دانش‌آموزان دوزبانه باید در فهم زبان فارسی از سهم یکسان برخوردار شوند/ چندزبانگی یکی از دلایل بازماندگی از تحصیل است

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه معلمان مدارس مناطق دوزبانه مسئولیت سنگینی بر عهده دارند، گفت: دانش‌آموزان این مناطق باید در بهره‌مندی و فهم درست زبان فارسی از سهم یکسان و عدالت برخوردار باشند.

حجت الاسلام علی ذوعلم با بیان اینکه در برخی مدارس آموزش زبان فارسی در مناطق دوزبانه دچار چالش جدی است که دارای جنبه‌های فرهنگی، علمی، اجتماعی و.. است گفت: باید روی پشتیبانی علمی و زمینه سازی فرهنگی سرمایه گذاری بیشتری انجام داد.

وی با اشاره به اینکه در مناطق دوزبانه شاهد هستیم که زبان محلی در محیط آموزشی هم غلبه می‌یابد و حتی درس ادبیات فارسی هم به زبان محلی تدریس می‌شود که باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود، تصریح کرد: همکاران باید به این موضوع اهتمام جدی داشته باشند و روش‌های تدریس متناسب با محیط ابداع و بکار بگیرند تا آموزش زبان فارسی دچار لطمه نشود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در برنامه تلویزیونی پرسشگر با موضوع چالش‌های آموزش زبان فارسی در نظام آموزشی با اشاره به پیشنهاد الزامی شدن دوره پیش دبستانی در مناطق دوزبانه گفت: اگر بتوانیم این دوره را نهادینه کنیم دیگر نیازی به تغییر کتاب‌ها و چندکتابه شدن دوره ابتدایی و تغییر شیوه در دوره ابتدایی نیست. ولی به دلیل مشکلات مالی این مسئله تاکنون محقق نشده است.

ذوعلم افزود: برای برخی مسائل پنهان در آموزش و پرورش مانند همین مورد، اقدام چندانی صورت نمی‌گیرد. تکثر کتاب ممکن است راه حل نهایی نباشد. البته اگر زمانی به این نتیجه برسیم که باید کتاب‌ها برای کودکان دو زبانه تغییر کنند امر غیر ممکنی نیست و همه راه‌ها را نمی‌بندیم. به هر حال راهکار‌های متفاوتی وجود دارد و باید درباره آن‌ها بررسی‌های لازم را انجام داد.

وی یادآورشد: لازم است مدارس و مناطق به این موضوع جدی‌تر بیندیشند. اگر زمان بیشتری لازم است، مدارس زمان آموزش بیشتری در نظر بگیرند. راهکار متمرکزی قابل ارائه نیست و شهر‌ها با همدیگر متفاوت اند. اما مهم نگاه مدرسه محورانه به مسئله است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه در آینده به علت آنکه حوزه‌های تربیت و یادگیری در حال شکل گیری است این امکان فراهم می‌شود که جدی‌تری به موضوع زبان فارسی بپردازیم، گفت:، اما هنوز به راهکار موثر متناسب با همه اقتضائات نرسیده ایم.

ذوعلم افزود: ما هم قبول داریم که باید استاندارد‌های حوزه یادگیری را تدوین و بر اساس آن تولید بسته‌های یادگیری را انجام دهیم. ایجاد زمینه‌های لازم برای افزایش مهارت و توانایی معلمان مناطق دوزبانه را نیز دنبال می‌کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه چهار مهارت اساسی زبانی خواندن، نوشتن، شنیدن و بیان کردن باید تقویت شود، اظهار داشت: اکنون با مشکلات زیرساختی، چون تراکم بالای کلاسی، معلمان آموزش ندیده به علت برخی مصوبات تحمیلی به آموزش و پرورش، محدودیتی که در تربیت معلم داریم، روبه رو هستیم.

ذوعلم افزود: بدون اعتبارات ویژه برای اینکار برنامه‌ها به خوبی قابل اجرا نیستند. باید آموزش و پرورش به دغدغه ملی تبدیل و به تدریج معلمان توانمند شوند و دوره پیش دبستانی هم در مناطق دوزبانه اجباری شود. در نظام بروکراتیک اداری ما این مسئله مغفول واقع می‌شود.

