ارشیا دکامی *

همانطور که می دانیم، تیم ملی فوتبال ایران در نیمه‌نهایی جام ملت‌های آسیا با شکست سه بر صفر، مقابل تیم ژاپن از رسیدن به فینال بازماند و از این مسابقات حذف شد. بازی در نیمه اول با برتری نسبی ایران همراه بود و در نیمه دوم هم بازی متعادل بود. ولی اشتباه مدافعان ایران که فکر می‌کردند داور بازی را متوقف کرده است، موجب شد ژاپنی ها دروازه ایران را باز کنند.

از اینجا بود که شالوده ی اصلی تیم ما به هم ریخت و دیگر از آن تیم قدرتمندی که در نیمه ی اول و بازیهای قبلی دیده بودیم، خبری نبود و به سرعت گلهای بعدی را نیز دریافت کردیم. به راستی چه اتفاقی رخ داد که با خوردن اولین گل، تیم ما نتوانست خودش را جمع و جور کند؟ بازی تمام نشده بود...

این موضوع یکی از مشکلات اساسی در تیم ملی ماست که وقتی تحت فشار قرار می گیرند و اولین گل را می خورند دیگر مثل گذشته بازی نمی کنند دیگر تیم، تیم قبلی نیست. نه فقط در تیم فوتبال، بلکه در اغلب تیم های ما این موضوع صادق است.

من از فوتبال سررشته ای ندارم و چیزی زیادی جز تماشای لذت بخش آن، از فوتبال نمی دانم. اما به عنوان یک مربی مدیریت خوب می دانم که تیم های کسب و کار هم گاهی گل هایی می خورند که اگر برای واکنش بعد از آن، خوب تمرین نکرده باشند، نمی دانند چطور باید از پس فشارهای بعد از آن بر بیایند.

واقعیت این است هنگامی که انسان در موقعیت های پر فشار قرار می گیرد ضریب هوشی اش (IQ) به شدت افت کرده و احساسات او غالب می شود. لذا رفتارهای انسان در این موقعیت ها بیشتر تحت تاثیر احساسات است تا منطق او. و وقتی انسان تحت تاثیر احساسات باشد بیشتر رفتارهای او بر اساس عادت های او شکل می گیرند نه آموزه های منطقی او. بنابراین می توان گفت زمانی که اعضای تیم در موقعیت پر فشار قرار می گیرند، عادت های آنها غالب شده و بر اساس عادت های گذشته خود رفتار می کنند و توانایی درست تصمیم گرفتن و درست عمل کردن را از دست می دهند.

این یعنی اینکه شما هر چقدر هم روی توانمندیها و تکنیک های تیم کار کنید اما در یک لحظه که احساسات تیم درگیر می شود، همه ی این آموزه ها به کنار می روند و افراد تیم به عادت های قدیمی خودشان بر می گردند.

این موضوع را ما بارها و بارها در مسابقات مختلف تیم های مان دیده ایم. هنگامی که تحت فشار قرار می گیرند و اولین گل را دریافت می کنند، شالوده ی تیم به هم می ریزد و نتایج غیرقابل باور است. بازی ایران و ژاپن در جام ملت های آسیا از این دست بازی ها بود.

چکار باید کرد؟

راه حل مقابله با این پدیده این است که واکنشهای بازیکنان در چنین موقعیت هایی طراحی شود و صدها بار تمرین و تکرار شوند تا در ضمیر ناخودآگاه افراد بنشیند و به صورت عادت در بیایند. اگر شما فقط بگویید زمانی که اولین گل را خوردید آرام باشید و به بازی تان ادامه دهید، هیچگاه اینطور نخواهد شد. بلکه باید عادت های مرتبط با آن لحظه را ایجاد کنید تا افراد به محض دیدن سرنخ های آن موضوع، عادتهایشان فراخوانی و به اجرا گذاشته شود. برای ایجاد عادت ها، ابتدا باید حلقه های عادت طراحی و ساخته شوند، سپس تکرار و تمرین شوند تا تبدیل به عادت های افراد شود.

همچنین در کنار تمرین این حلقه های عادت، باید کلاسهای آموزشی برای تقویت هوش هیجانی افراد تیم برگزار کنید تا بتوانند در موقعیت های پر فشار احساسات خود را نیز تحت کنترل بگیرند. (واکنش عابدزاده در بازی ایران-استرالیا را هنگامی که تماشاچی آن رفتار ناپسند را انجام داد به یاد بیاورید، چقدر خونسرد و آرام بود و نتیجه بازی را هم همه می دانیم)

مطمئن باشید این تنها راه مقابله با این عادت های نامناسب در تیم های ماست. من سالهاست خودم در مدیریت از این تکنیک استفاده می کنم و به عنوان مشاور و مربی کسب و کار این موضوع را به مدیران کسب و کار بسیاری آموزش دادم و به آنها یاد دادم که چگونه تیم های خود را برای لحظات بحرانی و پر فشار آماده سازند.

ما در تیم های مان، اغلب هیچ برنامه تعریف شده ای برای لحظات پرفشار نداریم و در این مواقع با درگیر شدن احساسات بازیکنان، عملکرد آنان ضعیف و هماهنگی های تیمی از بین می رود.

*مدرس مدیریت

تماشاخانه