طبق آمار موجود، پیرانشهر، اورامان، سقز، بانه و میروان در استان کردستان، ماکو و اشنویه در آذربایجان غربی، نوسود و پاوه در استان کرمانشاه و ایلام بیشترین تعداد کولبران را به خود اختصاص داده اند.

وضعیت معیشتی مرزنشینان و کولبران در سیاستگذاری‌ها همواره مورد توجه بوده و رهبر معظم انقلاب نیز این قشر شکننده را مورد حمایت قرار داده‌اند و از مسئولان ذیربط خواسته‌اند تا ضمن حمایت، نهایت همراهی را با آنها داشته باشند، براین اساس موضوع کولبران همواره در دستور کار دولت قرار داشته است.

به گزارش ایرنا، رهبر معظم انقلاب اردیبهشت سال ۹۵ در دیدار با کارگران به مناسبت هفته‌ کارگر به مساله کولبری با تاکید بر لزوم مبارزه مجدانه با قاچاق کالا اظهار داشتند: «مراد من از قاچاق، فلان کوله‌بَرِ ضعیفِ بلوچستانی نیست که می رود آن‌طرف یک چیزی را برمیدارد روی کول خودش می‌آورد این‌طرف؛ اینها که چیزی نیست، اینها اهمّیّتی ندارد؛ با آنها مبارزه هم نشود اشکالی ندارد.»

یکی از وعده های دولت تدبیر و امید توجه به کولبران و تغییر وضعیت و ساماندهی این قشر تلاشگر بود و دولت سعی کرد تا همدل و همپا با کولبران کمی از بار بر دوش آنها بکاهد.

آمارهای رسمی تعداد کولبران را ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفر اعلام کرده اند. این افراد طی چهار تا پنج ساعت برای حمل بار باید حدود ۱۵ کیلومتر مسیر کوهستانی را در حالی که پشت خود بار حمل می کنند، درنوردند. این شهروندان، فرزندان این مرز و بوم هستند و همواره به حمایت از آنها تاکید شده است.

پرت شدن از صخره، تصادف، ریزش کوه یا بهمن، غرق شدگی و سرمازدگی و انفجار مین های باقیمانده از جنگ تحمیلی در مناطق مرزی غرب کشور از جمله مخاطراتی است که این شهروندان را تهدید می کند همچنین این افراد به دلیل حمل اجسام سنگین دچار دیسک های کمر و گردن، آسیب های ناشی از حمل بار، پیری زودرس، قطع یا نقص عضو می شوند.

تفاهم نامه صندوق بیمه اجتماعی کشاوزان، روستاییان و عشایر برای بیمه کولبران

۸ تیر سال ۹۶ یعنی در اوایل استقرار دولت تدبیر و امید در دور دوم ریاست جمهوری حسن روحانی، در راستای اجرای خدمات بیمه برای کولبران مناطق مرزی استان آذربایجان غربی، تفاهم نامه ای میان استانداری آذربایجان غربی و صندوق بیمه اجتماعی کشاوزان، روستاییان و عشایر به امضا رسید و مقرر شد کولبران استان آذربایجان غربی از مزایای این بیمه بهرمند شوند.

آیین‌نامە ساماندهی مبادله در بازارچەهای غیر رسمی موقت مرزی

هفتم مرداد ماه ۹۶ نیز «آیین نامه ساماندهی مبادله در بازارچەهای غیررسمی موقت مرزی» به پیشنهاد مشترک وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در هیات وزیران مصوب شد.

راه اندازی بازارچه های مرزی

طبق این آیین نامه ۱۱ ماده ای وزارت کشور موظف به هدایت و انتقال مبادلات غیر رسمی مرزی در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان به گمرکات رسمی یا بازارچه های مرزی شد.

تخفیف سود بازرگانی ماهانه برای مرزنشینان

همچنین در ماده ۶ این آیین نامه آمده است: افرادی که دارای سه سال اقامت در فاصله حداکثر ۲۰ کیلومتری از نقطه صفر مرزی در استان های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه و فاصله حداکثر ۵۰ کیلومتری صفر مرزی در استان سیستان و بلوچستان قرار دارند، می توانند برای واردات فهرست اقلام کالاهای موضوع ماده ۹ این تصویب نامه از تخفیف سود بازرگانی ماهانه بهره مند شوند.

ابلاغ آیین‌نامە ساماندهی مبادلات دربازارچەهای غیر رسمی

۱۹ خرداد سال ۱۳۹۷ بود که استاندار کردستان از اصلاح و ابلاغ آیین‌نامە ساماندهی مبادلات دربازارچەهای غیر رسمی بە نفع تجار و پیلەوران در مناطق مرزی استان خبر داد و گفته بود: بنابر مصوبه هیات دولت تخفیف سود بازرگانی حاصل از مبادلات کالا برای هر مرزنشین هفت میلیون ریال و هر خانوار تا سقف چهار نفر ۲٨ میلیون ریال در ماه خواهد بود.

بهمن مرادنیا با اعلام اینکه سود اختصاص یافته در کل مناطق و استان‌های مشمول طرح در کشور ۴۲ هزار میلیارد ریال در سال خواهد بود، ادامه داد: در طرح جدید باید میان پیله‌ور و تاجر برای ورود کالا توافق صورت گیرد تا زمینه انتفاع مناسب طرفین فراهم شود.

وی گفته بود: در این طرح، معابر پیله وری کردستان برای ارائه خدمت به ۲۳ هزار و ۳۹۲ خانواده مرزنشین در سه شهرستان بانه، مریوان و سرآوباد پیش بینی شده است.

