معمای پیچیده سلطان گوشت

به گزارش ایسنا، روزنامه شهروند نوشت: هفته گذشته حضور یکی از کارآفرینان در صداوسیما جنجال‌آفرین شد. این کارآفرین نمونه با حضور در برنامه پایش ادعایی را مطرح کرد مبنی بر اینکه: «گوشت کیلویی ٢٨‌هزار تومان وارد می‌شود که کیلویی ٣٤‌هزار تومان تاجر باید به سازمان امور دام بدهد و این سازمان هم باید کیلویی ٤٠هزار تومان بین مردم توزیع کند.» اما خبری از گوشت ٤٠‌هزار تومانی نیست. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که ابراز خوشحالی یکی از بازیگران تلویزیون از گرانی گوشت و مضرات آن با نقدهای تند کاربران ایرانی در فضای مجازی مواجه شد. از آن سو انتشار ویدئوهای متعدد از کیفیت پایین و حتی فساد گوشت وارداتی موج دیگری از انتقادها را در فضای مجازی به وجود آورده است، اما گوشت وارداتی واقعاً چه قیمتی دارد؟

گوشت وارداتی آن‌قدرها هم سود ندارد!
قیمت واقعی گوشت وارداتی چقدر است؟ ٢٨ یا ١٢٠‌هزار تومان؟ پس از واردات و پروسه توزیع، به چه اندازه روی این کالا سود تعلق می‌گیرد. واکنش‌ها در فضای مجازی و جامعه به اندازه‌ای بود که دولت را با انتقادات بی‌شماری روبه‌رو کرد، به‌طوری که علی‌اکبر مهرفرد، معاون توسعه بازرگانی و صنایع وزیر جهاد کشاورزی به این موضوع واکنش نشان داد و گفت: «ادعاهای مطرح‌شده از سوی یک کارآفرین برتر در برنامه زنده تلویزیونی که خودش هیچ اهلیتی برای واردات گوشت قرمز ندارد، سراسر کذب محض بوده و جای تأسف برای صداوسیماست که به چنین افرادی اجازه تشویش اذهان عمومی را می‌دهد.»
آگاهی، عضو انجمن واردکنندگان هم به نوعی ادعای مطرح شده از طرف این کارآفرین را رد کرده و به «شهروند» می‌گوید: «برخلاف تصور عموم سودی از واردات گوشت عاید واردکنندگان نمی‌شود، اما به دلیل تعهدی که سه ماه پیش به دولت داده‌ایم، مجبور به واردات گوشت هستیم.»
به گفته او، در حال حاضر واردات هر کیلو گوشت گرم از آسیای میانه بر اساس ارز ٤٢٠٠ تومانی برای واردکننده ٣٢‌هزار تومان تمام می‌شود و به قیمت ٣٣‌هزار تومان در اختیار شبکه توزیع قرار می‌گیرد. آن‌گونه که این فعال اقتصادی به «شهروند» توضیح می‌دهد، واردات گوشت گرم از استرالیا برای واردکننده حدود ٤٠ هزار تومان تمام شده و با قیمت بالاتری عرضه می‌شود.
او در واکنش به کسانی که واردکنندگان را متهم به احتکار گوشت کرده‌اند، گفت: «به دلیل حساسیتی که این روزها روی بازار گوشت ایجاد شده است، تمام محموله‌های وارداتی بعد از ورود به گمرک ضبط شده و در اختیار شبکه توزیع دولتی قرار داده می‌شود.»
ادعای عضو انجمن واردکنندگان درباره قیمت تمام شده گوشت در حالی است که یک سرچ گوگل نشان می‌دهد که قیمت گوشت ‏گوسفند در خرده‌فروشی‌های استرالیا، آن هم به صورت بسته‌بندی کیلویی ٧ تا ٨ دلار است و قیمت گوشت گوساله بسته‌بندی ‏شده، در خرده فروشی‌های استرالیا بین ٥ تا ٧ دلار قیمت گذاری شده است. اگر بخواهیم قیمت گوشت گوسفند را با دلار ٤٢٠٠ ‏تومانی در نظر بگیریم نرخ گوشت گوسفند استرالیایی ٢٩‌هزار و ٤٠٠ تا ٣٣‌هزار و ٦٠٠ تومان است و نرخ گوشت گوساله با دلار ‏‏٤٢٠٠ تومانی بین ٢١ تا ٢٩‌هزار و ٤٠٠ تومان تمام می‌شود. ‏

