حذف و اضافه تصاویر و محتوای کتب درسی در چند سال اخیر بعضا انتقاداتی را به همراه داشته و این بار نیز حواشی تغییر در کتاب های درسی به موضوع حذف تصویر دختران از روی جلد کتاب ریاضی امسال سوم دبستان رسید و خبر ساز شد و واکنش‌برانگیز شد. تاجایی که وزیر آموزش و پرورش دستور بررسی موضوع را به مسوولان مربوطه داد.

به گزارش ایسنا، شاید نخستین واکنش رسمی به موضوع این بود که سازمان پژوهش در اطلاعیه ای از این اقدام دفاع کرده و علت حذف دختران از روی جلد کتاب ریاضی را شلوغ بودن تصویر روی جلد اعلام کرد.

در این اطلاعیه آمده است که « تصویر قبلی بسیار شلوغ بود و تعداد مفاهیم ریاضی مطرح شده در آن تصویر بسیار زیاد بود، پیشنهاد دوستانی که از منظرهای هنری، زیبا شناسی و روانشناسی بخش های مختلف کتاب را بررسی می کنند بر این بوده است که تصویر خلوت تر گردد.

از آنجا که تصویر دو دانش آموز دختر که برخی شکل های هندسی در دستان آنهاست حذف شده است؛ برداشت‌هایی از قبیل حذف دستوری تصاویر دختران نتیجه گیری شده است. با بررسی صفحات دیگر کتاب و نیز جلد سایر کتاب های ریاضی مشاهده می‌شود که تصاویر متعددی از دختران دانش آموز در کتاب های ریاضی استفاده شده است و لذا موضوع حذف دستوری تصاویر دختران نمی تواند مد نظر باشد.»

این جوابیه در ادامه با واکنش وزیر آموزش و پرورش نیز همراه شد که برای بررسی موضوع و رفع نگرانی‌ها دستور ویژه صادر کرد.

حیدر تورانی، سرپرست اسبق و عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره موضوع جلد کتاب ریاضی سوم دبستان به ایسنا گفت: اقدامی که صورت گرفت کار یک تصویر ساز نبود، بلکه کار کسانی است که در سازمان پژوهش مسئولیت داشته‌اند و این موضوع به نگرش آنها برمی گردد.

وی افزود: گروه هایی تشکیل می شوند که کتاب های درسی را ممیزی می کنند. آنها باید افرادی آگاه، عالم و دارای نگاهی جامع و باز باشند.این کتاب چندسال است به همان شکل وجود داشته است و اگر دست به چنین حذفی نمی زدند هم هیچ اتفاقی نمی افتاد.

شرح: طرح پیشنهادی برای جلد کتاب درسی با تصویری از مریم میرزاخانی ریاضیدان ایرانی

تورانی سرپرست اسبق سازمان پژوهش:
مسئولان با پذیرش اشتباه، عذرخواهی و جبران کنند

سرپرست اسبق و عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه نیمی از جامعه ما زنان و دختران هستند گفت: در دین مفهومی به نام عدالت در جنسیت داریم که باید رعایت شود. در اسم و متن و تصویر باید عدالت رعایت شود. خودمان را جای جامعه بگذاریم. این کار ناپسند بود و هیچ استدلالی هم برای آن قابل قبول نیست.

تورانی با اشاره به اطلاعیه ای که سازمان پژوهش منتشر کرد گفت: معتقدم اگر برای یک اشتباه هزار دلیل بیاوریم، می شود هزار و یک اشتباه؛ اگر برخی حرفها را نزنیم این اتفاقات نمی افتد. بعضا مسئله ما کارهایی است که انجام می دهیم، نه کارهایی که انجام نمی دهیم.

وی افزود: بهتر این است که اشتباه را بپذیریم و در صدد جبران بر بیاییم. پذیرش اشتباه یک مهارت و شجاعت است و حقارت نیست. بهترین کار این است که مسئولان سازمان اشتباه خود را بپذیرند و عذرخواهی و جبران کنند. تعلیم و تربیت چندساحتی با این نگاه درست نمی شود.

سرپرست اسبق و عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه کار با توجیه بدتر شد. باید جبران کنیم و عذرخواهی هم به تنهایی کافی نیست اظهار کرد: نمی گوییم آموزش و پرورش در سال های بعد پوستر سال ۹۸ را دوباره روی جلد کتاب ریاضی برگرداند، بلکه باید پوستر بهتری طراحی کند.

