عصرایران؛ رضا غبیشاوی - شبکه اول تلویزیون کویت دوباره بعد از سال‌ها، ناگهان پخش برنامه‌ها را قطع و قرآن پخش کرد. این یعنی شایعه‌ای که منتشر شده واقعیت دارد. "شیخ صباح" امیر کویت در 91 سالگی درگذشت. این خبر را اما برخلاف گذشته نه گوینده خبر بلکه وزیر "دیوان الامیری" (امور دفتر امیر کویت یا همان وزیر دربار) قرائت کرد.

شیخ "صباح" 2 ماه قبل به دنبال شدت گرفتن بیماری قلبی برای درمان، راهی امریکا شد و در این کشور هم درگذشت. او بارها در سمت‌های مختلف وزیر و امیر به ایران سفر کرد و توانست در همه حال روابط با تهران را در سطح مناسبی حفظ کند. گرچه فیلمی از عدم تعادلش در مراسم استقبال روحانی از او در تهران سوژه کاربران شبکه‌های اجتماعی شد اما در همه ادوار تلاش کرد خط میانه‌روی و اعتدال را در پیش بگیرد و موفق هم شد و کویت و ملتش را از بحران‌های مختلف منطقه به سلامت عبور داد.

او قبل از استقلال کویت، مسوولیت امور فرهنگی و اطلاع‌رسانی را برعهده داشت و پس از خروج از قیمومت بریتانیا در سال 1961، اولین وزیر اطلاع‌رسانی و 2 سال بعد وزیر امور خارجه شد و به مدت 40 سال در این سمت باقی ماند. یکی از رکوردداران در این بخش در کنار سعود الفیصل که او هم 4 دهه وزارت خارجه سعودی را رهبری کرد و در نهایت هر دو در یکی از بیمارستان‌های آمریکا فوت کردند. شیخ صباح 15 مین امیر کویت و پنجمین بعد از استقلال بود.

به بهانه درگذشت شیخ صباح می‌توان به این نکات اشاره کرد:

اول – امام خمینی

او اولین وزیر خارجه یک کشور خارجی بود که بعد از پیروزی انقلاب 1357، به تهران سفر و با امام خمینی رهبر انقلاب، دیدار کرد. دلیل این سرعت در سفر به تهران نیز سابقه این کشور در جلوگیری از ورود زمینی امام خمینی از عراق به کویت بود.
امام خمینی زمانی که در تبعید به سر می‌برد قصد داشت عراق را ترک کند و به کویت برود اما در مرز زمینی دو کشور، دولت کویت مانع از ورود امام خمینی شد. به همین دلیل بعد از پیروزی انقلاب 57، او به عنوان وزیر خارجه به سرعت به تهران سفر کرد و با امام خمینی دیدار داشت.  

دوم – رابطه با ایران

کویت در دوره جنگ عراق - ایران، از بغداد حمایت کرد اما بعد از حمله صدام به کویت و اشغال برق‌آسای این کشور، سیاست کویت در برابر ایران شاهد تغییر اساسی بود.

کویت بعد از اشغال و آزادسازی این کشور در سال 1370 و 1371، کشورهای جهان را به دو بخش موافق و مخالف اشغال تقسیم بندی و همه روابط آتی خود را براین اساس پایه‌ریزی کرد.

چون ایران نه تنها از حمله صدام به کویت و اشغال این کشور، حمایت نکرد بلکه این اقدام را محکوم و از موجودیت کشور کویت حمایت کرد، دولتِ در تبعیدِ کویت در خاک سعودی را به رسمیت شناخت و مرزها را برای ورود آوارگان کویتی به کشور باز کرد؛  در تقسیم بندی کویت، در صف خوب‌ها قرار گرفت. البته ایران به ائتلاف آزادسازی کویت از اشغال عراق به رهبری امریکا، نیروی نظامی اعزام نکرد اما در بخش‌های مهمی نقش ایفا کرد که از جمله می‌توان به اعزام نیروهای فنی برای مهار آتش‌سوزی چاه‌های نفتی کویت بعد از پایان اشغال عراق اشاره کرد.