ایرانی‌ها زیاد گوشت می‌خورند؟
بررسی اطلاعات ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران در خصوص سبد هزینه خانوار بیانگر آن است که در سال‌های گذشته سبد غذایی مردم کوچک و کوچک‌تر شده است. بر اساس آمارهای جهانی و اطلاعات دریافتی از گزارش سازمان خواربار جهانی (فائو)، متوسط مصرف سرانه انواع گوشت قرمز در بازه زمانی سال‌های ٢٠١٥ تا ٢٠١٧ میلادی نشان از کاهش مصرف آن در ایران و همچنین شکاف شدید مصرف نسبت به کشورهای مختلف دارد. مصرف این کالا سال ٢٠١٧ در ایران حدود ٦ کیلوگرم بوده است، به عبارت دیگر می‌توان ادعا کرد که هر ایرانی ماهانه تنها نیم کیلو و روزانه ١٦, ٦ گرم گوشت مصرف می‌کند. البته نباید فراموش کرد که متوسط قیمت گوشت قرمز در سال اعلامی به‌طور متوسط ٤٠ هزار تومان بود. سیروس روستا، عضو هیأت مدیره اتحادیه مرکزی دامداران که معتقد است گرانی‌های اخیر منجر به حذف گوشت از سبد مصرفی بسیاری از خانوارهای ایرانی شده است، به «شهروند» می‌گوید: «می‌توان ادعا کرد که میزان مصرف گوشت نسبت به پارسال حداقل ٣٠ تا ٤٠ درصد کاهش پیدا کرده است. هرچند آمار دقیقی وجود ندارد، اما می‌توان ادعا کرد اکنون سرانه مصرف گوشت در بسیاری از خانواده‌های ایرانی ٤ کیلوگرم هم نیست.»

بازار داغ دام زنده در استان‌های مرزی
برخلاف آن‌چه دیروز برخی از رسانه‌های خبری اعلام کردند، خبری از کاهش قیمت دام زنده در بازار نیست. به گفته روستا در حال حاضر هر کیلو دام سنگین حدود ٣٠ هزار تومان و دام سبک ٤٠ هزار تومان خرید و فروش می‌شود. سعید سلطانی، رئیس اتحادیه دامداران مرکزی معتقد است بهای دام در استان‌های مختلف، متفاوت است. به‌عنوان مثال در استان‌های مرزی هر کیلو دام سبک به قیمت ٥٥‌هزار تومان و در برخی از استان‌ها به قیمت ٣٥‌هزار تومان خرید و فروش می‌شود، ٢٠‌هزار تومان اختلاف در قیمت هر کیلو دام، ٤٠‌هزار تومان قیمت گوشت را بالاتر می‌برد.
در واقع می‌توان ادعا کرد قیمت گوشت در استانی که دام در آن به قیمت ٣٥ هزار تومان فروخته می‌شود، حدود ٨٠ هزار تومان و در استانی که دام در آن ٥٥ هزار تومان فروخته می‌شود، ١٢٠ هزار تومان در اختیار مصرف‌کننده نهایی قرار می‌گیرد.

گوشتخوارترین مردم جهان کدامند
در انگلستان این عقیده وجود دارد مردمانی گوشت بیشتر مصرف می‌کنند که پول بیشتری دارند و مشخصاً درآمد آنها بیشتر است. گزارش مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد به‌عنوان مثال در لوکزامبورگ که سرانه تولید ناخالص ملی حدود ۷۰ هزار دلار است، هر نفر حدود ۱۰۰ کیلوگرم گوشت مصرف می‌کند. در چین که سرانه تولید ناخالص ملی ۱۱ هزار دلار است، مردم این کشور سالانه ۵۵ کیلوگرم گوشت مصرف می‌کنند. گزارش مجمع جهانی اقتصاد اضافه می‌کند که علاوه بر تولید ناخالص ملی، رشد سریع درآمد خانوارها در اقتصادهای نوظهور نیز می‌تواند به تغییر رژیم غذایی آنها کمک کند و آنها را به سمت مصرف محصولات پروتئینی که قیمت بالایی دارند، سوق دهد. با افزایش درآمد مردم گرایش بیشتری به خوردن گوشت، محصولات لبنی و غذاهای دریایی پیدا می‌کنند.

بر اساس این گزارش، مردم هنگ‌کنگ با مصرف نزدیک به ۱۶۰ کیلوگرم گوشت در سال پرمصرف‌ترین مردم جهان در این نوع غذا هستند. بعد از آن، نیوزیلند با مصرف حدود ۱۳۵ کیلوگرم در جایگاه دوم، استرالیا با مصرف حدود ۱۳۰ کیلوگرم در جایگاه سوم و آمریکا با مصرف ۱۲۰ کیلوگرم در جایگاه چهارم قرار دارد. بعد از آن، کشورهای لوکزامبورگ، برزیل، انگلستان، دانمارک، سوئیس، نروژ، چین، ژاپن، اندونزی و هند قرار گرفته‌اند.