وی با بیان اینکه این افراط و تفریط ها به ضرر ماست گفت: باید با درایت و متعادل حرکت کرد. عدالت یعنی منصف بودن. تغییر روی جلد کتاب ریاضی دوره دبستان آنقدر غیرمنطقی و شتاب زده بود که راهش فقط پذیرش اشتباه است. وزیر هم تذکر داد و خواست که اصلاح شود.

تورانی در ادامه درباره اینکه آیا وجود اشکالات ساختاری در سازمان پژوهش هرچند وقت یکبار باعث بروز چنین حواشی می شود؟ گفت: نمی گویم ساختار مشکل دارد، ولی باید بهتر از این شود. حق آموزش و پرورش این نیست که سازمانی با این تشکیلات و توانایی اداره شود. رشد و قابلیت سازمان بسیار بیش از اینهاست و می توان آن را بهتر و پویاتر اداره کرد و حتی بقیه بخش ها را برانگیخت. سازمان پژوهش قلب و مغز آموزش و پرورش است و باید خیلی قوی باشد.

وی با بیان اینکه سازمان پژوهش، از نظر منابع مالی و انسانی سازمانی قدرتمند است اظهار کرد: ثبات مدیریت، بهسازی نیروی انسانی و استفاده از نیروهای جوان بسیار مهم است. این سازمان هنوز از نیروهای بازنشسته استفاده می کند. باید نیروهای جوان و نخبه که پرورش یافته همین سیستم هستند، پای کار بیایند.

یک کارشناس آموزش و پرورش:
اگر سازمان پژوهش جوابیه نمی داد بهتر بود

ابراهیم اصلانی، کارشناس آموزش و پرورش نیز در گفت وگو با ایسنا، درباره جوابیه سازمان پژوهش وزارت آموزش و پرورش،گفت: چنین اقدامی از فرد گرایی و اعمال سلایق مختلف در سازمان پژوهش نشات می گیرد و بیشتر یک امر سلیقه ای بود. چندین بار دیده ام که چاپ چیزی که عمدی نبوده خبرساز شده است. به عنوان مثال چند سال قبل ستاره ای در یکی از کتاب ها چاپ کرده بودند که گفته شد ستاره داوودِ یهودیان است و تا مدتها رئیس وقت سازمان وقتش را صرف آن کرد که بگوید چنین چیزی نیست. گاهی حتی نظر یک نفر می تواند در این قضایا موثر باشد. گاهی ایراداتی گرفته می شود که باورنکردنی است.

وی با اشاره به اینکه بازبینی و ممیزی های زیادی برای یک کتاب درسی وجود دارد گفت: سلیقه ها بسیار موثر هستند و فرایند تدوین کتاب ها مشکل دارد. معتقدم چنین کاری درست نبود و اگر جوابیه هم نمی دادند برایشان بهتر بود.

اصلانی افزود: این سازمان قرار است در تعلیم و تربیت کشور موثر باشد. نمی شود با چنین اطلاعیه ای قضیه را رفع و رجوع کرد. یک تصویر تا روی جلد برود ده ها مرحله را طی می کند. سازمان باید قبول می کرد اشتباه شده است. نمی دانم چه کسانی تصمیم می گیرند چنین اطلاعیه ای را منتشر کنند.

معاون اسبق دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی:
سازمان پژوهش از اشتباهش دفاع کرد

مجتبی مقصودی، معاون اسبق دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی سازمان پژوهش و کارشناس حوزه کتاب های درسی نیز در گفت وگو با ایسنا، با بیان اینکه مردم کتاب های دوره ابتدایی را بهتر می بینند و زودتر متوجه تغییرات آن می شوند گفت: این در حالی است که در کتاب های درسی دیگر چون مطالعات اجتماعی و به ویژه در محتوا و نه صرفا در تصاویر، تغییراتی صورت گرفته است.

وی از صدور اطلاعیه سازمان پژوهش انتقاد کرد و گفت: توجیه روابط عمومی سازمان این بوده که تصویر شلوغ است؛ خب چرا پسرها را حذف نکردید؟ اگر سازمان پژوهش اعلام می کرد که این کار اشتباه بوده، همه انتظار داشتند طرح روی جلد سال بعد اصلاح شود، اما آنها توجیه کردند و گفتند که تصویر شلوغ بوده و در واقع از این کار دفاع کردند که شایسته نبود.

