عصر ایران، فاطمه صابری- ازنظر جغرافیایی در محدوده یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های آبی جهان زندگی می‌کنند. نقشه محل زندگی‌شان نشان می‌دهد که فاصله زیادی با بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران و دو جزیره مشهورش ندارند.

اما روزگار بر این ساکنان جنوب ایران آن‌چنان سخت و دشوار گذشته که تنها حادثه‌ای به ویرانگری سیل یا زلزله می‌توانست نگاه‌ها را به آن‌ها که در همسایگی تنگه هرمز، بندر شهید رجایی، جزایر کیش و قشم و ده‌ها مرکز تجاری و صنعتی بزرگ استان هرمزگان زندگی می‌کنند، معطوف سازد.

حدود دو هفته از سیل ویرانگر در جنوب شرقی ایران می‌گذرد. سیلی که باعث شده تعدادی از امدادگران بعد از حضور در منطقه بگویند؛ به این سیل نباید به چشم فاجعه نگاه کرد. چه گذران عمر برای شمار زیادی از ساکنان این مناطق در میانه فراموشی و فقر مطلق هرروز فاجعه بوده.

امدادرسانی، 7 روز بعد از وقوع سیل

در برخی از مناطق سیل‌زده شهرستان‌های جاسک و بشاگرد در ۳۰۰ کیلومتری شرق بندرعباس مرکز استان هرمزگان ساکنان هیچ نداشتند تا سیل با خود بِکَند و بِبَرد. چون آن‌ها به‌جای خانه در کَپَر روز را به شب می‌رساندند و تمام دارایی‌شان یک یا چند بُز و تعدادی ظرف بی‌رنگ‌ورو و نهایتاً دو دست لباس بود. همان ساکنانی که در بعضی از مناطق 7 روز بعد از سیل هیچ راهی برای دسترسی به آن‌ها وجود نداشت. چون هرگز سیم تلفنی به آن مناطق کشیده نشده و جاده‌هایشان برای عبور و مرور اتومبیل در روزهای عادی هم مناسب نیست.

یک بالگرد باقدرت حمل بار 500 کیلویی

ساکنان ده‌ها روستا در بندر جاسک و بَشاگَرد در شرق استان هرمزگان طی روزهای گذشته چنین تجربه‌ای از سر گذرانده‌اند؛ و البته هنوز امکان دسترسی زمینی به چند روستا ممکن نیست و تنها امید مردم منطقه بالگرد امداد و نجات هلال‌احمر است؛ یعنی تنها بالگرد مستقر در این مناطق که توانایی حمل بارش در هر پرواز فقط 500 کیلو است.

بارندگی در هرمزگان آن‌قدر زیاد بود که باصفت بی‌سابقه از آن یاد می‌شود؛ از شامگاه 20 دی‌ماه در مدتی کوتاه 215 میلی‌تر از آسمان قشم بارید و ۹۷.۹ میلی‌متر در سردشت بشاگرد جاری شد و در جاسک ۵۵.۱ میلی‌متر بر زمین روان شد تا رودخانه‌های جگین و گوهران طغیان کنند و اندک زیرساخت‌های محدوده این مناطق تخریب شود.

دعوت امدادگران به کَپَر

بعد از وقوع سیل علاوه بر امدادگران هلال‌احمر، نیروهایی از ارتش، سپاه و گروه‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد با حضور در جغرافیای درگیر با سیل در حال امدادرسانی و کمک‌های اولیه به ساکنان اغلب بلوچ منطقه هستند.

مردمانی که سال‌هاست درگیر خشک‌سالی، گردوخاک و هجوم شن‌های روان شده‌اند. به‌گونه‌ای که سفره‌هایشان هرروز خالی‌تر و حیاتشان به خطر افتاده است؛ اما طبق شهادت امدادگران حاضر در روستاهای مختلف جاسک و بشاگرد، اغلب ساکنان درگیر با سیل هنگام توزیع اقلام کمکی به‌قدر نیاز روزانه‌اش طلب می‌کنند و سخاوتمندانه نیروهای امدادگر در منطقه را به کَپَرهایشان دعوت می‌کنند تا برای رفع خستگی اندک داشته‌هایشان را با او تقسیم کنند.

این نجابت و سخاوت در حالی است که گاه امدادگران به دلیل بُعد مسافت و قرار گرفتن این روستاها در مسیر سیل و امکانات دسترسی اندک، بعد از 7 روز به روستاهای این افراد رسیده بودند.

