450 میلیارد تومان یارانه روزانه بنزین در ایران

درحالی که پرداخت یارانه سنگین به سوخت و بخصوص بنزین ادامه دارد،کارشناسان اقتصادی با توجه به شرایط فعلی، تداوم این روند را به نفع اقتصاد کشور ندانسته و بر اصلاح آن تاکید دارند.

روزنامه اطلاعات نوشت: شرایط خاص اقتصاد کشور و افزایش تحریم‌های ظالمانه، اتخاذ تدابیر مناسب برای وضع کنونی یارانه انرژی را بیش از گذشته ضروری کرده است. روشن است که با وضع تحریم‌ها بالاخره منابع درآمدی کشور تا حدی دچار چالش می‌شود و باید با صرفه‌جویی و بهینه‌سازی منابع درآمدی، کشور را بهتر از گذشته اداره کرد.

به نظر می‌رسد شرایط کنونی فرصت خوبی است که با بازنگری در وضعیت فعلی یارانه سوخت و بخصوص بنزین، با یک تیر چند نشان زد. نخست اینکه با صرفه‌جویی دریارانه بنزین منابع درآمدی هنگفتی برای کشور ایجاد کرد و مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌ها را افزایش داد، دوم اینکه با توزیع بهینه یارانه سوخت به بهبود وضعیت عدالت اجتماعی و افزایش رضایت عمومی که در شرایط کنونی بهترین سد در برابر توطئه‌های خارجی است، کمک کرد و سرانجام جلوی مفاسدی چون قاچاق سوخت را گرفت و درآمد عمومی دولت را افزایش داد. بگذریم که کاهش آلودگی هوا و بهبود ترافیک و غیره هم در سایه چنین تصمیمی محقق می‌شود.

نگاهی به برخی آمارهای گزیده نشان می‌دهد که وضعیت کشور از نظر پرداخت یارانه سوخت و بخصوص بنزین تا چه حد تأسف‌بار است و چه ارقام بزرگی زیر پوست اقتصاد از این بابت مصرف شده و جالب‌تر اینکه این پول‌ها نصیب چه کسانی می‌شود.

براساس اعلام شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، روزانه فقط ۴۵ میلیون دلار یارانه به بنزین پرداخت می‌شود که اگر این رقم را در دلار ۱۰ هزار تومان (برای آسانی محاسبه و درک بهتر رقم رند شده است) ضرب کنیم خواهیم دید روزانه دست کم ۴۵۰ میلیارد تومان یارانه فقط به این سوخت پرداخت می‌شود که اگر یارانه پرداختی به سوخت مهم دیگر یعنی گازوئیل را هم به آن اضافه کنیم خواهیم دید که چه ارقام هنگفتی از جیب مردم خارج شده و به آسمان می‌رود. در کنار این باید گفت در ۶ ماهه نخست سال گذشته، بیش از ۵/۵ میلیارد دلار یارانه به بنزین تعلق گرفته است. ناگفته نماند برای تولید بنزین کشور روزانه ۸۷۰ هزار بشکه نفت خام مصرف می‌شود حال آنکه در صورت مصرف کمتر، مابه‌التفاوت این مقدار هنگفت می‌تواند صادر شده و وجه حاصل صرف توسعه اقتصاد کشور و کاهش فقر و نابرابری موجود شود. اما ماجرا وقتی دردناک‌تر می‌شود که بدانیم نیمی از این یارانه بنزین به دهک‌های پردرآمد جامعه می‌رسد و فقرا کمترین سهم را از آن دارند.

محسن دلاویز مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت کشور در این‌باره اظهار داشت: متأسفانه به علت الگوی نامناسب قیمت سوخت، نیمی از یارانه هنگفت پرداختی به بنزین به دهک‌های پردرآمد جامعه می‌رسد و اگر روند مصرف بنزین به همین شکل ادامه یابد، طی چند سال آینده بخش عمده‎ بودجه کشور باید به پرداخت یارانه سوخت اختصاص یابد.

