در حالی که انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران همچنان در محاق است -و 9 سال و 6 ماه از توقف فعالیت (ونه انحلال) آن می گذرد- انجمن تازه تأسیس صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران شامگاه شنبه 13 بهمن 1397 به یاد «احمد بورقانی» - یار مطبوعات مستقل و معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد در سال های 76 و 77- آیینی برپا کرد.

به گزارش عصر ایران و بر پایه روایتی که «مهدی نوروز» در کانال انجمن منتشر کرده در اين مراسم پنل تخصصی «نسبت دولت و مطبوعات» برگزار و در پايان از عليرضا رجایی – روزنامه نگاری که در حال حاضر برای ادامه درمان سرطان در فرانسه به سر می برد- تقدير شد.

دراین پنل تخصصي احمد مسجد‌ جامعی، بهروز گران‌پایه، محمد مهاجری، نسرین تخیری، علی حکمت، عبدالعلی رضایی و کامبیز نوروزی دیدگاه‌های خود را مطرح کردند.

نماینده مطبوعات در دولت

احمد مسجد جامعی به ویژگی های شخصیتی احمد بورقانی پرداخت و با اشاره به مشی دولت اصلاحات که توجه به جامعه مدنی بود، گفت: احمد نماینده دولت در مطبوعات نبود بلکه نماینده مطبوعات در دولت بود.

او از ظرفیت دولت برای مطبوعات بهره گرفت و می‌دانست نقش و نمایندگی مطبوعات در فضای جامعه مدنی با بخشنامه و اطلاعیه میسر نمی‌شود.

وی افزود:احمد را به عیاری، تجربه رسانه‌ای، سواد و... می‌شناسند اما او ویژگی مهم دیگری داشت که تدبیر و سعه صدر او بود.

وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه صحبت‌های خود به فقر فرهنگ گفت وگو در این روزها پرداخت و با اشاره به نقش انجمن در احیای فضای گفت وگو، خاطره‌ای نقل کرد: به منظور صدور مجوز برای مطبوعات، به ویژه روزنامه‌ها، قواعدی وجود داشت از جمله استعلام از مراجعی همچون اطلاعات، ثبت و پلیس. معمولا دستگاه‌های ذی ربط اگر مایل نبودند کسی مجوز بگیرد بر روی پرونده اعمال نظر نمی‌کردند در نتیجه پرونده ناقص می‌ماند و امکان صدور مجوز نبود.

ما به همراه آقای بورقانی برنامه ای را طراحی کردیم و با نماینده‌های دستگاه‌ها گفت وگو شد، گفت وگوهایی که چندین جلسه طول کشید. البته افراد زیادی در جریان این گفت وگوها نبودند زیرا در این صورت رسانه‌ای می شد و یک طرف احساس می کرد که کم آورده است، تلاش ما این بود که هر دو طرف احساس کنند برنده هستند.

ویژگی احمد بورقانی این بود که دستگاه های اجرایی را متقاعد می‌کرد و زمینه گفت وگو را فراهم می ساخت. این ویژگی را حتی در شرایطی که برای یک نشریه و یا یک خبرنگار مشکل به وجود می‌آمد نیز نشان می داد.

مطبوعات به نفع نظام و جامعه هستند

سخنران بعدی علی حکمت، روزنامه نگار و سردبیر روزنامه خرداد (منتشره در سال 78) با اشاره به شعارهای دولت اصلاحات گفت: برای اجرای این شعارها، نیروهایی در بخش و بدنه اجرایی دولت قرار گرفتند که با آن وضع و اوضاع تناسب داشتند.

بر همین اساس در دو جایگاه کار بسیار زیبایی صورت گرفت، معاونت مطبوعاتی ارشاد که احمد بورقانی در آن قرار گرفت و معاونت سیاسی وزارت کشور که آقای تاج‌زاده آن را برعهده داشت.

وی افزود: احمد بورقانی جدای از تمام ویژگی‌هایش، فردی جهان دیده بود و با مطبوعات نه در چارچوب ایران بلکه در عرصه جهانی نیز آشنایی داشت زیرا پیشتر نماینده خبرگزاری جمهوری اسلامی در سازمان ملل بود و نقش اساسی مطبوعات را لمس کرده بود.