از آرامش تا آرد

یکی از گروه‌های داوطلب حاضر در مناطق سیل‌زده بندر جاسک و بشاگرد استان هرمزگان جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی (ع) است؛ که طی 13 روز گذشته با حضور میدانی داوطلبانش علاوه بر کمک به کاهش آثار روانی مخرب سیل برای اهالی به‌ویژه کودکان، نسبت به توزیع اقلام موردنیاز ساکنان مناطق سیل‌زده مانند آرد، انواع غذاها، پوشاک و لوازم بهداشتی اقدامات مختلفی را داشته است.

محسن خطیبی مسئول ستاد امدادرسانی جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی که از 13 روز قبل برای امدادرسانی در جاسک ساکن شده است با اشاره به وضعیت حاکم بر منطقه به عصر ایران توضیح داد؛ سه حوزه مرکزی، شرق و حوزه غرب جاسک بعد از سیل دچار مشکل شده‌اند.

به گفته او در حوزه غرب جاسک سیل خسارت زیادی به دنبال نداشته، اما حوزه مرکزی و شرق بیشترین آسیب را دیده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، در دهستان گابریک که در بخش مرکزی قرار دارد روستاهای گنجک با 20 خانوار، روستای لیره‌ای با 30 خانوار، روستای کروچ با 112 خانوار و روستای گرندو با 90 خانوار دچار خسارت‌های زیادی مانند تخریب محل زندگی، لوازم منزل، زمین‌های کشاورزی شده‌اند به‌طوری‌که اکثر ساکنان این مناطق در حال حاضر در کمپ یا در چادر زندگی می‌کنند.

شترهایی که از سیل گریخته‌اند

در شرق جاسک هم روستاهای شهر لیردف با 18 هزار نفر جمعیت بیشترین خسارت ناشی از سیل را متحمل شده‌اند. لیردف که در 420 کیلومتری بندرعباس قرار دارد هم‌مرز سیستان و بلوچستان است و شماری از ساکنانش از راه پرورش شتر روزگار می‌گذرانند. تعدادی از این حیوانات هم براثر سیل تلف‌شده یا به مناطق اطراف گریخته‌اند.

15 شب در تاریکی

بر اساس اظهارات خطیبی مسئول ستاد امدادرسانی جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی، بخش گافر و پارامون در شهرستان بشاگرد هم از سیل دی‌ماه آسیب‌دیده و لوازم اندک خانواده‌های کم‌بضاعت منطقه که در کپرهایشان وجود داشت نابودشده است مانند خسارات زیادی که همین سیل به روستاهای پرکوه و حوزه جانوری با 27 روستا و حدود 600 خانوار وارد کرده است.

به دلیل صعب‌العبور بودن منطقه در پشت کوه حوزه گافر از 15 روز گذشته ساکنان کروچ کولن، سرزه چارکان و درگل بند خرس

بدون برق مانده‌اند.

باران نبارد، تشنه می‌مانند

تیتکن بخش جاسک یکی از روستاهایی است که بیش از 150 تن از اهالی‌اش یک هفته در انتظار ورود اولین امدادگران برای کمک مانده بودند. روستایی فاقد آب‌لوله‌کشی. ساکنان این منطقه سال‌هاست با حفر گودالی در بالادست روستا آب باران را در آن جمع می‌کنند و به‌صورت دستی یا استفاده از چهارپایان آب غیربهداشتی مورداستفاده روزمره خود را برای آشامیدن و شستشو به محل زندگی‌شان منتقل می‌کنند.

اکثر ساکنان منطقه برای پخت‌وپز از سیلندرهای گاز استفاده می‌کنند که در جریان سیل اخیر تعدادی از کپسول‌های گازشان زیر آب رفته. تنها امکانات اولیه زندگی ساکنان این منطقه برق است که باگذشت یک هفته از سیل برقرار شد.

