اگر عاشورا را در سوگ و سوگ را در شکل سنتی و گرامی‌داشت عاشورا را در توصیف «چگونگی» واقعه محدود نکنیم و به چرایی و جنبه های مختلف آن بپردازیم مجال بزرگداشت در ایام کرونا هم فراهم خواهد بود.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- سخنان و در واقع مجوز رییس جمهوری در مقام «رییس ستاد ملی مبارزه با کرونا» برای برگزاری مشروط مراسم محرم در وضعیت کرونایی با واکنش‌های متفاوتی رو به رو شده است.

آقای روحانی گفته است: «ایجاد دوگانۀ عزاداری و سلامت، غلط است. مراسم محرم با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌شود.»

رییس جمهوری این تعبیر را هم به کار برده تا منظور خود را روشن‌تر بیان کرده باشد: «برگزاری عزاداری‌های محرم، حتماً. رعایت پروتکل‌های بهداشتی، قطعاً». با این تأکید که این دو «مانعة‌الجمع» نیست.

مدیر مسؤول روزنامۀ جمهوری اسلامی اما که خود روحانی است (حجت‌الاسلام مسیح مهاجری) و حامی دولت روحانی هم هست معتقد است «پروتکل‌های بهداشتی در محرم قابل رعایت نیست» و « سلامت، امری است واجب حال آن که عزداراری مستحب است و به خاطر امر مستحب نباید سلامت مردم را به خطر انداخت» و یادآور شده این سخن درست در روزی گفته شده که از 31 استان، 25 استان در وضعیت قرمز بوده‌اند و تازه 6 استان دیگر هم سفید و بی مشکل نیستند.

روحانی منتقد دیگر که او نیز اتفاقا حامی آقای روحانی است، حجت‌الاسلام محمد علی ابطحی است که به رییس جمهوری یادآور شده یا طعنه زده که شما باید در مقام «رییس ستاد ملی کرونا» دستور دهید و تصمیم بگیرید نه «منبریِ سال‌های دور».

با این که انتظار می‌رفت فعالان سیاسی اصول‌گرا دست‌کم استقبال کنند احمد توکلی هم زبان به انتقاد گشوده و گفته است: «عزاداری امام حسین‌ع خلوص می خواهد نه شکوهی که جان هزاران عزادار را به خطر اندازد و در حافظۀ مردم، از عاشورا خاطره ای ناخوش بسازد.»

به این بهانه چند نکته را می‌توان یادآور شد:

1. مشخص نیست منظور رییس جمهوری برگزاری مراسم به همان شیوۀ سنتی است یا جنبۀ نمادین آن را مد نظر دارد. مثلا همان‌گونه که آموزش و پرورش می‌گوید مدرسه‌ها 15 شهریور باز می‌شود ولی این گشودن الزاماً به معنی حضور بچه‌ها سر کلاس و به صورت فیزیکی نیست.

با این حال چون تصوری از برگزاری آنلاین مراسم محرم وجود ندارد فرض بر شیوۀ سنتی اما با ماسک (پنام) و دست کش و پس از شست وشوی دست و با فاصله گذاری اجتماعی است. ماسک، قابل تحقق است و ماسک‌های منقوش به نمادهای محرم نیز چاپ و تولید شده اما به دشواری می توان پذیرفت که هیأت ها و دسته ها در اوج و غلیان احساسات فاصله گذاری را رعایت کنند.

2. هر چند یکی از روزنامه‌ها از تیتر «هم سلامت، هم دیانت» استفاده کرده اما پیش از این شعار «هم جان ، هم نان» گویای توجه هم‌زمان به سلامت و معیشت مردم بود و هست حال ان که دیانت تنها در عزاداری خود را نشان نمی‌دهد و تعطیل موقت عزاداری نفی دیانت نیست. چرا که بالاتر از مناسک حج نداریم و کرونا بر حج هم تأثیر گذاشته است.

3. حسن روحانی، قبل از آن که رییس جمهوری باشد، روحانی است و نه تنها لباس او این گونه گواهی می‌دهد که نام‌خانوادگی خود را از «فریدون» به «روحانی» تغییر داد تا بتواند به عنوان «روحانی» فعالیت تبلیغی کند. سال‌های دور منبر می‌رفته و خطیب هم بوده است. آیا این دستور و موافقت را براساس همین هویت و پیشینه صادر کرده است؟ درست است که این عامل مؤثر است اما می توان موضوع را از زاویه ای‌ دیگر هم نگریست:

فرض کنیم او می‌گفت: برگزاری مراسم محرم سلامت مردم را به مخاطره می‌افکند و شمار مبتلایان و جان باختگان کرونا را بالا می‌بَرد و ممنوع است.

چه اتفاقی می‌افتاد؟ آیا دیگر هیچ مراسمی برگزار نمی‌شد یا اتفاقا عده‌ای انگیزۀ مضاعف پیدا می‌کردند چون می‌دانستند هیچ کس نمی‌تواند مانع شود. احتمال دستوری برای لغو آن ممانعت هم وجود داشت و تازه، به شبکۀ پرقدرت و صاحب رسانۀ مداحان، سوژۀ حمله و انتقاد، می‌داد.

از این رو می‌توان گفت روحانی، خطر نکرده و بر پروتکل‌ها تأکید دارد. ضمن این که 5 ماه است مظاهر دینی تحت‌الشعاع شیوع کرونا قرار گرفته و نهاد دیانت و حوزه نمی‌تواند بیش از 6 ماه صبر کند. محرم و عاشورا هم به عنوان مهم‌ترین نماد و شناسۀ عاشورا محدودیت‌پذیر نیست.

با این همه فراموش نکنیم روح عاشورا، «نه» به ظلم و تن دادن به ابراز عقیده تحمیلی و درس فتوت و شجاعت است و یگانه جلوۀ آن نیز، عزا و سوگ و اشک نیست.

دکتر شریعتی حتی تعبیر «عید خون» را به کار می‌برد. اگر عاشورا را در سوگ و سوگ را در شکل سنتی و گرامی‌داشت عاشورا را در توصیف «چگونگی» واقعه محدود نکنیم و به چرایی و جنبه های مختلف آن بپردازیم مجال بزرگداشت در ایام کرونا هم فراهم خواهد بود.