با وجود همه تنش‌ها در روابط ایران و کویت از جمله چند بار متهم شدن دیپلمات‌ها و سفارت ایران به ارتباط با فعالیت‌های جاسوسی، تروریستی و خرابکاری به ویژه پرونده موسوم به پرونده "عبدلی"، اما هیچگاه رابطه کویت با ایران قطع یا پرتنش نشد. دولت و سفارت ایران بارها هر گونه ارتباط با فعالیت‌های تروریستی یا جاسوسی در خاک کویت را تکذیب کردند.

همچنین شیخ صباح امیر کویت در برابر تهران و برنامه اتمی ایران سیاست حد وسط را در پیش گرفت.

کویت در دوره امیری شیخ صباح تلاش کرد میان رابطه با عربستان سعودی و امریکا از یک سو و رابطه با ایران از سوی دیگر، موازنه و تعادل برقرار کند و ضمن خودداری از ورود به صف بندی‌ها، از آسیب‌های رویارویی و تنش‌ها میان دو طرف، کویت را دور کند. کویت در این دوره گرچه از شرکای راهبردی آمریکا در منطقه بود اما هیچ گاه به اردوگاه واشنگتن برای فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی نپیوست.

شیخ صباح 40 سال وزیر خارجه و 14 سال امیر بود و در همه این مدت رفت و آمد شهروندان ایرانی به کویت ادامه یافت. هزاران هزار ایرانی تبار یا عجم که بخش لاینفک از جامعه شهروندان کویتی تبدیل شده‌اند، هزاران ایرانی و شهروندان شیعه کویتی و غیرکویتی در آرامش و امنیت در کویت به کار، زندگی، فعالیت اجتماعی، فرهنگی اقتصادی و فرهنگی پرداختند و آزادانه مراسم‌های مذهبی خود را برگزار کردند. کویت از زمان‌های دور تاکنون محل کار و فعالیت اقتصادی و زندگی شمار زیادی از ایرانی‌ها به ویژه اهالی جنوب بوده و هست.

البته همچنان نگاه سیاسی / امنیتی در رابطه تهران با کشورهای جنوب خلیج فارس و از جمله کویت غلبه دارد و در غیاب اراده‌ای برای همکاری و اولویت بخشی اقتصاد، بهره‌مندی ایران در این بخش، حداقلی است.

سوم – میانجیگری

کویت در دوره وزارت خارجه و امیری شیخ صباح تلاش کرد ضمن دوری جستن از ورود به نزاع‌های منطقه‌ای و دو جانبه با کشورها، در پرونده‌های متعددی، میانجیگری کند.

از جمله اینکه کویت از ورود مستقیم و عملی به جنگ عربستان سعودی و امارات در یمن خودداری کرد و همزمان، میزبان چند مرحله مذاکرات میان دو طرف نزاع در یمن بود.

در ماجرای محاصره قطر نیز کویت در کنار عمان، از ورود به جبهه سعودی خودداری کرد. امیر کویت در این ماجرا، میانجیگری سختی را در این نزاع میان سعودی و امارات از یک سو و قطر از سوی دیگر برعهده گرفت که اوج آن در ماجرای جلوگیری از حمله نظامی عربستان سعودی و امارات به خاک قطر متبلور شد.

امیر کویت گرچه در آشتی دادن سعودی‌ها و اماراتی با قطری‌ها ناکام ماند اما موفقیت او در جلوگیری از حمله نظامی ریاض و ابوظبی به خاک قطر، علامت مثبت بزرگی را در کارنامه اش ثبت کرد.

کویت در دوره امیری شیخ صباح نه مثل سعودی و امارات و قطر، وارد منازعات جهانی و منطقه‌ای شد و نه مثل بحرین، امتداد سعودی است و نه مثل عمان، به کشور خنثی و ساکن تبدیل شد.  

چهارم - نگهداری از برند کویت

شیخ صباح در دوره امیری توانست از برند کویت محافظت کند. برند رفاه و مسوولیت‌پذیری دولت در برابر تک تک شهروندان.