وی افزود: پرداخت ارقام هنگفت به عنوان یارانه بنزین که نیمی از آن به دهک‌های ثروتمند جامعه اختصاص می‌یابد و همین‌طور قاچاق بنزین با قیمت یارانه‎ای، هر دو از نمودهای بی‎عدالتی است. اما بی‌شک اگر برای مردم تبیین شود که قیمت کنونی بنزین، چگونه در ترویج این بی‎‌عدالتی نقش داشته است، ملت فهیم ایران در اصلاح قیمت‎‌گذاری ‎ سوخت همراهی خواهند کرد و از این چالش که تبعات منفی آن رو به افزایش است، عبور می‌کنیم.

وی به اقدام‌های دولت برای افزایش تولید بنزین هم اشاره کرد و ادامه داد: در همین چند سال اخیر به واسطه افزایش ظرفیت پالایشی کشور، تولید روزانه بنزین از حدود ۶۰ میلیون لیتر به بیش از ۹۰ میلیون لیتر افزایش یافته است اما مصرف به‌طور مستمر از تولید سبقت می‌گیرد؛ در این میان مگر چقدر می‌توان پالایشگاه ساخت و بر میزان تولید بنزین اضافه کرد؟

از سوی دیگر، نگاهی به آمارهای جهانی نشان می‌دهد ایران یکی از ارزان‌ترین قیمت‌های بنزین در جهان را داراست و روشن است ثابت ماندن قیمت و ارزانی بنزین به بهای پرداخت همان یارانه‌های هنگفت محقق شده که نفع اصلی‌اش به ثروتمندان دارای خودروهای گرانقیمت می‌رسد و فقرای بی‌خودرو از آن بهره‌ای نمی‌برند.

بر این اساس قیمت بنزین در ایران حداکثر ۲۹ سنت است که از این نظر مقام سوم را در دنیا دارد. رتبه اول ارزانی بنزین متعلق به ونزوئلا با یک سنت و مقام دوم متعلق به سودان با ۱۴ سنت است. پس از ایران هم کشور کویت با نرخ بنزین ۳۴ سنت قرار دارد. این در حالی است که قیمت سوخت در کشورهای همسایه ایران چندین برابر ایران است. به عنوان مثال قیمت بنزین در پاکستان ۷۵ سنت، در افغانستان ۷۳ سنت، در عراق ۶۸ سنت، در امارات ۶۸ سنت، در ارمنستان ۷۰ سنت و در ترکیه ۱/۱ دلار است.

این تفاوت قیمت انگیزه مهمی برای قاچاق است که حجم آن را به روزانه حدود ۴۰ میلیون لیتر افزایش داده یا به گفته ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در فاصله شهریور تا آبان ۹۷ - تازه با وجود مقداری کاهش - ۳ میلیارد لیتر سوخت از کشور قاچاق شده است.

روشن است این ارزانی قیمت، علاوه بر ثروتمندان داخلی شهروندان کشورهای همسایه را هم شادمان می‌کند؛ چراکه باعث افزایش لجام گسیخته و بی‌رویه قاچاق سوخت با روش‌های عجیب و غریب شده و کسب وکار پررونقی را برای قاچاقچیان ایرانی و همکاران آنها در کشورهای همسایه از جیب ملت ایران فراهم کرده است. چنانکه چندی پیش خبرگزاری صداوسیما در گزارشی با اشاره به روش‌های عجیب و مافیایی قاچاقچیان سوخت در هرمزگان نوشت: در استان هرمزگان در هر شبانه‌روز ۵۰ لنج و هر کدام بین ۲۰ تا ۵۰ هزار لیترسوخت قاچاق می‌کنند و این‌گونه می‌شود که روزانه میلیون‌ها لیتر سرمایه ملی کشور به تاراج می‌رود.

لذا به نظر می‌رسد شرایط موجود کشور فرصتی مناسب فراهم کرده تا تمام قوا به دنبال اجرای طرحی هوشمندانه برای اصلاح قیمت سوخت رفته و با در نظر گرفتن راه‌های مختلف برای جبران اثرات تورمی این افزایش و جبران تبعات آن بر سفره‌های مردم، یارانه صرفه‌جویی شده را دوباره به خود مردم و بخصوص اقشار آسیب‌پذیر اختصاص دهند که اجرای درست و حساب‌شده این امر کمکی بزرگ به کاهش نابرابری و فقر و بی‌عدالتی و تحقق هرچه بیشتر قدرت ملی از طریق افزایش رضایت عمومی خواهد بود.