ساختمان‌هایی که مردم را می‌کشند

محمد احسان در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه عنصر اصلی فرار سرمایه از شهر شهرداری نیست، گفت: شهرداری باید تعامل خود را با بیمه، نظام مهندسی و نهادهایی که می‌توانند کار را برای انبوه سازان آسان کنند، بیشتر کند تا به جای پهن کردن فرش قرمز شعاری، فرشی از واقعیت برای سرمایه گذاران پهن شود. باید فرایند شهرسازی را تسهیل کنیم تا با یک توسعه درون زا و با تاکید بر حل مسئله بافت فرسوده شهر به یک توسعه کیفی برسیم.

وی با تاکید بر لزوم برگزاری نشست‌های مستمر توسط شهرداری با انبوه‌سازان به منظور توسعه ساخت و ساز گفت: این مهم باید جزو اهداف باشد و باید نیازسنجی آن را انجام دهیم و نسبت به خواسته‌های انبوه سازان واقف شویم. برای احیای بافت فرسوده نباید به صورت لکه‌ای عمل شود چرا که اینکار نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه سیمای زشت شهری را توسعه می‌دهد. طرح‌های جدید و راهکارهای نو با سرمایه گذاری سرمایه گذاران و حمایت مدیریت شهری  می‌تواند این مشکل را رفع کند.

احسان با تاکید بر اینکه انبوه سازان باید در اتاق‌های فکر مدیریت شهری حضور داشته باشند، تصریح کرد: توسعه شهری و شهرسازی امروزه به دست انبوه سازان و سرمایه گذاران است. بنابراین این صنف باید در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری نقش داشته باشند. مجموعه شهرداری باید به این باور برسد که تمام انبوه سازان در اتاق‌های فکر مدیریت شهری حضور داشته باشند چراکه بدون کمک بخش خصوصی نمی‌توان شهر را ساخت. باید دلایل اینکه انبوه سازان از شهری همچون ساوه می‌روند را بررسی و تقصیرها را جبران کرد. باید کمیسیونی برای رفع معضلات و مشکلات مربوط به انبوه سازان و سرمایه گذاران در شهرداری تشکیل شود.

وی با تاکید بر اینکه اولویت امروز شهرداری ساوه باید برخورد جدی با ساخت و سازهای غیرمجاز باشد، گفت: مخرب‌ترین پدیده برای لطمه زدن به آینده هر شهر ساخت و ساز غیر مجاز است که عدم نظارت و جلوگیری از آن باعث پیش آمدن مشکلات جدی در سال های بعد خواهد شد.

شیوه‌های موجود ساخت و ساز، قدیمی، پرهزینه و زمانبر

مشاور شهرسازی شهردار ساوه با اشاره به اینکه روش‌ها و شیوه‌های ساخت و ساز در کشور بسیار قدیمی، پرهزینه، زمانبر و ... است و این خود از مهمترین ضعف‌های ما در تامین اهداف پدافند غیرعامل است، گفت: نظام ساخت و ساز کشور باید قادر باشد با انتخاب و معرفی شیوه‌های نو، کم‌هزینه و با سرعت بالای اجرا، قدرت و توانایی کشور را در بازسازی‌های ناشی از حوادث غیرمترقبه بهبود و ارتقا بخشد و مجموعه نیروهای مرتبط، توان و تشکیلات خود را معطوف به آموزش و اجرای شیوه‌های موثر و کارآمد و متعاقبا افزایش توانمندی‌ها و مهارت در آن روش‌ها و شیوه‌ها کنند.

وی ادامه داد: تاب آوری نیز موضوع مهمی در شهرسازی است و بیان می‌کند که اگر شهرها با حوادثی چون زلزله، سیل، آتش سوزی مواجه شوند چقدر می توانند مقاومت داشته باشند. کسانی که دست اندرکار ساخت و ساز هستند باید به موضوع تاب آوری توجه داشته باشند. باید مصالح استاندارد در ساخت و ساز استفاده شود و باید در زمان استفاده از مصالح، مهندسین حضور داشته باشند.

مقاوم‌سازی ساختمان‌ها چقدر هزینه دارد؟

این پژوهشگر حوزه شهرسازی با اشاره به اینکه زلزله بالای هفت ریشتری ساوه را ۶۰ درصد تخریب خواهد کرد، گفت: مقاوم‌سازی آپارتمان‌های معمولی، متری یک میلیون و پانصدهزار تومان هزینه خواهد داشت. هر ساختمان بسته به سازنده‌ای که داشته است، تیمی که پشت آن قرار گرفته و احساس مسئولیت مهندسان و مالکان آن ممکن است در برابر زلزله تاب‌آوری داشته یا نداشته باشد، گاهی یک ساختمان با ۴۰ سال عمر، در برابر زلزله ایستایی خود را حفظ می‌کند و گاهی ساختمان نوساز به راحتی تخریب می‌شود.

احسان گفت: زلزله و تخریب ساختمان‌ها سال‌ها است که تبدیل به نگرانی و دغدغه مردم شده است. البته اگر منظور از مقاومت، مخاطرات جانی و تخریب کامل یک ساختمان است، می‌توان گفت که احتمال تخریب کامل ساختمان‌هایی که بافت فرسوده دارند و طراحی و ساخت آنها بدون هیچ نظارتی انجام شده، بالاست. البته باید یادآور شد برخی ساختمان‌های ساوه در برابر زلزله هفت ریشتری هم مقاوم هستند، اما برخی نیز در مقابل زلزله پنج ریشتری تاب مقاومت ندارند، در آیین‌نامه نظام مهندسی تأکید شده که ساختمان‌ها حداقل باید در برابر شدت زلزله هفت ریشتری، مقاوم باشند.