وی در خصوص بودجه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برای سال ۹۹ نیز خاطرنشان کرد: پیشنهاد بودجه این سازمان کم شده و ما را با مشکل رو به رو خواهد کرد. آموزش و پرورش مانند مزرعه‌ای است که باید مراقب بود محصولاتش خشک نشود، زیرا جبران آن زمانبر است.

آموزش زبان فارسی به دوزبانه‌ها کاری تخصصی است 

استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه یاد دادن و یادگرفتن زبانی غیر از زبان مادری کاری تخصصی است، گفت: در این موضوع به تجارب جهانی توجه نکردیم. تنوع و چندزبانی یک نعمت است، اما ما نه تنها روش‌های درست را درنظر نمی‌گیریم بلکه آن را به تهدید تبدیل می‌کنیم.

رضا صحرایی افزود: در کشور ما کتب درسی با زبان مادری تدوین نمی‌شوند و کتاب‌ها همه با زبان معیار فارسی نوشته می‌شوند. آموزش زبان فارسی و سواد فارسی با هم تفاوت دارند. کودکی که در تهران است فارسی را بلد است و در مدرسه هم سواد فارسی یاد می‌گیرد. اما کودکی که مثلا آذری زبان است هنوز زبان فارسی بلد نیست و در مدرسه یک مرتبه با مشکل مواجه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه آموزش زبان فارسی توسط متخصص، آموزش داده نمی‌شود، تصریح کرد: آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم به کودکان چندزبانه یک کار بسیار تخصصی است.

وی با اشاره به اینکه شیوه آموزش فارسی به کودک فارسی زبان با شیوه آموزش فارسی به کودک غیرفارسی زبان باید تفاوت داشته باشد، افزود: کودک فارسی زبان خط را یاد میگیرد، اما کودکی که فارسی زبان نیست باید شیوه دیگری را برایش به کار بست.

چندزبانگی یکی از دلایل بازماندگی از تحصیل است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از دلایل بازماندگی از تحصیل و افت تحصیلی در اطراف کشور همین مسئله چندزبانگی است اظهار کرد: عینک تمرکز را از چشممان برداریم و مسائل را مبتنی بر بافتشان بررسی کنیم. معتقدم بیش از حد تمرکزگراییم و در تهران تصمیم می‌گیریم که در شمال و غرب کشور چه اتفاقی باید بیفتد. ما در آموزش و پرورش فقط باید استاندارد تدوین کنیم و در ادامه دست مدرسه را در اجرا باز بگذاریم نه آنکه در جزئیات هم دخالت کنیم.

صحرایی ادامه داد: ارزشیابی توصیفی خوب است، اما به شرط آنکه کامل اجرا شود. همچنین به برنامه ملی آموزش زبان فارسی نیازمندیم. به برنامه مهارتی درسی نیاز داریم. فرد باید بتواند بخواند، بنویسد و بخوبی صحبت کند. چه افراد تک زبانی و چه چند زبانی‌های ما کدامشان مهارت بیانی خوب دارند؟ چند درصد دانش آموزان ما بعداز فارغ‌التحصیلی می‌توانند خوب بنویسند و مهارت بیانی خوبی دارند؟

وی افزود: آموزش فارسی با آموزش درباره فارسی فرق دارد. ذهن دانش آموزان را از اینکه کدام کتاب را چه کسی نوشته پر کرده ایم، اما مهارت‌های به کارگیری زبان را به او نمی‌آموزیم. کدامشان مهارت خواندن انتقادی را به خوبی بلد هستند؟ رتبه ایران در آزمون جهانی تیمز و پرلز خوب نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: همه از مدیر مدرسه توقع و انتظار دارند، در حالی که آن‌ها معمولا در شرایط سخت و اضطرار مدیریت می‌کنند. باید سرخط‌ها و سیاست‌های کلان به مدیران داده شود تا بتوانند با شیوه‌های مختلف آموزش توامان زبان فارسی و زبان محلی را پیش ببرند. مثلا به معلم بگویند درس را یکبار به زبان محلی و یکبار به زبان فارسی تدریس کنند.

