انوار؛ نوری به تاریکخانه کتابخانه ملی ایران

حسین گنجی، روزنامه نگار

کتاب در ایران همواره مسئله و محل کنجکاوی ایرانیان بوده است و روایت و سرنوشت‌های بسیاری از کتابهای قدیمی در میان جامعه عمومی و نخبگی کشور نقل محافل شده و می‌شود و بخشی از این جذابیت عمومی بی‌انکار، حاصل عدم شناخت و عدم ارزش گذاری کتاب است.

از سوی دیگر هرگز ما فهرست مشخصی از کتاب‌های که تولید یا به ما رسیده است و در مزاکر اموزشی قدیمی ما گردآوری میشده است، نداشته‌ایم. یعنی چه آنهای که در حمله مغول از دست رفت و چه انهای که به سخت جانی اهالی خرد گردآوری مجدد شد، هرگز به فهرست نویسی نرسید. ما کمتر کسی را داشته‌ایم که جامعیت علومی داشته باشد و بر آن شود تا ابتدا فهرستنویسی و سپس ارزش ‌گذاری کتاب را سرو سامانی دهد و فهرستی از آنچه ایرانیان دارند را به مخاطبین کم اطلاع از این قفسه‌های انبوه در کنار هم قرار دهد. این از قدیم تا امروز دامنه داشته است و ما این فقر را از نسلی به نسل دیگر با خود منتقل کرده‌ایم، تا اینکه به نسل طلایی محققین معاصر رسیدیم.

از اولین جاهای که در کشور تلاش شد به صورت منسجم نسخ خطی گردآوری و دسته بندی و البته ارزش گذاری مبنا داری پیدا کند، کتابخانه ملی ایران است. این سازوکار توسط انگشت شمارانی رخ میداد و همواره فهرست درستی از این کتاب‌های ارزشمند و نسخ خطی موجود نبود. شاید از اولین کسانی که نور بر این دهلیزها و راهروهای پر کتاب کتابخانه ملی ایران انداخت، عبدلله انوار بود که در جوار رییس ان دوره کتابخانه ملی ایران، ایرج افشار بی بدیل دست به این کار بزرگ زد و فهرستی از نسخ خطی کتابخانه ملی ایران فراهم کرد و به دست مخاطبین و علاقه مندان کتاب های کهنه و قدمت دار قرار داد.

استاد که از سال 1343 به فهرستنویسی کتب خطی کتابخانه ملی ایران منتقل شد، همواره از مرحوم استاد افشار به عنوان شخصی که راهنمای وی در فهرستنویسی نسخ خطی کتابخانه ملی بود به نیکی و احترام بسیار یاد کرده و می‌کند. در همان سالها بود که شیوه ای برای فهرستنویسی نسخ خطی در کتابخانه ملی صورت بندی می‌شود، که در این مهم افشار، مینوی، زریاب خویی، دانش پژوه و استاد انوار اولین نمونه کاربرگه فهرستنویسی نسخ خطی را به شیوه ای منطقی استخراج و با درایت استاد مینوی تدوین و آماده کردند که در آن زمان به عنوان یک چارچوب مهم برای یکدستی فهرست و جلوگیری از هرج و مرج بسیار ضروری و ارزشمند است.

فهرست‌نویس کتاب، خاصه نسخ خطی کار بسیار دشواری است و تقریبا در این زمینه کمتر کسی را داریم که همچون انوار جامعیت علوم داشته باشد و بتواند در شاخه‌های مختلف علم سررشته داشته باشد و بتواند فهرست درست و منطقی و کاربردی از آنها ارائه دهد.

امروز سوم فروردین ماه زادروز نود و شش سالگی سید عبدالله انوار است که بخواهیم از ابن سینا پژوهشی او و ترجمه‌های بسیاری که از او به دست ما رسیده است و خدمات ارزشمند‌اش صرف نظر کنیم، از این دین بزرگی که بر گردن ما ایرانیان دارد نمیتوانیم صرف نظر کنیم و قدر او را به این سبب به شایستگی ندانیم.

انوار نه تنها در این جامعیت و سهم خود در دسترسی متخصصین به کتب مرتبطه بی بدیل است بلکه او در انتقال دانش و حافظه تاریخی خود نیز جزو سخاوتمند‌ترین اهل خرد و اندیشه است که هرگز دانش خود را همچون کتاب‌های که ور قفسه‌های کتابخانه ملی خاک میخورد، مرتبا گردگیری و در محل و معرض استفاده عمومی قرار داده است.

خداوند سلامت و سعادت به ایشان عطا فرمایید و ما را از دریای او بی‌بهره نگذاشته و در تجلیل او کاهل و کم‌توفیق نگرداند.

بیشتر بخوانید:

یادی از عباس زریاب خویی استاد ادبیات فارسی

تماشاخانه

رازها و دروغ‌های جزایر سه‌گانه ایران / بریتانیا چطور جزایر را به یغما برد / هدیه‌ قلابی به شیخ نشینان شارجه که جرم‌شان دزدی دریایی بود / بریتانیا چطور مدام دروغ می‌گفت؟ (فیلم)

کدام میان وعده ها برای مدرسه مناسب است ؟ فقط صبحانه کافی نیست (فیلم)

فیلم های دیگر