محرومیت جاسک و بشاگرد تاریخی است

سارا رضایی مسئول ستاد پشتیبانی جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی هم که برنامه‌ریزی‌ها و اعزام و گزارش‌گیری روزانه پیرامون این موضوع را انجام می‌دهد با اشاره به مشکلات ایجادشده در این منطقه با ذکر این نکته که بخش‌هایی از جاسک و بشاگرد از محرومیتی تاریخی رنج می‌برند به عصر ایران توضیح داد؛ بعد از وقوع سیل در سه استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و استان کرمان امدادگران جمعیت امام علی با حضور در مناطق سیل‌زده طی حدود 72 ساعت روستاها و افراد واجد شرایط کمک طبق پارامترهای این جمعیت را شناسایی کردند اما در پاره‌ای موارد به دلیل کمبود امکانات، توزیع اقلام موردنیاز سیل‌زده‌ها به‌موقع ممکن نشد.

بر این اساس در شهر بندر جاسک استان هرمزگان 9 روستای گنجک، کروچ، لیره‌ای، سدیچ، گشمی، گرندو،

پیشانی کنده (پرکوه)، تیتکن (پرکوه)، سرخکوه (پرکوه) بیش از دیگر مناطق نیازمند کمک تشخیص داده‌شده است. منطقه موردتوجه برای کمک‌های فوری در بشاگرد هم «گافر» است. به‌جز این موارد وضعیت و نیاز تعدادی از روستاها هم به خاطر بسته بودن جاده‌ها مشخص نیست؛ چون برای حضور در برخی مناطق و در شرایط عادی میانگین مسیری که از آبادی تا جاده آسفالت باید طی شود بیش از 80 کیلومتر است.

صیادانی که صید سیل شدند

هرچند شماری از روستاهای درگیر با سیل دچار فقر شدید امکانات زیرساختی و مشکلات مالی هستند اما گذران زندگی برای تعدادی از ساکنان گابریک و لیردف دشوار نبود. کسانی که راهی به ساحل ۹۰۰ کیلومتری، بزرگ‌ترین استان جنوبی ایران درزمینهٔ صیادی و پرورش آبزیان داشتند. برخی از آسیب دیدگان سیل، تورهای ماهیگیری‌شان را در بخش‌هایی از ۱۴ جزیره هرمزگان هم پهن می‌کردند.

خطیبی مسئول ستاد امدادرسانی جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی دراین‌ارتباط به عصر ایران توضیح داد؛ تعدادی از مردم این مناطق هم امکان صیادی داشتند و هم کشاورزی. به همین دلیل از درآمد حداقلی برای گذران زندگی برخوردار بودند.

خسارت 250 میلیون تومانی به صیادان

آمارهای اولیه نشان می‌دهد که سیل به هر صیادی که قایق و تورهای بزرگ ماهیگیری‌اش را ازدست‌داده به‌طور میانگین بین 200 تا 250 میلیون تومان خسارت وارد کرده است. خانواده‌هایی که با نگرانی منتظر شنیدن خبرهایی درباره چگونگی جبران خسارت سنگین واردشده از طرف نهادهای مسئول هستند.

رویش گل‌ولای به‌جای صیفی‌جات

در زمین‌های کشاورزی مناطق سیل‌زده هم که درگیر خشک‌سالی نبود و صیفی‌جات کشت می‌شد، در حال حاضر چیزی بیشتر از گل‌ولای دیده نمی‌شود و دام‌های زیادی هم تلف‌شده‌اند.

بر اساس اظهارات رئیس مدیریت بحران در بخش کشاورزی جهاد کشاورزی هرمزگان بعد از وقوع سیل دی‌ماه هزار و ۵۲۰ رأس دام تلف‌شده از منطقه جمع‌آوری شد.

هرچند که جمع‌آوری لاشه حیوانات خطرات زیادی را از ساکنان درگیر با سیل دور می‌کند اما نبود و یا کمبود سرویس‌های بهداشتی و حمام در بسیاری از روستاها، اوضاع را برای کودکان و سالمندان دشوار کرده است.

این مشکل بهداشتی باعث شده است تا در برخی از روستاها مواردی از شیوع اسهال هم گزارش شود.

حضور گروه‌های مردم‌نهاد در مناطق سیل‌زده

مانند بحران‌های ازاین‌دست در ایران، مردم انتقادات زیادی نسبت به عدم حضور و یا حضور دیرهنگام مسئولان امر در جاسک و بشاگرد دارند و می‌گویند باگذشت دو هفته از بحران سیل که زندگی روزمره صدها تن از مردم منطقه را مختل کرده است خبری از حضور برخی مسئولان مرتبط، در مناطق آسیب‌دیده نبوده است؛ اما جمعیت هلال‌احمر، تعدادی از نیروهای نظامی و گروه‌های مردم‌نهاد برای کمک‌رسانی به روستاهای دوردست حضور میدانی داشته‌اند. البته کمبود امکانات و راه‌های صعب‌العبور گاه سرعت عمل در امدادرسانی را از این گروه‌ها هم می‌گیرد.

