مسدود کردن مسیل در تنگه دروازه قرآن که وظیفه خروج رواناب های این مسیل را به عهده‌ لوله ای با قطر یک متر گذاشته اند که در سیلاب مرگبار دروازه قرآن یکی از دلایل مهم عدم توانایی انتقال و خروج به موقع رواناب ها توسط این لوله بوده است.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مرکز شیراز) گفت: علیرغم وجود دلایل طبیعی، دخالت بی رویه انسان در طبیعت بیش از 70 درصد در بروز سیل ویرانگر شیراز دخیل بوده است.

طهمورث یوسفی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور، گزارشی تحلیلی از سیل پنجم فروردین 98 دروازه قرآن شیراز تهیه کرده که نشان می دهد عوامل مختلفی در این سیل و همچنین سیل 6 فروردین در محله سعدی و رودخانه خشک نقش داشته اند.

وی ادامه داد: عوامل بروز سیل شیراز به دو بخش طبیعی و عوامل موثر ناشی از دخالت بی رویه انسان تقسیم بندی شده که سهم عوامل انسانی در بروز سیل پنجم و ششم فروردین 98 در شیراز بیش از 70 درصد بوده است.
یوسفی اظهار داشت: از جمله عوامل طبیعی که می توان در این رخداد به آن اشاره کرد، شدت بارش و حجم رواناب ایجاد شده است که بسیار زیاد و زمان تمرکز آن کم بود و در پی آن سیالاب ناگهانی ایجاد شده است.

وی پوشش گیاهی کم را از دیگر عوامل طبیعی در این منطقه دانست که سبب تشدید رواناب سطحی شده و گفت: از لحاظ زمین شناسی،پوشش دامنه های این منطقه را لایه های مارنی، واحد زمین شناسی رازک و گچساران تشکیل می دهد که لایه های مارنی نفوذ ناپذیر هستند و پوشش دشت‌های منطقه نیز رسوبات آبرفتی ریز دانه تا درشت دانه است که نفوذپذیری کم تا متوسط دارند.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مرکز شیراز) ادامه داد: بنابراین وسعت زیادی از بستر حوضه آبریز را رسوبات سست و حساس تشکیل می دهد و در نتیجه شرایط مناسبی برای وقوع سیلاب ایجاد می‌کنند و بدلیل سست بودن،حمل آن توسط رواناب‌ها زیاد خواهد بود و وجود گل و لای بسیار زیاد همراه با سیلاب اخیر شیراز نیز گویای این مهم است.

یوسفی گفت:شیب زیاد زیر حوضه دروازه قرآن و محله سعدی شیراز که به ترتیب نزدیک به 30 و 14 درصد بوده سبب سرعت بخشیدن جریان رواناب‌ها در این مناطق بود.

وی اظهار داشت: زیرحوضه رودخانه خشک، وسعت بسیار زیادی (904 کیلومتر مربع) دارد و لازم به ذکر است که زیر حوضه های دروازه قرآن و سعدی جزئی از این زیر حوضه است و اگر زیر حوضه پیربنو – بیدزرد را که از زیر حوضه های دشت شیراز محسوب می شود از زیر حوضه های شهر شیراز کم کنیم می توان گفت نزدیک به 77 درصد رواناب های سطحی و زیر سطحی هدایت شده توسط لوله های زیر زمینی در شهر شیراز، توسط رودخانه خشک از شهر خارج می شود که یکی از عوامل طغیانی شدن این رودخانه در بارندگی های شدید است.

وی گفت: تغییر کاربری اراضی یکی از مهمترین عوامل ایجاد تشدید رواناب است،بگونه ای که در دامنه های شرقی و غربی پیرامون مسیل دروازه قرآن، ساخت و سازهای تجاری،تفریحی و مسکونی انجام شده است، و رواناب های بالا دست این مناطق همراه با رواناب های حاصل از پوشش های نفوذ ناپذیر در مناطق ساخت و ساز شده در مسیرهای جدید و یکپارچه شده به دهانه خروجی دروازه قرآن هجوم آورده و سبب افزایش حجم سیلاب سرریز شده در دروازه قرآن شده است.