او درد مردم، انقلاب و اسلام را داشت و می‌دانست که روزگار جدیدی که با روی کار آمدن دولت اصلاحات آغاز شده بود، نمی‌توانست با صدا و سیما کاری به پیش ببرد بلکه نیاز به بازوی اطلاع رسانی داشت و به همین منظور کسانی که از بچه‌های انقلاب بوده و قبل از انقلاب شلاق خورده بودند، با تعهدی که به انقلاب، نظام و ایران داشتند این بار را به دوش کشیدند.

حکمت در ادامه با اشاره به نقش مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی گفت: البته مطبوعات گاهی حتی می‌توانند ستون پنجم بشوند. با رویش مطبوعات اصلاح طلب، جبهه ضد اصلاح طلبی فعال شد و در نهایت به تعطیلی فله‌ای مطبوعات انجامید.

به یاد دارم که در جلسات 4 شنبه در ارشاد، این را مطرح می‌کردیم که شما را به خدا نگذارید دو جریان به وجود بیاید؛ نخست آنکه رسانه‌ها و اصحاب رسانه به «آن سوی آب» بروند زیرا دیگر قابل کنترل نیست و دوم آنکه نگذارید گروه‌ها و جریان‌های سیاسی مخالف در بیرون از مرزها فعال شوند. در وزارت کشور و ارشاد تلاش می‌شد تا با گشاده رویی و امکان فعالیت صداهای مختلف و مطبوعات منتقد این امر صورت بگیرد.

وی ادامه داد:مطبوعات رشید به نفع مجموعه نظام و جامعه هستند، آزادی‌های سیاسی نیز به همین صورت اما متاسفانه آن فرصت را از دست دادیم و پرونده ای سیاه بر جای ماند.

رسانه ها برای کسب آزادی تلاش کنند

در پایان پنل اول، بهروز گرانپایه، روزنامه نگار، به ارائه نظر خود پرداخت و گفت: در آغاز باید سه خبر چند وقت اخير را مرور کنیم تا مختصات کلی از وضع موجود به دست آوریم. نخست آنکه آقای روحانی گفته اند که در ایران رسانه آزاد نداریم، دوم آنکه در انتخابات نماینده مدیران مسئول در هیات نظارت بر مطبوعات فردی کاملا دولتی به عنوان نماینده رسانه‌ها و مطبوعات که باید آزاد باشند، انتخاب شد. سوم نیز حکمی است که برای یاشار سلطانی صادر شد که نتیجه عملکردی روزنامه‌نگارانه و مستقل بود.

گرانپایه در ادامه گفت: وقتی دولت می‌گوید مطبوعات آزاد نیستند یعنی خودش قدرتی ندارد تا این وضعیت را اصلاح کند پس یعنی خودش آزادی عمل ندارد.

به نظر من بحث دولت و رسانه را باید در مقوله "تز" و "آنتی تز" بررسي كرد. تز همان دولت و قدرت حاکم است و آنتی تز نیز رسانه است. در این زمینه نیز دو رویکرد وجود دارد: اول آنکه باید تحولاتی رخ دهد تا فضا برای آزادی مطبوعات فراهم شود.دوم آنکه رسانه‌ها باید برای کسب حق خود یعنی آزادی بیان تلاش و فعالیت کنند که این وابسته به کنش خود آن‌ها است.

گرانپایه در ادامه گفت: این کنش به معنای یک فعالیت سیاسی نیست، یعنی روزنامه نگار باید به مفهوم نقش و رسالتی که برایش قائل هستیم، باشد و نمی تواند به صورت بروکراتیک و کارمندی کار کند بلکه احساس مسئولیت لازم است. با این رویکرد دوم در واقع رسانه به معنای اعم باید در مفهوم خود آزاد باشد و دولت نیز می تواند برای خود رسانه داشته باشد اما باید آزادی سایر رسانه‌ها تامین شود.

رسانه ها به سمت قدرت و سرمایه رفته‌اند

در پنل دوم این برنامه، عبدالعلی رضایی، محقق و روزنامه نگار، به تجربه‌های احمد بورقانی در خبرگزاری جمهوری اسلامی اشاره کرد و سپس با بر شمردن دستاوردهای دوره معاونت مطبوعاتی بورقانی به موضوع قدرت مطبوعات در دوره اصلاحات پرداخت و گفت: ترکیب قدرت مطبوعات به گونه‌ای بود که بعد از مدتی خودشان از نظر اقتصادی قادر به ادامه حیات بودند و از نظر رسانه‌ای در جهان دیگری زندگی می‌کردیم؛ امروزه اما ترکیب رسانه ها به سمت اتصال به سرمایه و قدرت‌های سیاسی رفته است و نقش تیراژ و نیروی انسانی کمرنگ تر شده است.