فراموشی؛ ترسناک‌تر از سیل

تعدادی از ساکنان 56 روستای محدوده رودخانه جگین در جاسک که در طول دو هفته گذشته هیچ راه ارتباطی به خارج از محل زندگی‌شان نداشته‌اند تخریب پل‌ها و جاده‌ها را اصلی‌ترین نگرانی خود عنوان می‌کنند و می‌گویند بی‌توجهی به این منطقه تاریخی است حالا هم نگرانیم مبادا مسئولان با فروکش کردن سیل و آواربرداری‌ها، بار دیگر مردم سیل‌زده را فراموش کنند. مردمی که سال‌هاست سهم کمی از جاده‌هایی با حداقل استاندارد دارند و هنگام امدادرسانی هم باید روزها در انتظار بمانند. یا در برخی روستاها بعد از انتظاری طولانی برای گشودن معبر، تنها لودر اعزام‌شده هم در گل‌ولای سیل گیر کند تا ساکنان منطقه چشم‌انتظار بالگرد هلال‌احمر بمانند یا عبور یک ماشین کمک دار نظامی و آفرود تا آذوقه‌ای در اختیارشان بگذارد برای زنده ماندن. طبیعتاً در چنین شرایطی جان بیماران ساکن روستا در پایین‌ترین اولویت قرار می‌گیرد.

این نگرانی در حالی است که وزیر راه و شهرسازی در جریان بازدید از این منطقه وعده ساخت یک پل متحرک و یک پل ثابت بر رودخانه جگین را به اهالی داده است تا صدها ساکن این منطقه بتوانند زندگی عادی خود را از سر بگیرند.

این‌که این وعده چه زمانی عملی می‌شود روشن نیست شاید تا آن زمان مانند دو هفته گذشته دانش‌آموزانی که برای رسیدن به مدرسه باید از رودخانه جگین بگذرند باکلاس‌های درسشان خداحافظی کنند. چون در مناطق سیل‌زده‌ای مانند حوزه جانوری، ساکنان باید بیش از 100 کیلومتر جاده خاکی و غیراستاندارد را طی کنند تا به جاده‌ای آسفالته برسند.

نگرانی بابت افزایش کودکان بازمانده از تحصیل

موضوعی که باعث شده است صدها کودک و دانش‌آموز و به‌ویژه دختران از ادامه تحصیل در جاسک و بشاگرد بازبمانند و هرمزگان با بیش از سه هزار کودک بازمانده از تحصیل پس از سیستان و بلوچستان و جنوب کرمان در جایگاه سوم قرار بگیرد.

البته در حال حاضر مشکل برخی از دانش‌آموزان فقط راه ارتباطی نیست چون تعدادی از مدارس که برخی از آن‌ها کپری بودند در جریان این سیل با آسیب‌های جدی مواجه شده‌اند. در برخی موارد مدیران مدارس روستاهای گابریک و لیردَف با برپایی چادر در نزدیکی مدارس، بعد از چند روز تلاش کرده‌اند تعدادی از دانش‌آموزان را به مدارس بازگردانند اما همچنان صدها دانش‌آموز این مناطق به دلایل مختلف مانند تخریب مدرسه، تخریب جاده، از نداشتن لباس و لوازم موردنیاز مدرسه امکان حضور در کلاس‌های درس را ندارند. طبق اعلام وزارت آموزش‌وپرورش 8 هزار و ۸۶۱ جلد کتاب درسی برای دانش‌آموزان آسیب‌دیده در حادثه سیل استان هرمزگان در حال ارسال است. همچنین این وزارتخانه وعده داده است تا تخلیه گل‌ولای از مدارس، با ایجاد کلاس‌های موقت دانش‌آموزان به کلاس برگردند. البته این تمهید برای دانش‌آموزانی که سیل مدارسشان را کاملاً تخریب کرده است ممکن است تا پایان سال تحصیلی ادامه پیدا کند تا ساختمان‌های موقتی برای مدارس تخریب‌شده در نظر گرفته شود.

