عصر ایران؛ مهرداد خدیر- مهم‌ترین خبر دی ماه 1397 درگذشت آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی است؛ جانشین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مجمع تشخیص مصلحت نظام که کمتر از دوسال بر این کرسی نشست و در واقع چندان هم ننشست چون غالب این اوقات درگیر بیماری و شیمی‌درمانی بود.

هاشمی شاهرودی شامگاه دوشنبه سوم دی ماه 1397 چشم از جهان بست. ساعاتی پس از آن که خبر درگذشت او تکذیب و اعلام شده بود: «‌اگر چه وضعیت جسمانی آیت‌الله وخیم است اما هنوز نمی‌توان گفت حیات ایشان پایان یافته و خانواده باید تصمیم بگیرد.»

از این خبر این گونه برداشت شد که خانواده باید تصمیم بگیرد که مرگ اعلام شود یا همچنان اتصال به دستگاه ادامه داشته باشد تا معجزه ای شود. روندی که دربارۀ آیت‌الله مهدوی کنی ماه‌ها به طول انجامید و این تصور درگرفت که هاشمی شاهرودی هم ماه‌ها باید این وضعیت را تحمل کند و احتمالا با چهره‌ای متفاوت به خاطر تبعات شیمی‌درمانی.

عباس عبدی هم نوشت: «‌احبار فوت آقای شاهرودی و توضیحات پزشکی نشان می‌دهد رویدادهای بیماری آقای مهدوی کنی در حال تکرار است. متأسفانه در این موارد اطلاعات دقیق حتی پس از فوت منتشر نمی‌شود شاید به دلیل رعایت حوزۀ شخصی ولی به نظرم باید بحث کرد که تا چه حد مجاز به استفاده از فناوری برای ادامۀ حیات گیاهی هستیم؟»

در این میان پرویز دادوودی رییس دفتر آیت‌الله که بیشتر به خاطر چهار سال معاونت اولی محمود احمدی‌نژاد شهرت داشت با تکذیب خبر درگذشت از مردم خواست برای هاشمی شاهرودی دعا کنند.

این‌گونه اظهار نظرهای متناقض نشان می‌داد انگار برخی علاقه مندند خبر مرگ او اعلام نشود تا عملا انتخاب جایگزین در مجمع هم منتفی و منوط به اعلام قطعی خبر شود اما خانواده تصمیم خود را گرفت و در همان شامگاه سوم دی ماه درگذشت هاشمی شاهرودی رییس پیشین قوۀ قضاییه، نایب رییس مجلس خبرگان رهبری، عضو فقهای شورای نگهبان، رییس هیأت حل اختلاف قوا و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از درگذشت هاشمی رفسنجانی اعلام شد.

او متولد 1327 خورشیدی بود و رییس مجمع تشخیص مصلحت «نظام»ی شد که هنگام تأسیس و شکل گیری آن واجد هیچ سمتی در ردۀ اول آن نبود و فرصت نکرد ایدۀ تبدیل مجمع به مجلس سنا را اجرایی کند.
هاشمی شاهرودی در 12 بهمن 1357 ایران نبود چه رسد به این که در بهشت‌زهرا پای سخنان رهبر فقید انقلاب بنشیند که سخنان خود را این گونه به پایان برد: «منظور من از مجلس سنا، مجلس مؤسسان بود. مجلس سنا یک حرف مزخرفی است. همیشه بوده.»

هاشمی شاهرودی اما قریب 40 سال بعد در تلویزیون جمهوری اسلامی گفت: «مدتی مطرح است که در بازنگری قانون اساسی کشور ما همانند برخی کشورهای دو مجلسی با دو مجلس اداره شود. هم اکنون نیز نمی‌توان گفت که تشخیص مصلحت نظام مقدار مهمی از وظایف مجلس سنا را در نظام‌های دو مجلسی انجام می‌دهد.»

این در حالی بود که در نگاه امام خمینی مجلس شورای اسلامی در رأس است و شورای نگهبان برای اعلام مغایرت نداشتن مصوبات با شرع پیش بینی شد و ایدۀ تشخیص مصلحت را نیز برای آن درانداخت که در مواقع اختلاف عرف و شرع با مصلحت، جانب میانه را بگیرد.