رضایی در ادامه گفت: راه حل غلبه بر وضعیت فعلی مطبوعات این است که سرمایه انسانی و توجه به روزنامه نگاری را بیشتر کنیم، البته تکنولوژی بر این امر تاثیر گذاشته اما با این وجود هنوز هم روزنامه هایی مثل گاردین وجود دارند. باید دید چگونه می توان دولت را بی‌طرف کرد و به یاری فرهنگ شتافت. برای مشکلات صنفی راه حل ارایه داد و همچنین راهی مناسب برای توزیع قاعده‌مند سوبسید در نظر گرفت.

به دنبال نسبت مطبوعات و ملت باشیم

سخنران بعدی پنل دوم، محمد مهاجری، روزنامه نگار وسردبير خبر آنلاين به نسبت مطبوعات و مردم اشاره کرد و گفت: من عنوان «نسبت مطبوعات و دولت» را به نسبت «مطبوعات و ملت» تغییر می‌دهم و بهتر است به جای ورود از موضع طلبکاری، از موضع همکاری وارد شویم. مهاجری در ادامه گفت: چند سوال مطرح است، اول اینکه به همان اندازه که بر حاکمیت منتقد هستیم به خودمان هم منتقد هستیم؟ ما همواره می گوییم چرا فلان امکانات برای روزنامه‌نگاران نیست اما چند نفر ما از درد مردم خبر دارند؟

مهاجری سپس ادامه داد: دلیل اینکه چرا مردم روزنامه نمی‌خوانند یا سایت ها را نمی‌بینند این است که از مردم دور شده‌ایم و نگاه نقادانه به خود نداريم.

دولت در کار مطبوعات دخالت نکند

در انتهای پنل دوم نسرین تخیری، روزنامه نگار، به شخصیت حقیقی احمد بورقانی اشاره کرد و گفت: احمد بورقانی از نظر فرهنگی یک اصولگرا بود، به معنای واقعی نه مصادره‌ای.

او حاصل جمع اصولگرایی و مداراجویی بود و جایی که احساس کرد ممکن است به سمت انحصار گرایی برود از معاونت مطبوعاتی کنار رفت. او جمله معروفی داشت «هر کس که از درِ معاونت مطبوعاتی داخل آمد، راهش دهید و کارش دهید و از جناحش مپرسید.»

تخیری سپس درباره نسبت دولت و مطبوعات گفت: بهترین نسبت در این مورد، بی‌نسبتی است! یعنی دولت در کار مطبوعات دخالتی نکند زیرا رسانه، ناظر و دولت مجری است، این نسبت باید درست شود و هرکس به وظیفه خود عمل کند. ما در حال حاضر از دولت نان می‌گیریم و امیدواریم که فرمان ندهد اما این اتفاق در عمل ممکن نیست و هر کس که نان دهد،فرمان نيز می‌دهد.

باید به اجرای قانون توجه کرد

در انتهای این مراسم کامبیز نوروزی، حقوقدان، روزنامه‌نگار و عضو هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران به تاثیر قانون در آزادی مطبوعات اشاره کرد و گفت: مشکل ما قانون نیست بلکه اجرای آن است، در سال 1376 با همان قانون مطبوعاتی که در سال 1364 تصویب شده بود جامعه مطبوعات به مرحله‌ای رسید که کسی برای دریافت تحلیل سراغ بی بی سی و رادیوهای دیگر نمی‌رفت اکنون اما وضعیت برعکس شده است.

نوروزی همچنین در رابطه با نسبت دولت و مطبوعات نیز گفت: دولت معمولا مطبوعات را روابط عمومی خود دیده است، در این میان اما دولت اصلاحات یک استثنا بود و در همین دوره اصلاحات، دوره معاونت احمد بورقانی هم یک استثنا و هم یک دوره درخشان بود.

تقدیر از علیرضا رجایی

‏در پایان این مراسم، تقدیرِ ویژه‌ سالِ ۹۷ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در روزِ درگذشت احمد بورقانی، به علیرضا رجایی با عنوان«روزنامه‌نگار شرافتمند» تعلق گرفت و در غیابِ او، لوحِ تقدیر به برادر او اهدا شد.