در دوره حکمرانی او، رفاه اقتصادی شهروندان ادامه یافت. پول کویت یکی از با ارزش‌ترین پول‌های جهان است و یک دینار کویت همچنان بیش از 3 دلار  ارزش دارد.

آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و رسانه‌ای تقویت شد گرچه بارها چند فعال سیاسی به اتهام توهین به امیر محاکمه و به زندان افتادند اما با عفو، در زندان باقی نماندند.

کویت در این دوره همچنان دارای انتخابات و فعالیت سیاسی به صورت واقعی و آزادانه بود. در دوره مسوولیت او، زنان برای اولین بار، رای دادند؛ کاندیدا شدند و به عنوان نماینده مجلس و وزیر فعالیت کردند.

در کویت همچنان روزنامه‌نگاران، آزادانه، متنوع و حرفه‌ای می‌نویسند (به صورت نسبی) و هنرمندان و شاعران و نویسندگان کتاب‌ها و آثار خود را منتشر می‌کنند. طیف‌های سیاسی مختلف از شیعیان تا سلفی‌ها و از اخوان المسلمین تا لیبرال‌ها آزادانه و واقعی در فعالیت سیاسی و انتخابات پارلمانی مشارکت می‌کنند. کویت همچنان گروه یا افراد مخالف یا برانداز در خارج از کشور ندارد.

شیخ صباح توانست از این برند کویت محافظت کند.

در پایان، بازنشر بخش‌هایی از شعر "نحن باقون هنا" از خانم "سعاد الصباح" شاعر کویتی درباره کشورش بی‌مناسبت نیست که در سال 2018 نیز توسط خواننده برجسته کویتی "نبیل الشعیل" ارائه شد:

ما اینجا باقی می‌مانیم / این سرزمین از آب تا آب ... برای ماست / و از قلب تا قلب ... برای ماست / و از آه تا آه ... برای ماست/ هر سوزنی که وطنم را بزند آن در قلب من است/ این سرزمین، مادری است که ما را شیر می‌دهد ... این سرزمین خیمه و پوشش و پناهگاه ماست ... و لباسی است که ما را می‌پوشاند/ و سقفی است که به آن پناه می‌بریم/ و آغوشی است که در آن گرم می‌گیریم/ و کلمه‌ای است که آن را می‌نویسیم / و شعری است که ما را می‌نویسد/ ما این دریا را خوب می‌شناسیم .. همان طور که او هم ما را می‌شناسد/ در امواج آبی اش به دنیا آمدیم/ و با ماهی هایش شنا کردیم / و با کودکان محله، بازی کردیم و شب ها بیدار ماندیم و عاشق شدیم ...

نحن باقون هنا ../ هذه الأرض من الماء إلى الماء .. لنا/ ومن القلب إلى القلب .. لنا / ومن الآه إلى الآه ..لنا / كل دبوس إذا أدمى بلادي / هو في قلبي أنا/ هذه الأرض هي الأم التي ترضعنا ... وهي الخيمة ، والمعطف ، والملجأ / والثوب الذي يسترنا / وهي السقف الذي نأوي إليه/ وهي الصدر الذي يدفئنا ../ وهي الحرف الذي نكتبه .. / وهي الشعر الذي يكتبنا ../ إننا نعرف هذا البحر جدا .. مثلما يعرفنا ../ فعلى أمواجه الزرق ولدنا / ومع الأسماك في البحر سبحنا ../ ومع الصبيان في الحي .. لعبنا .. وسهرنا .. وعشقنا ..  

بیشتر بخوانید:

تسلیت آیت الله سیستانی برای درگذشت امیر کویت: زندگی او مملو از موضع گیری های حکیمانه بود

دیدار ظریف با امیر جدید کویت

تماشاخانه

کشف یک روستای ۶ هزار ساله در منطقه ۲۰ تهران / اسکلت یک دختر ۱۶ ساله با جمجه‌ای عجیب هم پیدا شد که کف خانه دفن شده بود (فیلم)