اصلاح و بررسی مجدد آیین‌نامه ساماندهی مبادله در بازارچەهای غیر رسمی موقت مرزی

البته این آیین نامه در مرداد امسال برای اصلاح و بررسی به کمیسیون اقتصادی دولت ارجاع شد تا طبق این اصلاحیه، در لوایح بودجه سنواتی، حداکثر تا سقف ۵۰ درصد از درآمدهای وصولی بازارچه های مشمول این آیین‌نامه، در قالب ردیف یا ردیف های اعتباری مشخص به وزارت کشور برای تأمین زیرساخت بازارچه ها و اجرای برنامه های مربوط به اشتغال‌ایی و تقویت معیشت مرزنشینان در استان های مرزی اختصاص یابد.

تشکیل ستاد ویژه رسیدگی به وضعیت کولبران در وزارت کشور

محمد باقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه در نهم آبان سال ۹۶ در نشست خبری در پاسخ به سوالی درباره کولبران و امتیازات خاصی که برای آنها در نظر گرفته شده، گفت: ستاد ویژه ای در وزارت کشور در این زمینه فعال است و تصمیمات به روز اتخاذ می کنند و این ستاد این موضوع را به دقت پیگیری می کند.

درآمد ۶۰۰ میلیارد ریالی مرزنشینان کردستان از محل فروش سوخت

پرداخت بخشی از سود حاصل از فروش سوخت به مرزنشینان ساکن در شعاع ۲۰ کیلومتری مرزها از دیگر خدمات دولت برای کاهش اثرات کولبری بود که به گفته معاون تعاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان از سال ۱۳۹۵ تا کنون از این محل، در مجموع ۶۰۰ میلیارد ریال به حساب مرزنشینان کردستانی واریز شده است.

علی اصغر عباسی اظهار داشت: این مبلغ در قالب کمک به معیشت مرزنشینان ساکن در شعاع ۲۰ کیلومتری مرزهای استان کردستان و به حساب ۲۸ هزار و ۴۰۰ خانوار واریز شده است.

وی یادآور شد: کردستان سهمیه ماهیانه پنج میلیون لیتری دارد که توسط ۱۹ تعاونی مرزنشین با ۲۱۵ هزار عضو به خارج از کشور صادر می‌شود و ساکنان جامعه هدف در این طرح ۲۰ درصد سود حاصله را به عنوان کمک معیشتی دولت دریافت می کنند.

یک اتفاق تلخ

۲۶ آذر سال جاری، تعدادی کولبر راهی مرز شدند و آزاد ۱۷ ساله و فرهاد ۲۱ ساله دو برادر مریوانی هم در جمع کولبران بودند که در راه برگشت از مرز این دو برادر گرفتار برف و بوران و سرمای استخوان‌سوز گردنه «ته‌ته» شدند و جان باختند این اتفاق تلخ اذهان عمومی را متاثر کرد و نگاه ها معطوف به وضعیت کولبران شد.

طرح های کاربردی و عملیاتی برای ساماندهی بازارچه های غیررسمی

در همین راستا، عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور در پیام تسلیت جانباختن این دو برادر تاکید کرد: ضرورت دارد با توجه به مطالعات و بررسی های صورت گرفته به ویژه در اسناد بالادستی مرتبط از جمله سند آمایش سرزمین، سند توسعه استان کردستان و بهره گیری از ظرفیت های شورای توسعه و امنیت پایدار شرق و غرب کشور، در اسرع وقت طرح های کاربردی و عملیاتی با رویکرد منطقه ای و با اتکا بر تکالیف قانونی دستگاه های مرتبط در «آیین نامه ساماندهی مبادله در بازارچه های غیر رسمی موقت مرزی» مصوب دولت، تهیه و تدوین و ارائه شود تا انشاالله در قالب دستورالعمل های اجرایی به هیات دولت پیشنهاد و به امید حق تعالی این گونه پدیده های ناهنجار اجتماعی در این مناطق از میهن عزیز اسلامی ریشه کن شود.

راه اندازی بازارچه های مرزی خارج از نوبت دستور کار دولت قرار گرفت

همچنین هیات وزیران اول دی ماه برای حمایت از اقتصاد شهرهای مرزی کشور، درخصوص راه‌اندازی بازارچه های مرزی بحث و بررسی کرد و اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور دستور داد پیشنهادات مربوط به ایجاد و راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی، خارج از نوبت در دستور کار دولت قرار گیرد.

تشکیل کارگروه ویژه رسیدگی به وضعیت کولبران در وزارت رفاه

اکنون کارگروهی متشکل از مسئولان و نمایندگان دستگاه های ذیربط و کارشناسان و نخبگان بومی مناطق مرزی با دستور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در معاونت اقتصادی این وزارتخانه موضوع کولبران را به صورت ویژه رسیدگی می کند.

در کنار برنامه های حمایتی و معیشتی برای کولبران به طور خاص، توجه به ظرفیت‌های گردشگری، منابع آب، پرورش آبزیان، تجارت مرزی و حتی استقرار صنایع سبک با رویکرد صادراتی نیز برنامه هایی است که باید در سطح ملی و با در نظر گرفتن زیرساخت ها برای مناطق مرزی ایجاد شود.

واقعیت این است که کوله‌بران، امنیت زندگی و گذر از اشتغال ناپایدار غیررسمی می‌خواهند و این امر با همدلی و همراهی مسئولان، کارگزاران منطقه‌ای و محلی و بزرگترین ظرفیت و سرمایه ملی یعنی حمایت مردمی محقق می شودکه نیازمند برنامه ریزی های دقیق اقتصادی، اجتماعی مبتنی بر فرهنگ و دانش بومی محلی است.