دام را باید جلوی چشمان خودم ذبح کنند تا اعتماد کنم
در روزهای گذشته تصاویر زننده‌ای از گوشت‌های وارداتی در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌چرخید؛ از گوشت‌های قرمز که حالت عفونی به خود گرفته تا چربی‌های خشک‌شده زیر یک لایه گوشت قرمز. تصاویری که سلطانی، رئیس اتحادیه مرکزی دامداران درباره آن می‌گوید: «نمی‌توان صحت تصاویر منتشرشده را تأیید یا تکذیب کرد، چرا که در تصاویر ضبط‌شده بسته‌بندی این گوشت‌ها نشان داده نمی‌شود و اصلاً مشخص نیست که این گوشت‌ها مال کجاست.» او در ادامه با اشاره به ضوابط ذبح و واردات گوشت به کشور می‌گوید: «تمام گوشت‌هایی که وارد کشور می‌شود تحت نظارت سازمان دامپزشکی و ناظر شرعی ذبح می‌شود و باید سلامت آنها به تأیید برسد.»
این فعال صنفی البته در ادامه می‌گوید: «این روزها البته شرایط به‌قدری بد شده که حاضر نیستم گوشت‌های داخلی که در مقابل چشمانم ذبح نشده‌اند را بخورم و تنها به گوشتی اعتماد دارم که در مقابل چشمان خودم ذبح شده باشد.»

سهم گوشت از هزینه خانوار نزولی شد
بر اساس داده‌های مرکز آمار و بانک مرکزی، سهم انواع گوشت از هزینه خانوار از ۶.۱ درصد در سال ۱۳۸۵ به ۳.۵ درصد در سال ١٣٩٥ رسیده است؛ سهم انواع گوشت در سبد گوشتی خانوار و بررسی جزئیات مصرف گوشت ایرانیان نشان می‌دهد که همچنان بیشترین هزینه خرید گوشت صرف خرید گوشت دام می‌شود.
آن‌گونه که بانک مرکزی اعلام کرده است، در سال ۱۳۹۶ متوسط هزینه خوراکی و دخانی یک خانوار شهری، برابر ۷۶,۷۵۰ هزار ریال بوده است که در مقایسه با سال ۱۳۹۵ به میزان ۱۵.۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. بر اساس نتایج این بررسی، در بین هزینه‌های خوراکی و دخانی بیشترین سهم با ۲۲.۱ درصد، مربوط به هزینه «آرد، رشته، نان، غلات و فرآورده‌های آن» بوده و هزینه‌های مربوط به «گوشت» با ۲۰.۴ درصد بیشترین سهم از سبد مصرفی خانوارها را به خود اختصاص داده است.

چقدر تولید و چقدر مصرف کردیم
طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، تولید انواع گوشت قرمز در سال ١٣٩١ نزدیک به ٧٤٧ هزار تن بود که این میزان در سال ١٣٩٦ به ٨٣٥ هزار تن رسید. برای بررسی صحت این آمار نگاهی به روند واردات و صادرات گوشت قرمز منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی و میزان مصرف ارائه شده از سوی سازمان آمار می‌اندازیم. بر اساس اطلاعات منتشر شده در مرکز آمار ایران، متوسط مصرف انواع گوشت قرمز هر فرد ایرانی در سال ١٣٩١ معادل هفت کیلو و ٣٠٠ گرم بود. در این سال جمعیت کشور حدود ٧٦ میلیون نفر بود؛ با این حساب میزان مصرف گوشت قرمز در آن سال معادل ٥٥٥ هزار تن برآورد می‌شود.
با احتساب واردات ١٢٠ هزار تنی در برابر صادرات ٥ هزار تنی، ١١٥ هزار تن از میزان مصرف از محل واردات تأمین شده و بقیه نیاز مصرف -معادل ٤٤٠ هزار تن- از محل تولید داخل است که با رقم اعلامی وزارت جهاد کشاورزی در سال مورد نظر تفاوت آشکار دارد.
در سال ٩٦ و با گذشت چهارسال از اجرای قانون انتزاع، رقم تولید انواع گوشت قرمز ٨٣٥‌هزار تن اعلام شد، در حالی که ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار نشان می‌دهد متوسط مصرف انواع گوشت قرمز هر فرد ایرانی در سال ٩٦ با کاهشی در حدود ٢٤‌درصد نسبت به سال ١٣٩١ برابر پنج کیلو و ٦٠٠ گرم بوده است. با احتساب جمعیت ٨٠, ٨ میلیونی کشور در این سال، کل گوشت مصرفی در این سال معادل ٤٥٣‌هزار تن است.
همچنین با در نظر گرفتن میزان واردات معادل ١٥٠‌هزار تن و کسر ٢ هزار تن صادرات، فقط ٣٠١ هزار تن انواع گوشت قرمز در کشور تولید شده که ٣٢‌ درصد نسبت به تولید واقعی در سال ٩١ و ٦٤ درصد نسبت به رقم اعلامی وزارت جهاد کشاورزی (برای تولید سال ٩٦) کمتر است. به نظر می‌رسد پاشنه آشیل بازار گوشت و افزایش قیمت آن، کاهش تولید آن بوده است.