مصدق با توصیه سیا به نظرآباد تبعید شد

۱۳ مرداد ۱۳۳۵ سالروز آغاز دوره تبعید 10 ساله دکتر محمد مصدق نخست وزیر قانونی ایران به روستای احمدآباد از توابع شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز است.

‌حسین عسکری، نویسنده و البرزپژوه در گفت و گو با ایسنا‌، در خصوص کودتای 28 مرداد 32 و بازداشت و تبعید دکتر مصدق می‌گوید: براساس اسناد منتشر شده وزارت خارجه آمریکا، این تبعید با توصیه و تدبیر سازمان جاسوسی سیا انجام شده بود.

عسکری می‌افزاید: در پی وقوع کودتای آمریکایی - انگلیسی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دکتر مصدق پس از تحمل سه سال حبس انفرادی در زندان لشکر ۲ زرهی، به احمدآباد تبعید شد، این اقامت اجباری تا به هنگام مرگ در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ ادامه داشت‌.

وی ادامه می‌دهد: براساس اسناد تازه منتشر شده وزارت خارجه آمریکا که در سال‌های اخیر از وضعیت طبقه بندی امنیتی خارج شده، آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) در تلگرافی محرمانه به تیمسار فضل الله زاهدی (از عوامل کودتای ۲۸ مرداد) توصیه کرده که مصدق را در اقامتگاهی در یک روستای کوچک محصور کرده و به شدت تحت نظر بگیرند، زاهدی در آن اسناد طبقه‌بندی شده، بی شرمانه اعدام بی‌درنگ مصدق را درخواست کرده بود‌.

وی می‌گوید: این تبعید از دو جهت حقوقی و سیاسی قابل بررسی است، از نظر حقوقی از همان سال‌های تبعید، حقوقدانان غیر وابسته به حکومت پهلوی، این تبعید را عملی غیر قانونی دانستند چون این تبعید به حکم دادگاه نبوده بلکه به اراده دولت کودتا صورت گرفته بود؛ از دیگر سو، محاکمه نخست وزیر و وزیران براساس قوانین حکومت پهلوی از جمله آیین دادرسی کیفری وقت، باید در دیوان عالی کشور صورت می گرفت نه دادگاه نظامی‌.

عسکری ادامه می‌دهد: از نظر سیاسی، شخص محمد رضا شاه در سال ۱۳۳۹ در کتاب "ماموریت برای وطنم" و در سال ۱۳۵۸ در کتاب "پاسخ به تاریخ"، از اساس این تبعید را منکر شده و ادعا کرده که دکتر مصدق پس از بازنشستگی به اختیار همراه خانواده‌اش به ملک خود در روستای احمدآباد رفته و زندگی آرامی دارد!

این در حالی است که سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک) هم به طور رسمی و هم از طریق عواملش همچون شعبان جعفری مشهور به شعبان بی مخ، بارها دکتر مصدق را در تبعیدگاهش مورد آزار و اذیت قرار داده بودند. بخشی از جزئیات این آزارهای سازمان یافته، در نامه‌های دکتر مصدق به دوستان و خویشاوندانش منعکس شده است.

وی می‌گوید: بی تردید دخالت سازمان جاسوسی کشوری بیگانه در تبعید و محاکمه نخست وزیر قانونی یک کشور، از مصادیق آشکار رفتار استعماری و دخالت در اداره امور کشورهای مستقل است که از نظر قوانین بین المللی هم قابلیت پیگیری دارد.

این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: در اسناد دخالت سیا در محاکمه و تبعید مصدق که در وب سایت "آرشیو امنیت ملی آمریکا" قابل مشاهده است، به تلگرافی اشاره شده که سیا در آن سعی می‌کند شاه را از برگزاری دادگاه علنی برای محاکمه مصدق برحذر کند، تحلیل سازمان سیا این بود که از هر حرکتی که مصدق را به یک قهرمان تبدیل کند، باید خودداری کرد.

وی می‌گوید: این دخالت شرم آور دولت آمریکا و بی کفایتی و وابستگی مشمئزکننده حکومت پهلوی در روند تبعید دکتر مصدق به احمدآباد، از فرازهای مهم و دردناک تاریخ معاصر ایران است. رویدادی عبرت‌انگیز که می‌تواند چگونگی مواجهه عزتمند ایرانیان در برابر نظام سلطه و قدرت‌های بین المللی تمامیت ‌خواه را روشن کند.

عسکری در پایان می‌گوید: پیشنهاد می‌شود که این موارد تکان دهنده تاریخی به جهت آگاهی نسل جوان، در کتاب‌های درسی و رسانه‌های عمومی به ویژه رسانه ملی به اطلاع دانش‌آموزان و دانشجویان رسانده شود.