داستان کلنگی که تهران را بزرگ کرد (فیلم)

کیفیت پایین

کیفیت خوب

عصر ایران؛ محسن ظهوری ـ تهران دیگر جا نداشت که کلنگ ناصرالدین‌شاه به زمین خورد تا پایتخت بزرگ‌تر شود و مردم نفسی بکشند. در آن روزگار پایتخت درون حصاری قرار داشت به‌جامانده از دوره صفوی ولی جمعیت آن بسیار زیاد شده بود. داستان کلنگ زدن شاه قاجار برای گسترش تهران، موضوع قسمت هفتم مجموعه «ایران به روایت آثار» است؛ مجموعه‌ای که هر هفته شنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها در سایت عصر ایران منتشر می‌شود. از آن‌جا که سه‌شنبه این هفته مصادف با رحلت امام‌خمینی است، قسمت هشتم این مجموعه روز شنبه ۱۷ خردادماه منتشر خواهد شد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در قسمت قبل منتشر شد:

ایران به روایت آثار؛ قسمت ششم: صورالکواکب

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

یک ساعت و چهل دقیقه مانده به غروب یازدهم شعبان سال ۱۲۸۴ قمری یعنی بیش از یک‌ونیم قرن پیش. این را از کتیبه‌هایی می‌دانیم که بر تیغه کلنگ حک شده و متنی که روی برگه همراهش نوشته‌اند. با تبدیل تاریخ قمری به خورشیدی، می‌دانیم که نزدیک به غروب روز ۱۷ آذر‌ماه سال ۱۲۴۶ بوده که ناصرالدین‌شاه همراه امرا، وزرا، سربازان و چاکران از دروازه دولت تهران خارج شده؛ جایی در شمال خیابان باب‌همایون در میدان امام‌خمینی امروز؛ یکی از دروازه‌های حصاری که ۳۰۰ سال قبلش به دستور شاه طهماسب صفوی دور روستای تهران کشیده بودند. در زمانی که تهران فقط هزار نفر جمعیت داشت، اما حالا که ناصرالدین‌شاه آمده بود تا عملیات گسترش شهر را آغاز کند، ۱۵۵ هزار نفر در آن زندگی می‌کردند. این همه جمعیت در همان حصار صفوی، به سختی روزگار می‌گذراندند.

در این گزارش با مقایسه نقشه‌های قاجاری از تهران، ابعاد گسترش شهر تهران را در زمان ناصرالدین‌شاه خواهید دید. اینکه چطور باغات تهران درون حصار صفوی رفته رفته نابود شدند و خانه‌ها سر برآورند و دیگر جایی برای ساخت خانه‌ای جدید هم نمانده بود‌. چاره‌ای نبود جز فراخ شدن شهر که از شمال خیابان باب‌همایون در میدان امام‌خمینی امروز شروع شد؛ جایی که روزگاری دروازه دولت تهران در آن قرار داشت.

اجرای این طرح عمرانی وسیع به‌عهده مستوفی‌الممالک صدراعظم و میرزاعیسی‌ وزیر دارالخلافه بود. آن‌ها در طول چهار سال، خندقی که برای حفاظت از شهر دورتادور آن کشیده شده بود پر کردند، حصار صفوی را برداشتند و خندق و دیوار هشت ضلعی بزرگ‌تری به سبک پاریس قدیم اطراف تهران ساختند که به حصار ناصری معروف شد. کار گسترش تهران که تمام شد؛ شهر ۱۳ دروازه داشت که باغات و زمین‌های زراعی اطراف هم به داخلش آمده‌اند. جایی هم که روزگاری خندق و حصار صفوی قرار داشت، تبدیل به خیابان‌های شهر جدید شد.

گسترش تهران در زمان ناصرالدین‌شاه، یکی از مهم‌ترین اتفاقات پس از پایتخت شدن تهران بود و این کلنگ هم یادگاری آن رویداد است. مردم تهران پس از این ساخت‌وساز توانستند نفس راحتی بکشند، گرچه تنها تا مدتی، چراکه تهران دوباره آن‌قدر شلوغ شد که باید باز هم بزرگ‌تر می‌شد. با برداشتن حصار ناصری، پایتخت تا امروز از هر سو گسترش پیدا کرده است.

تماشاخانه

شکایت خانواده مالکوم ایکس از دولت آمریکا ؛ «آن‌ها می‌‌دانستند قرار است کشته شود» (فیلم)

بازگشت به سرچشمه‌ی الهام: درباره دوست‌داشتنی‌ترین پیرمردی که زندگیش را وقف طبیعت کرده چه می‌دانیم؟ (فیلم)

فیلم های دیگر