عصر ایران - اگر کاربر فعال شبکه‌های اجتماعی باشید احتمالا این روزها مطالب و اظهارنظرهای متنوعی در فضای مجازی درباره استعفای جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان دیده‌اید. اعلام اینستاگرامی استعفا هم مزید بر علت شد تا واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی به این خبر حداکثر شده و باعث ایجاد موج‌های مختلفی در فضای مجازی شود.

در همان دقایق اول، حتی قبل از اینکه رسانه‌ها فرصت تحلیل رویداد را پیدا کنند، کاربران شبکه‌های اجتماعی به اظهار نظر درباره استعفای ظریف پرداختند. این همان ماهیت دنیای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی است: انگشت‌ها سریع و هماهنگ، آماده‌ی تایپ و انتشار!

شاید برای بسیاری همچنان این سوال پابرجا باشد که نظر عمومی مردم درباره استعفای وزیر خارجه چه بوده؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا به سراغ توییتر، شبکه‌اجتماعی صریح‌تر، منتقدتر و جریان‌سازتر می‌رویم*.

توییتر مانند همیشه از اولین‌ها در بازتاب خبر و واکنش به آن بود. بطوریکه تا ساعت ۱۰ صبح سه‌شنبه یعنی تنها ده ساعت نخست انتشار خبر، بیش از 15400 کاربر به انتشار توییت و ریتوییت در موضوع استعفای وزارت خارجه پرداختند.

اولین و یکی از مهم‌ترین نتایجی که از تحلیل توییت‌های منتشر شده می‌توان استنباط نمود، نظر کاربران درباره درستی یا نادرستی استعفای ظریف است که در ۳۹٪ توییت‌های مورد توجه کاربران به آن پرداخته شده است.

نکته قابل توجه اینکه سهم کاربران مخالف استعفا به نحو معناداری از سهم کاربران موافق استعفا بیشتر بوده است (۲۲٪ مخالف استعفا در مقابل ۱۷٪ موافق استعفا).

البته دقت به این نکته ضروری است که مخالفین استعفا لزوما از حامیان ظریف نبوده‌اند. بلکه به دلایل مختلف نظیر شرایط حساس کشور و نیمه کاره بودن برجام، استعفای ظریف را مناسب نمی‌دانستند. گروهی از منتقدان دولت نیز استعفا در شرایط کنونی را فرار از زیر پاسخگویی دانسته و با استعفا مخالف بودند.

محور موضوعی در توییت‌های مورد توجه کاربران نشانگر درگیری ذهنی توییتریست‌ها درباره دلیل استعفا و نیز عملکرد ظریف بوده است. از نظر آماری بیشترین حجم توییت‌های مورد توجه با ۲۴٪ فراوانی درباره «حدس و گمان دلایل احتمالی استعفا» بوده است که می‌توان آن را به ناگهانی بودن استفعا و غافلگیری کاربران نسبت داد.

از میان دلایل مطرح شده، فرار وزیر خارجه از فشارها با ۸٪ فراوانی محتمل‌ترین دلیل استعفا از نگاه کاربران بوده است. برخی توییت‌های این گروه به موضوع برجام پرداخته و پیچیده شدن شرایط توافق هسته‌ای را انگیزه ظریف برای استعفا عنوان کردند.

گروهی از کاربران نیز از ظریف تمجید کرده و اقدامات او را مثبت ارزیابی کردند. توییت‌های این گروه ۱۹٪ توییت‌های مورد توجه را شامل می‌شود. در میان این توییت‌ها برخی ظریف را تا عنوان برترین وزیر کابینه بالا برده و برخی نیز در توییت‌های احساسی نوشتند که خسته شدی، برو/ ما لیاقت تو را نداشتیم! کاربرانی هم ظریف را به خاطر تلاش‌ها در جهت بهبود شرایط تحسین کردند. گروهی از توییت‌های مورد توجه (با ۱۳٪ سهم) به ظریف برای اظهارات بین‌المللی انتقاد کردند.

مجموعا ۱۴٪ توییت‌های پرنفوذ نیز از منظر تاثیر استعفا بر شرایط جامعه به موضوع نگاه کردند: ۱۲٪ صراحتا به تاثیر نامطلوب استعفا بر شرایط تاکید داشتند، در حالی که ۲٪ از عدم تغییر شرایط با رفتن ظریف سخن گفتند.

سایر موضوعات محوری توییت‌های پرنفوذ را در تصویر می‌بینید:

در شبکه اجتماعی اینستاگرام، این موضوع در اظهار نظر کاربران در کامنت پست استعفا داغ‌تر از هر جای دیگر بود.
اینستاگرامی‌ها در همان ساعات اول با ثبت ده‌ها هزار کامنت نظرات خود درباره استعفا را مطرح کردند. اما اینجا – بر خلاف توییتر - شرایط مطابق جو کلی اینستاگرامی و کمتر سیاسی بود.

از آنجا که در اینستاگرام محدودیت تعداد کاراکتر وجود ندارد، ابر کلمات پرتکرار که واژه‌های بیشتر استفاده شده را مطابق با تعداد تکرار هر واژه وزن‌دهی کرده و نمایش می‌دهد، می‌تواند ابزار مناسبی برای سنجش دغدغه کاربران باشد (ابعاد بزرگتر به معنی تعداد تکرار بیشتر است). همچنین تعداد قابل توجه کامنت‌های پست اینستاگرام اعلام استعفا، شرایط را برای بررسی کلان داده آن بیش از پیش مهیا و خروجی را معنادارتر کرده است.

برای بررسی واکنش اولیه کاربران اینستاگرام، ۸۶ هزار کامنت نخست ثبت شده در پست استعفا را پایش کرده و به «ابر کلمات» شکل زیر رسیده‌ایم:

همانطور که در تصویر مشخص است، «مردم» پرتکرارترین کلمه در میان کامنت‌های کاربران بوده است. تکرار بسیار زیاد این کلمه که حتی از تعداد تکرار کلمه «ظریف» نیز بیشتر بوده، احتمالا قصد کاربران برای جلب توجه وزیر خارجه برای در نظر داشتن «مردم» است. کلمات پرتکرار «ملت»، «مملکت» و «کشور» نیز که معنایی مشابه را در ذهن تداعی می‌کنند تکرار بالایی داشتند.

از میان کلمات کم‌تر داغ با بار معنایی مثبت واژه‌هایی مانند افتخار و پاک پرتکرار بوده است.

* لازم به توضیح است، در این گزارش موضوعات بر اساس توییت‌های با لایک بیشتر به عنوان شاخص تاثیرگذاری بررسی شده‌اند.

داده‌های این گزارش با پایش داده‌های فارسی توییتر و اینستاگرام در سامانه فضای مجازی شرکت لایف وب (Lifeweb.ir) حاصل شده است.