5 بهمن روز جمهوری است نه روز بنی‌صدر! / 12 قاب از اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر - پنجم بهمن‌ماه یادآور برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران در سال 1358 است. ( سالی که روح واقعی و متنوع انقلاب ایران در آن متجلی است و به علاقه مندان توصیه می کنم کتاب " حکومت 58" مجموعه تصاویر خانم مریم زندی را به مثابه آلبومی نفیس و گویا تهیه و ملاحظه  و دست کم در شهر کتاب تورق کنند.)

با این حال سال‌روز برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در کشوری با چند هزار سال تاریخ و تا قبل از مشروطه دور از حاکمان انتخابی، مورد غفلت و بی‌مهری است. چرا که برخی تصور می‌کنند تنها به منتخب و برآمدۀ آن معطوف است.

  حال آن که فارغ از نام و سرنوشت منتخب این انتخابات که عنوان اولین «رییس جمهوری» ایران را از آنِ خود کرد اهمیت پنجم بهمن 1358 در این است که تاریخ ایران را می‌توان به قبل و بعد از آن تقسیم کرد زیرا برای اولین بار در تاریخ چند هزار ساله کشور انتخاب رییس اجرایی مملکت به رأی مستقیم مردم سپرده شد. کاری که پیش از آن هرگز و هرگز سابقه نداشته است.

  انتخاب رییس‌الوزرا یا نخست وزیر با رأی غیر مستقیم و از طریق مجلس شورای ملی البته بعد از انقلاب مشروطه در سال 1285 خورشیدی مسبوق است اما همین هم بعد از مشروطه مرسوم شد و پیش از مشروطه چنین نبود.

  در پنجم بهمن ماه 1358 خورشیدی و کمتر از یک سال پس از سرنگونی سلطنت، ایرانیان برای نخستین بار امکان انتخاب مستقیم رییس جمهوری را پیدا کردند. در این انتخابات 67.4 درصد واجدین شرایط شرکت کردند که هر چند نسبت به همه‌پرسی جمهوری اسلامی در فروردین همان سال و انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی کمتر بود اما باز هم عدد قابل قبولی به لحاظ نرخ مشارکت به حساب می‌آمد.

  در مجموع ۱۴ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۸۸۷ رأی اخذ شد و ابوالحسن بنی‌صدر با کسب ۱۰ میلیون و ۷۵۳ هزار و ۷۵۲ رأی و با فاصله بسیار با دریادار سید احمد مدنی که پس از وی در جایگاه دوم ایستاد، به عنوان نخستین رییس جمهوری ایران انتخاب شد.

(در تصویر بالا البته حسن آیت هم حضور دارد - نفر اول از سمت چپ ردیف اول - که اگرچه ابتدا نامزد شد اما چون حزب جمهوری اسلامی حاضر به حمایت از او به رغم عضویت در شورای مرکزی نشد و درون حزب هم مخالفان جدی داشت و خصوصا آبِ سردبیر روزنامۀ ارگان حزب- میر‌حسین موسوی- با او به یک جو نمی‌رفت ادامه نداد و  کنار کشید. جالب این که تمام کاندیداها از علاقه‌مندان دکتر مصدق بودند و اگر آیت باقی می‌ماند تنها مخالف مصدق در آن جمع به حساب می‌آمد اگرچه در آن فضا گفتمان ضد مصدق هیچ جاذبه‌ای نداشت).

  بعد از بنی‌صدر و مدنی، حسن ابراهیم حبیبی رتبه سوم را کسب کرد در حالی که آرای این نامزد مورد حمایت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به یک میلیون هم نرسید و پس از او به ترتیب صادق طباطبایی، کاظم سامی کرمانی ، صادق قطب‌زاده و داریوش فروهر رتبه‌های چهارم تا هفتم را کسب کردند در حالی که مجموع آرای آنان نیز بسیار کمتر از بنی‌صدر بود و آرای محمد مکری هم ناچیز.

    با این حال تا صحبت از پنجم بهمن می شود انتخاب ابوالحسن بنی‌صدر و اختلافات جدی او با سران حزب جمهوری اسلامی و سرنوشت و عزل او پررنگ‌تر از اصل برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران به نظر می‌رسد و به همین خاطر سهم این روز چندان که باید و شاید ادا نشده است. رسانه‌های رسمی نیز برای این که ناگزیر از اشاره به فرجام کار اولین رییس جمهوری ایران نباشند از کنار آن می‌گذرند حال آن که روزی متفاوت در تمام تاریخ این سرزمین به حساب می‌آید. انتخاب یک رییس جمهوری در کشوری که با قرون متمادی با پادشاهی شناخته می‌شد.

  درباره آن انتخابات تاریخی 12 نکته را که پیش‌تر هم در همین تارنما آورده بودم و یادآوری آنها خالی از لطف نیست ذیلا با افزوده ها و ویراستی جدید می‌آورم.