صحرایی یادآورشد: آموزش و پرورش دست مدیران مدارس را بیشتر باز بگذارد و خانواده‌ها را در امر تعلیم و تقویت زبان فارسی دخیل کند.

خانواده‌های دوزبانه قبل از مدرسه با کودکان خود فارسی صحبت کنند

دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با بیان اینکه نیز با بیان اینکه آموزش زبان فارسی از دو منظر موضوعیت دارد، گفت: اول به عنوان ماده درسی مهمی که عنصر وحدت آفرین فرهنگی و زبان ملی ماست و کتب باید به زبان و خط فارسی باشد و معلمان به همین زبان آموزش دهند. فراگیری فارسی بستر یادگیری سایر دروس را فراهم می‌کند. به همین دلیل از پایه اول درس ادبیات فارسی را داریم.

مهدی نویدادهم درباره ریشه مشکل فقدان آموختن کامل زبان فارسی در مناطق دوزبانه در میان برخی دانش آموزان حتی تا پنجم ابتدایی گفت: فراوانی اش زیاد نیست. معدل درس زبان و ادبیات فارسی نسبت به سایر دروس بهتر است، اما در مجموع مشکلاتی، چون تراکم کلاس‌های درسی، وضعیت ورود و خروج معلمان به سیستم، مزید بر علت شده است تا چالش‌های آموزش افزایش یابد.

وی با اشاره به اینکه ارزشیابی توصیفی اقدام خوب آموزش و پرورش در سال‌های اخیر بود و باعث کاهش استرس‌ها شد، اضافه کرد: اگر کودکی در ارزشیابی پایانی حداقل لازم را کسب نکرد اجازه رفتن به پایه بالاتر را ندارد. در مناطق دوزبانه کاری که انجام شده کم بوده و باید تقویت شود.

وی با اشاره به اینکه در شهریور ماه کلاس جبرانی برای زبان فارسی در مناطق دوزبانه به مدت یک ماه گذاشته می‌شود که کافی نیست و باید افزایش یابد، گفت: در ایام بودجه بندی مسئولان توجه بیشتری داشته باشند تا با تخصیص منابع بیشتر بتوان این ضعف را جبران کرد.

دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش افزود: از خانواده‌ها می‌خواهم حتما قبل ازورود بچه‌ها به مدرسه مقدمات را فراهم و به زبان فارسی هم با کودکان صحبت کنند تا این مشکل را تقلیل دهیم.

نویدادهم افزود: سیاست اینکه حتی یک دانش آموز بیرون از مدرسه نماند در دوره‌های گذشته دنبال شده در حالی که اعتبار آموزش و پرورش کفاف نمی‌دهد. برخی انتقادات ما مانند به کارگیری و استخدام معلمان طبق مصوبات مجلس، شنیده نمی‌شود و دست و پای مدیران آموزش و پرورش به علت برخی سیاست‌ها و تصمیمات بسته شده است.

وی با اشاره به اینکه چند روز قبل با معاونان وزارتخانه جلسه‌ای درباره بودجه برگزار شد، گفت: بودجه ۹۹ کاهش‌هایی نسبت به ۹۸ دارد. مثلا فعالیت‌های ورزشی حدود ۳۰ درصد کاهش دارد. یا پرورشی به همین صورت. ما به اقتصاد آسیب دیده و تحریم توجه داریم، اما اگر دنبال مثلا تقویت آموزش زبان فارسی به عنوان عنصر انسجام بخش ملی هستیم باید سرمایه گذاری کنیم. آموزش ریاضی، تربیت اخلاقی در فضای مجازی و... امکانات می‌خواهد در حالی که در چنین شرایطی مدیران ما با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند.

نویدادهم افزود: آموزش و پرورش مطالبه گر است و درخواست ما از مسوولان سازمان برنامه، دولت و مجلس این است که مساعدت کنند برای یکبار بودجه آموزش و پرورش بدون کسری بسته و مطالبات انباشته آموزش و پرورش تسویه شود.