شماری از داوطلبانی که باگذشت بیش از یک هفته از سیل و از روز دوشنبه موفق شدند به روستاهایی مانند پرکوه دسترسی پیدا کنند هم به عصر ایران توضیح دادند که اعلام عمومی باز شدن راه‌ها به معنی رفت‌وآمد آسان نیست. چون همچنان بخش‌هایی از مسیر باید با پای پیاده یا موتور طی شود.

مشترکانی که هرگز در دسترس نبوده‌اند

آن‌ها یکی از مهم‌ترین معضلات کمک‌رسانی به این مناطق را عدم امکان برقراری ارتباط تلفنی و موبایلی در منطقه اعلام کردند و گفتند اساساً در اکثر روستاهای منطقه تلفن و موبایل تعریفی ندارد و پدیده‌ای کاملاً غریب است.

همچنین بر اساس توضیحات محسن خطیبی مسئول ستاد امدادرسانی جمعیت امام علی که در منطقه مستقر است، در پرکوه و حوزه جانوری بشاگرد هم تلفن ثابت وجود ندارد و موبایل هم آنتن دهی ندارد مگر در برخی مناطق که از سیم‌کارت «های وب» ویژه مناطق روستایی استفاده می‌کنند که بر اساس اظهارات اهالی، برای برقراری ارتباط از طریق این خطوط هم باید درجاهای مرتفع حضور پیدا کرد.

نوزادی که قربانی سیل و نبود تلفن شد

کمبودی که در روزهای پس از سیل به مرگ نوزاد 6 روزه‌ای به نام فرشاد در روستای پیشانی کنده از توابع بخش مرکزی شهرستان جاسک انجامید.

بر اساس اظهارات عبدالله پدر این نوزاد که فرشاد اولین فرزند او و همسرش بود، فرزندشان به دلیل کمبود امکانات و عدم دسترسی به بیمارستان در روستا و با کمک زنان روستا به دنیا آمد. چند روز بعد از زایمان، نوزاد دچار بی‌قراری شدید شد. پدر فرشاد به عصر ایران توضیح داد که بعد از وقوع سیل وضعیت جاده روستا بسیار بحرانی‌تر از قبل شده بود. ما هیچ‌گونه دسترسی به پزشک و بیمارستان نداشتیم و حتی موبایل‌هایمان هم در روستای پیشانی کنده آنتن نمی‌دهد. به همین دلیل من نیمه‌های شب پای پیاده به سمت جاسک حرکت کردم و حدود صبح به جاده رسیدم و توانستم با نیروهای امداد تماس بگیرم و کمک بخواهم. به گفته اهالی و خانواده فرشاد، بالگرد وقتی به این منطقه رسید که ساعت‌ها از درخواست کمک گذشته بود و فرشاد جانی در بدن نداشت.

این در حالی است که محمد اسماعیل مطلق مشاور معاونت بهداشتی وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی اول بهمن‌ماه در گفت‌وگویی اعلام کرد: مراقبت‌های ویژه از نوزادان، کودکان وزنان باردار توسط وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در مناطق سیل‌زده به‌خوبی انجام‌شده و هیچ مرگی در این زمینه به‌جز یک مورد مرگ ناشی از غرق‌شدگی در سیل بشاگرد گزارش نشده است.

خسارت سیل تا این لحظه؛ ۱۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال

طبق برآوردهای اولیه، سیل ۱۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال به زیرساخت‌ها و بخش‌های مختلف شهرستان‌های جاسک و بشاگرد خسارت وارد کرده است.

این‌که خسارت واردشده به اندک داشته‌های مردم چه زمانی جبران می‌شود با توجه به تجربه تلخ موارد ازاین‌دست در ایران دورنمای روشنی ندارد؛ اما انتظار اولیه بیش از 10 هزار تَن از ساکنان درگیر با سیل دو هفته بعد از حادثه، حل مسئله آب سالم آشامیدنی، ایجاد سرپناه‌های امن خانگی، آموزشی، حمام و سرویس بهداشتی است.

____________________________

بیشتر بخوانید

سیل و نجابت؛ اینجا خبری از هجوم و حمله نیست! (فیلم)

استان محروم زیر بار سیل/ سیستان و بلوچستان در بحران است (فیلم)

6 نکته درباره سیل های اخیر: کمک نقدی کنیم یا جنس بفرستیم؟

_______________________________________

تماشاخانه