وقتی خبرنگاری از وزیر جوان ارتباطات پرسیده بود آیا در سال 76 در سن قانونی رأی دادن بوده یا نه و جوانان امروز متولد پس از دوم خرداد 76 با نماد سید محمد خاتمی هستند پیداست که اکثریت جمعیت کنونی در 5 بهمن 58 یا به دنیا نیامده بود یا در سن طفولیت و نوجوانی و زیر سن رأی دادن بوده اند و از این یادآوری‌ها به قاعده نباید احساس تکرار و ملال دست دهد که هر که نامُخت از گذشت روزگار، هیچ ناموزد ز هیچ آموزگار.

1. پرفسور میرزایی روی دیوارها

  با این که انتخابات ریاست جمهوری در 5 بهمن 1358 برگزار شد اما فضای جامعه از ماه‌ها قبل انتخاباتی شده بود و شاید برای نسل کنونی عجیب باشد که بشنود یا بخواند اولین فردی که نام خود را به صورت گسترده و با شعار‌نویسی روی دیوارها مطرح کرد شخصی بود به نام ابراهیم میرزایی که با عنوان پرفسور میرزایی و قهرمان ورزش‌های رزمی خود را معرفی می‌کرد.

  او نه سمت اجرایی داشت و نه در میان سیاست‌مداران مطرح بود و نه از هیچ یک از طیف های آن زمان (‌روحانیت، نهضت آزادی، ملی ها، محاهدین، چپ ها و دیگران) حمایت می شد اما در و دیوار تهران پر از اسم او شده بود و البته چنان که قابل حدس بود نام او در میان نامزدهای نهایی اعلام نشد. درباره هویت و سرنوشت او اقوال مختلفی شنیده شده اما بعد از همان انتخابات از صحنه کنار رفت هر چند که در صحنه سیاسی از ابتدا هم حاضر نبود.

  از دیگر دیوار‌نوشته‌های زودهنگام  می توان به تبلیغات احمد مدنی فرمانده نیروی دریایی با عنوان «رهبر: امام خمینی، رییس جمهور دکتر مدنی» اشاره کرد. به رغم اشتهار به تیمسار یا دریادار ترجیح می‌داد بر عنوان دکتری خود تاکید کند و از این منظر تیمسار دریادار دکتر مدنی بر همۀ نظامیان بعدی که با عنوان "دکتر" وارد انتخابات شدند حق تقدم دارد.  

2. مخالفت امام با نامزدی روحانیون

  امام خمینی روحانیون را از کاندیداتوری منع کرد و بدین ترتیب مهم‌ترین گزینه حزب جمهوری اسلامی - آیت‌الله بهشتی - منتفی شد. رایزنی‌های هاشمی رفسنجانی برای تجدید نظر امام هم ثمر نداد چرا که همچنان بر این موضع بودند که با توجه به تصویب اصل ولایت فقیه و حضور یک مرجع تقلید در رأس نظام و ریاست دو مجتهد بر قوه قضاییه (در آن زمان در قالب دیوان عالی و دادستانی کل کشور) و احتمال ریاست یک روحانی بر مجلس قانون‌گذاری ضرورتی به قبول مناصب اجرایی از جانب روحانیون و ریاست جمهوری احساس نمی‌کردند. البته منع قانونی نداشت ولی نظر امام موجب انصراف روحانیون نامزد شد. (نظری که در سومین دوره ریاست جمهوری تغییر کرد).

  گزینه بعدی حزب جمهوری اسلامی جلال‌الدین فارسی نیز به خاطر افشای افغان‌تبار بودن حذف شد. این ادعا را اول بار شیخ علی تهرانی مطرح کرد و ابتدا به حساب اختلافات او با سران حزب جمهوری اسلامی گذاشته شد اما اندک‌اندک جدی‌تر شد و حتی برخی نام واقعی و اصلی او را رحمت‌الله باران‌چشمه اعلام کردند. رهبر فقید انقلاب بر اجرای نص قانون اساسی تاکید کرد و این بار هم هاشمی رفسنجانی کوشید نظر امام را برگرداند ولی امام بر پایۀ قانون اساسی بر ایرانی‌تبار بودن رییس جمهوری تأکید ورزید.( هم خودش متولد ایران باشد و هم پدرش. در آمریکا همین که خود فرد متولد آمریکا باشد کافی است و کاری به زادگاه پدر ندارند).

  نقل است که هاشمی که کرسی ریاست جمهوری را با خروج بهشتی و فارسی از کف رفته می‌بیند نزد امام رفته و گفته با این حساب و اگر بهشتی و فارسی نباشند انتخاب بنی‌صدر قطعی است و امام هم پاسخ می‌دهد «اگر مردم رأی بدهند چه اشکالی دارد؟ شما هم کمک‌شان کنید».

