صابون دارای دو اثر شیمیایی و رفتاری است. ماهیت آمفی پاتیک مولکول های صابون موجب سست شدن اتصال باکتری و میکروب با پوست می شود تا ساده تر شسته شوند. از طرفی برای پاک شدن صابون از روی دست باید شست و شو در زمان طولانی تری انجام شود. بنابر این صابون عادی لزوما باکتری ها و ویروس ها را نمی کشد.

صابون های آنتی باکتریال علاوه بر ترکیبات صابون های عادی، دارای ترکیبات اضافی هستند که مانع تولید مثل باکتری های باقی مانده روی پوست می شوند. این ترکیبات عموما اثری بر ویروس ها ندارند و تنها باکتری ها را تحت تاثیر قرار می دهند. متداول ترین نوع از این ترکیبات که در صابون ها مورد استفاده قرار می گیرد تری کلوسان است.

***تری کلوسان، خوب، بد، ناشناخته
تری کلوسان توسط یک شرکت سوییسی در سال 1964 میلادی ساخته شد و تا سال 1970 به عنوان یک پماد جراحی به کار گرفته شد. حدود سه چهارم از صابون های مایع موجود در بازار حاوی تریکلوسان به عنوان ماده فعال هستند.

با وجود این تحقیقات روی مولکول ها و جانوران نشان می دهد که این ماده کارکرد هورمون ها و سایر فرآیندهای بیولوژیکی را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین این ماده اثر نامطلوبی روی جلبک ها و اکوسیستم های آبی طبیعی دارد. البته تا کنون ارتباط مستقیمی بین این ماده و آسیب به سلامت انسان گزارش نشده است.
علاوه بر این نگرانی هایی در خصوص افزایش خطر تولید باکتری های مقاوم در برابر داروها در اثر استفاده از این ماده شیمیایی وجود دارد.

***موضع سازمان غذا و داروی آمریکا
مهمترین وظیفه سازمان غذا و داروی آمریکا حفاظت از سلامت عمومی جامعه است و یکی از راه های انجام این وظیفه اطمینان از این است که ترکیبات مورد استفاده در محصولات مختلف « عموما به عنوان ماده ای ایمن و موثر شناخته می شوند.»

با وجود این که مستنداتی در خصوص خطرزا بودن تری کلوسان و سایر ترکیبات آنتی باکتری برای سلامت عمومی در دست نیست، موثر بودن این مواد در صابون ها نیز به اثبات نرسیده است. سازمان غذا و دارو با توجه به این موضوع در سال 2013 میلادی مقرراتی را وضع کرد که بر اساس آن تولیدکنندگان موظف شدند ظرف یک سال مدارکی را دال بر تاثیرگذاری بهتر صابون های آنتی باکتریال ارائه کنند. اما تا کنون هیچ سند قابل قبولی در این رابطه ارائه نشده است.

بنابر این با استفاده از صابون های آنتی باکتریال نه تنها مزیت خاصی نصیب مصرف کننده نمی شود، بلکه مقادیر بیشتری از ترکیبات شیمیایی وارد محیط زیست می شود. به همین علت سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از تری کلوسان و 18 ماده آنتی باکتریان دیگر را در صابون ها ممنوع اعلام کرد.

با وجود این هنوز هم کاربردهای مفید دیگری برای تری کلوسان وجود دارد که توسط سازمان غذا و دارو ممنوعیتی در مورد آن ها وضع نشده است. به عنوان نمونه می توان به جلوگیری از تشکیل پلاک دندان اشاره کرد که موجب اسفاده وسیع از این ماده شیمیایی در تولید خمیردندان شده است.

شست و شوی دست با آب و صابون موجب کاهش 82 درصدی باکتری های موجود در پوست دست می شود و در تحقیقات زیادی به آثار مفید شست و شو با صابون عادی برای سلامتی توجه شده است. بنابر این با وجود ممنوعیت استفاده از ترکیبات آنتی باکتریال در صابون ها، شست و شو با استفاده از صابون های عادی همچنان یک اقدام بسیار مفید برای حفظ سلامتی محسوب می شود و باید به عنوان یکی از اقدامات روزانه مهم مورد توجه قرار گیرد.