با این همه پس از هاشمی رفسنجانی که ارادۀ خود را در مجمع تشخیص، جاری می کرد و در غیاب هاشمی شاهرودی که عملا جز یکی دو جلسه ریاست نکرد، گروهی در مجمع شکل گرفت که در قالب «هیأت نظارت بر حُسن اجرای سیاست های کُلی» همان ایدۀ سنا را دنبال می‌کرد کما این که «اف.ای.تی.اف» را بیش از یک سال است معطل نگاه داشته‌اند و نه به نظر دولت و مجلس عمل می‌کنند و با تأیید پیوستن به کنوانسیون‌های پالرمو و «سی.اف.تی» زمینۀ گشایش در روابط با اروپا را فراهم می‌سازند و نه با رد آن در قبال تبعات تصمیم خود اعلام مسؤولیت می‌کنند.

16 روز پس از درگذشت هاشمی شاهرودی، دومین سالگرد درگذشت هاشمی رفسنجانی به خاطر همایشی که برپا شد و نطقی که رییس جمهوری ایراد کرد خبرساز شد و درگذشت اولی زودتر از آنچه تصور می‌شد از کانون بحث‌ها خارج شد.

در همین دی ماه آیت الله صادق لاریجانی رییس وقت قوۀ قضاییه به عنوان رییس جدید مجمع منصوب شد و به گمانه‌زنی دربارۀ احتمال بازگشت به سنت اولیۀ مجمع در انتخاب رییس جمهوری در جایگاه شخصیت حقوقی یا چهره‌ای با ویژگی‌های ناطق نوری پایان داد.

از همان موقع حدس زده می‌شد که دوران ریاست هم‌زمان صادق لاریجانی بر مجمع و قوۀ قضاییه زیاد به طول نمی‌انجامد و دو ماه بعد در حالی که 6 ماه دیگر به پایان دورۀ دوم ریاست بر قوۀ قضاییه مانده بود، این سمت را به حجت‌الاسلام سید ابراهیم رییسی تحویل داد.

اتفاق مهم دیگر در دی ماه، استعفای دکتر سید حسن قاضی زادۀ هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مجری طرح تحول سلامت در دولت روحانی بود که در اعتراض به تخصیص نیافتن بودجه‌های مورد نظر از جانب سازمان برنامه کناره گرفت و با توجه به این که برنامه‌های روزهای بعد را تغییر نداد برخی حدس زدند دکتر هاشمی این احتمال را هم در نظر داشته که رییس جمهوری با فشار به دکتر نوبخت، استعفا را نپذیرد.

رییس جمهوری اما دراین اختلاف، جانب نوبخت را گرفت چون در وضعیت تحریم، سازمان برنامه ستون فقرات اقتصاد است و اولویت‌ها را تعیین می‌کند.

قاضی زادۀ هاشمی به طعنه گفته بود «چگونه است که 35 هزار میلیارد تومان به مؤسسات فاسد مالی اعتباری پول می‌دهند ولی برای بخهش بهداشت پول ندارند؟»

رییس جمهوری اما استعفای وزیر محبوب خود را پذیرفت و معاون نوبخت در سازمان برنامه و بودجه را به عنوان سرپرست وزارت بهداشت، منصوب کرد و بعد نیز هم او را برای وزارت معرفی کرد تا جای حرف و حدیثی باقی نماند که شرایط کشور اجازه بلند پروازی مانند سابق را نمی‌دهد.

دکتر نمکی جانشین قاضی زادۀ هاشمی نیز در اولین موضع گیری گفت:« طرح تحول سلامت، فعالیت های گسترده ای دارد که نیازمند منابع متنوعی است اما سبد دارایی‌های کشور نیز محدود است و سازمان برنامه باید به همۀ قسمت‌ها بودجه اختصاص دهد.»

چهرۀ خبرساز در پایان دی ماه اما آیت الله موسوی خویینی ها بود که در گفت و گویی صریح دربارۀ کارنامۀ هاشمی رفسنجانی به جای ستایش‌های معمول انتقادات گذشته را نیز تازه کرد تا تصور نشود درگذشت سیاست‌مدار کهنه‌کار و ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان در حمایت از حسن روحانی «چپ سنتی» را از هویت و خاستگاه خود دور کرده است.

برخی این مصاحبه را به منزلۀ هشدار به رییس جمهوری دانستند که با حمایت اصلاح‌طلبان بر سر کار آمد اما مایل نیست وام‌دار آنان تصویر شود.