به گفته این متخصص حوزه شهرسازی این اظهارات به این معناست که اگر در همین ساوه زلزله‌خیز، ساختمان‌ها براساس آیین‌نامه نظام مهندسی ساخته می‌شدند، امروز مردمی که در سال‌های اخیر صاحبخانه شده‌اند، می‌توانستند شب ها تا حدی با خیال راحت‌تر بخوابند و احتمالا مسئولی هم وجود داشت که با اطمینان، از عملکرد مناسب ساختمان‌های ساخته‌شده در برابر زلزله خبر دهد، اما آیا واقعا ساختمان‌های تازه‌ساز کنونی مطابق آیین‌نامه‌های نظام مهندسی ساخته شده‌اند؟ بنده جواب این سوال را منفی می‌دانم.

احسان افزود: اگر ساختمان‌هایی که در بافت فرسوده ساخته می‌شوند، برابر با استانداردهای تعیین‌شده از طرف نظام مهندسی ساختمان احداث شده باشند، حداقل ٥٠‌ سال عمر می‌کنند و در مقابل زلزله ٦ ریشتری مقاومت دارند. البته میزان تخریب ساختمان‌ها و تلفات زلزله بستگی به نوع گسل، عمق زلزله، مدت زمان آن، ارتفاع ساختمان و ساختمان‌های مجاور دارد و نمی‌توان به صراحت درباره میزان تخریب یا تاب‌آوری ساوه در برابر مثلا یک زلزله هفت ریشتری نظر داد.

عواملی که ساوه را ترسناک می کند

وی بیان کرد: دیوارهای باربر بدون رعایت اصول و نظارت، ساختمان‌هایی که آیین‌نامه را دور زده‌اند و ... کم نیستند، اینها عواملی است که  ساوه  را ترسناک می‌کنند. اگرچه ساختمان‌های کنونی تا حدی قابل اعتماد هستند و خطر مرگ در آنها به مراتب کمتر از بناهای با بافت فرسوده است، اما مشکل این است که ما مهندس دلسوز نداریم. نرم‌افزارهایی که مهندس‌های ما در کشور برای طراحی و تخمین از آنها استفاده می‌کنند، نمونه‌های قفل‌شکسته‌ای هستند که از نظر من غیرقابل اعتمادند. شهرداری و نظام مهندسی در مقام ناظر نباید بسیار ضعیف عمل کنند.

ساختمان‌های بی‌شناسنامه در معرض تخریب

 او گفت: ساختمان‌هایی که شناسنامه دارند یا توسط انبوه‌سازان ساخته می‌شوند، قابل اعتمادتر از ساختمان‌هایی هستند که به صورت غیراصولی و اصطلاحا دست‌ساز ساخته می‌شوند. ساختمان‌های بلندمرتبه‌ای که در ساوه و در خیابان‌هایی با عرض کم ساخته می‌شوند، اگر دچار ریزش در اثر زلزله شوند، خیابان‌ها را بند آورده و مردم را به کشتن می‌دهند، وضع به جایی می‌رسد که ممکن است فردی به خاطر یک خونریزی ساده کشته شود.

احسان، در ادامه اظهار کرد: در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند آلمان، ٦٥‌ درصد بودجه‌ عمرانی کشور صرف مقاوم‌سازی می‌شود، مقاوم‌سازی ساختمان در ایران هیچ ‌جایگاهی ندارد. ساختمان‌های بالای ٣٠ سال به علت ضعف در نگهداری کاملا تخریب می‌شوند و این درحالی است که ساختمان می‌تواند ١٥٠‌سال به صورت مفید عمر کند.

وی بیان کرد: یکی از تلاش‌های کمیسیون عمران مجلس در راستای ساخت و سازهای ایمن و جلوگیری از ساخت و سازه‌های فرسوده، اصلاح قانون نظام مهندسی ساختمان است. نظارت ناکافی بر کیفیت مصالح ساختمانی در حین تولید و مصرف عامل مهم دیگری است که عمر سازه‌ها را کاهش داده است.

وی اظهار کرد: آنچه مشاهده می‌شود این است که قوانین کامل و جامع هستند و مقررات ملی ساختمان نیز براین اساس تدوین شده وهدف اصلی آن، اصول مشترک لازم الاجرا در سراسر کشور برای دستیابی به ایمنی، بهداشت، صرفه جویی در مصرف انرژی، سهولت در بهره برداری و همه مواردی است که به عنوان ساختمان خوب می‌شناسیم و اتفاقا در همان مقررات ملی، این فرآیند تعریف شده است.

مشاور شهردار ساوه گفت: افرادی که ساختمانی را خریداری کرده‌اند باید اطمینان حاصل کنند محصولی که خریده‌اند، استاندارد و دارای عمر بالایی است و با رعایت این موضوع دیگر مجبور نمی‌شوند در طول حیات خودشان آن ساختمان را تخریب و بازسازی کنند.