یوسفی اضافه کرد: دستکاری در مسیر آبراهه‌ها و یا مسدود کردن کامل این آبگذرها که در زیر حوضه دروازه قرآن (جاده احداث شده از زیبا شهر به طرف سعدی) و در ساخت سازه های پیرامون مسیل دروازه قرآن، به وفور قابل رویت است که این مورد از شمار عوامل مهم در هجوم سیلاب دروازه قرآن بوده است.

وی اظهار داشت: مسدود کردن مسیل در تنگه دروازه قرآن که وظیفه خروج رواناب های این مسیل را به عهده‌ لوله ای با قطر یک متر گذاشته اند که در سیلاب مرگبار دروازه قرآن یکی از دلایل مهم عدم توانایی انتقال و خروج به موقع رواناب ها توسط این لوله بوده است.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مرکز شیراز) افزود: هجوم رواناب های مسیرهای دستکاری شده در بالا دست و رواناب هایی که خارج از مسیر مسیل و از منطقه های حاشیه ای و دامنه ای پیرامون و نزدیک به خروجی دروازه قرآن توسط کوچه‌های آسفالته هدایت شده، نیز به رواناب های سرریز شده در دروازه قرآن پیوسته و سبب افزایش حجم رواناب شده است.

یوسفی ساخت و ساز در حریم مسیل ها را یکی از عوامل بروز سیل اخیر شیراز دانست و گفت: در تمام حوضه های آبریز ساخت و ساز در حریم مسیل ها به وفور مشاهده شده است.

وی عنوان کرد: احداث پل‌های ارتباطی بر روی مسیل‌ها و تنگ کردن مسیر گذر آب بدون در نظر گرفتن حداکثر دبی محتمل از جمله پل‌های ورودی مسیل سعدی و غالب پل های ارتباطی رودخانه خشک،از جمله مواردی است که در سرریز رواناب ها و ایجاد خسارت نقش داشته است.

یوسفی به تنگ شدن مسیل ها در پی حمل رسوبات اشاره و عنوان کرد: لایروبی منظم مسیل ها از جمله اقداماتی است که می تواند در کاهش خسارات ناشی از سیل تاثیرگذار باشد و عدم توجه به این مهم یکی دیگر از عوامل سرریز رواناب ها از مسیر گذر آب در سیلاب اخیر محله سعدی و دروازه قرآن بوده است.

یوسفی گفت: تهیه نقشه پهنه بندی خطر سیل در شهر شیراز و شناسایی نقاط پر خطر و حادثه خیز در سطح شهر،تحت نظر گرفتن یا مانیتورینگ نقاط پر خطر و حادثه خیز در سطح شهر در مواقع بارندگی شدید،لایروبی منظم در مسیر گذر مسیل ها بویژه در محدوده پل ها و مسیرهای سرپوشیده و زیرزمینی از پیشنهادهای موثر برای مهار سیل است.

مدیرمرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور افزود: ایجاد سازه های تاخیری سیل در سرشاخه ها،تقویت پوشش گیاهی و حفاظت خاک در بالا دست حوضه های آبریز، جلوگیری از ایجاد منابع در حریم مسیل ها و آزاد سازی و برداشتن موانع در حریم ها و بویژه مسیر گذر مسیل ها از جمله مواردی است که می تواند در کاهش خسارات ناشی از سیل موثر واقع شود.

یوسفی اضافه کرد: عدم تغییر کاربری اراضی،ایجاد مسیری های کمکی جهت زهکش مسیل دروازه قرآن و محله سعدی،هدایت سیلاب ها به مناطق کمتر آسیب پذیر، بویژه در بخش های که ساخت وسازها در مناطق مرتفع واقع است ،اجرا و تکمیل سیستم جمع آوری فاضلاب و پیش بینی و هشدارهای دقیق هواشناسی نیز از جمله موارد ضروری دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

سیل پنجم فروردین 98 دروازه قرآن شیراز موجب کشته شدن 21 نفر و زیان رساندن به صدها دستگاه خودرو شد.
همچنین سیل ششم فروردین 98 باعث آبگرفتگی منازل مردم به ویژه در شهرک سعدی شیراز شد.