ابتکار:
حساسیت مردم بجاست؛ دختران را نمی‌توان نادیده گرفت

حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی پایه سوم واکنش هایی را نیز از سوی جامعه زنان به همراه داشت به طوریکه معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری که پیش از این نیز بارها بر تحقق عدالت جنسیتی در جامعه تاکید داشته است؛ در صفحه توییتری خود با انتشار کتاب علوم سال سوم دبستان و قرار دادن آن در کنار کتاب ریاضی نسبت به این موضوع اینگونه واکنش نشان داد: اگرچه دو جلد کتاب ریاضی و علوم سال تحصیلی جدید را باید در کنار هم دید، وزیر محترم آموزش و پرورش بررسی و اصلاح کتاب‌های درسی از زوایای مختلف از جمله عدالت جنسیتی را در دستور کار دارند.

وی البته این را هم اضافه کرده که در هر صورت حساسیت مردم بجاست و دختران را نمی‌توان نادیده گرفت.

محبی، حقوقدان و فعال زنان:
از دیدگاه برخی تفکرات، قرار دادن زنان در جایگاه‌های فرودست اجتماعی، مستلزم پنهان کردن آنهاست

مرضیه محبی- فعال حقوق زنان در گفت‌وگو با ایسنا، با انتقاد شدید از حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، آن را خلاف قانون اساسی کشور دانست.

وی گفت: این ماجرا کشمکش‌های دیرین و تاریخی را در روزگاری که زنان عزم سخن گفتن و آشکار شدن در فضاهای عمومی را دارند، زنده کرده است.

این حقوقدان هشدار داد که چنین اقداماتی چه آگاهانه انجام شود یا ناخودآگاهانه، «فرودست‌انگاری زنان، توزیع ناعادلانه امکانات و فرصت‌های اجتماعی، محرومیت و به حاشیه رانده شدن و طرد زنان را رقم می‌زند».

وی گفت: در بند هشت و ۹ اصل سوم قانون اساسی به «مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و.... رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی» اشاره شده است؛ پس باید بپذیریم که چنین مواردی باید از پهنه اجتماع حذف شود.

اکبری زرگر، روانشناس:
حذف تصویر دختران باعث رشد دوگانگی در کودکان می شود

نگار اکبری زرگر- مدرس دانشگاه، روانشناس و عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره سوالاتی طرح کرد و گفت: در جایی از بیانات مسئولان، شلوغی عکس توجیهی برای حذف دختران عنوان شده است؛ حال سوال من به عنوان روانشناس این است که آیا شلوغی در یک عکس به من این اجازه را می‌دهد که نماد یک زن را حذف کنم؟ اگر عکس شلوغ بود چطور پسران حذف نشدند؟ سخن شما قبول، ولی با ادعای فرض شما پس چطور به تعداد مساوی از هر جنسیت (دختر و پسر ) در تصویر قرار داده نشد؟ صورت مساله غلط اندر غلط است.

این مدرس دانشگاه افزود: ای کاش دلایل تخصصی (از هر منظر) که باعث شد در این طرح دست برده شود و برای طراح جلد کتاب ریاضی سوم دبستان شوک‌آور شود، به اطلاع عموم و متخصصان این حوزه‌ها می‌رسید. آیا غیر از این است، دست بردن در یک اثر هنری بدون اجازه صاحب اثر عملی غیرقانونی و غیرشرعی است که در پاسخ مثبت به این سوال چگونه می‌توانیم از اقدام به این عمل حمایت کنیم؟

این عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان تاکید کرد: رواج مواردی مانند حذف تصویر دختران از روی جلد کتاب ریاضی باعث رشد دوگانگی در کودکان ما خواهد شد.

این عضو انجمن علمی روان درمانی ایران در پایان گفت: چه زیبا می‌شد اگر از صاحب اثر این طرح که مظلومانه در نقش زیبایش دست برده شد و از تمام دختران و زنان ایرانی نیز... عذرخواهی می‌شد، چرا که شان و مقام دختر را همین بس که با جمله‌ای از پیغمبر اسلام خاتمه دهم که فرمودند فاطمه پاره تن من است.

-----------------------------------------

بیشتر بخوانید:

*اطلاعیه آموزش و پرورش درباره حذف تصاویر دختران از روی جلد کتاب درسی
*وزیر آموزش و پرورش: مأموریت دادم تغییرات کتب درسی، رصد و اصلاح شود
*رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی: برداشته شدن عکس دختران از جلد کتاب به منظور جلوگیری از شلوغی تصویر انجام شده
*4 نکته درباره توجیهات عجیب و غریب وزارت آموزش و پرورش: فقط دخترها اضافی بودند؟!
*تصویر دختران را حذف کردید، دیگر چرا توهین می‌کنید؟!