  برای این که نظر امام را برگرداند می‌گوید ولی خوب نیست که بگویند همسر اولین رییس جمهور کشور اسلامی حجاب سفت و محکمی ندارد و فقط روسری سفیدی به سر می‌کند و از امام نقل شده که پاسخ می‌دهند: «آن حجاب مربوط به پاریس بود. در تهران البته بیشتر مراعات می‌کند. هر کسی به هر حال اشکالاتی دارد. رفع می کنند. کمک‌شان کنید».

  از دیگر روحانیون سرشناس می توان به شیخ صادق خلخالی اشاره کرد. چون او نیز قصد کاندیداتوری داشت اما در پی منع امام کنار رفت. همین که حاکم شرع دادگاه های انقلاب خود را بخت کسب ریاست جمهوری می‌دانسته نشان می‌دهد که افکار عمومی در سال 1358 چندان هم با اعدام های خلخالی مشکل نداشته و بعدتر بود که مردم از اعدام فاصله گرفتند. جالب این که خلخالی حاضر به حمایت از حبیبی مورد نظر جامعه مدرسین نشد و از بنی‌صدر پشتیبانی کرد. همین اتفاق نشان می‌دهد افکار عمومی در آن زمان با اعدام‌های خلخالی مخالف نبوده که اگر بود به چهره ای منفور بدل می‌شد حال آن که در مراسم امضای حکم بنی‌صدر حضور فعال دارد و با آرای بالا به مجلس اول راه یافت.  (نسل جدید، تاریخ را باید چنان که بود بداند نه آن گونه که تلویزیون «من و تو » روایت می‌کند).

3. اسناد علیه مدنی

  افشاگری دانشجویان مسلمان پیرو خط امام علیه دریادار مدنی تنها 24 ساعت قبل از انتخابات صراحتا خلاف قانون بود اما در کاهش آرای او نقش مؤثری ایفا کرد و حتی موجب رد اعتبارنامه اش در مجلس شورای ملی (اسلامی بعدی) به عنوان نماینده کرمان هم شد و همان به ظاهر افشاگری سرنوشت استاندار خوزستان و وزیر دفاع دولت موقت را به کلی تغییر داد و کار او به ترک کشور و مرگ در غربت هم انجامید. هنوز بر معدود دیوارهای خانه‌های کلنگی شهر شعارهای 42 سال قبل دربارۀ تیمسار مدنی باقی است.

4. بازماندن مسعود رجوی

  شورای نگهبانی تشکیل نشده بود تا به صلاحیت کاندیداها رسیدگی کند. هیأت جداگانه‌ای تشکیل شد که شرایط کاندیداها را با موارد قانونی انطباق می‌داد و فرم کار آنها با مدل استصوابی پس از امام تفاوت داشت. 

حذف مسعود رجوی به این دلیل اتفاق افتاد که سازمان مجاهدین خلق اندکی قبل‌تر به قانون اساسی رأی نداده بود و گفته شد نامزد آنان طبعا نمی‌تواند در صورت پیروزی، مجری همان قانون اساسی باشد. نظر امام دایر بر این که کسانی که به قانون اساسی رأی نداده‌اند نمی‌توانند مجری آن باشند موجب کنار رفتن رییس مجاهدین خلق از صحنۀ انتخابات شد. سازمانی که بعدتر و به صورت مسلحانه رویاروی نظام قرار گرفت و به منافقین شهرت یافت و خشونت‌بارترین اتفاقات را رقم زدند. غالب هواداران مجاهدین خلق در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نکردند ولی معدودی از آنان به دکتر سامی و نه بنی‌صدر رأی دادند. بر خلاف تصور در آن مقطع بنی‌صدر در میان مجاهدین پایگاهی نداشت.

5. ادعای تقلب

  با این که احمد مدنی مدعی تقلب در انتخابات شده بود اما فاصله آرای او با بنی‌صدر چنان بود که خود او هم چندان پی‌گیر نشد و بیشتر به راه‌یابی به مجلس اول می‌اندیشید و هر چند دو ماه بعد انتخاب شد اما اعتبارنامه‌اش رد شد. بسیاری گمان می کنند مهم‌ترین قربانی افشاگری‌های دانشجویان پیرو خط امام عباس امیر انتظام بوده و احمد مدنی وزیر دفاع دولت موقت و اولین استاندار خوزستان بعد از انقلاب را از قلم می‌اندازند.

6. تنوع در خانواده امام

  نوۀ ارشد امام و فزرند مرحوم مصطفی خمینی – سید حسین خمینی – و داماد امام آیت‌الله اشراقی آشکارا از بنی‌صدر حمایت کردند و پس از عزل او اولی از گردونه کنار رفت و دومی نیز کوتاه زمانی بعد درگذشت.

  جالب این که از خود خانواده رهبر انقلاب،  برادر عروس امام - صادق طباطبایی - هم خود نامزد بود و تصور می‌شد به دلیل انتساب به امام موسی صدر و امام خمینی و سیمایی بسیار جذاب که به هنرپیشه‌های مشهور سینما می‌مانست مورد توجه افکار عمومی قرار گیرد ولی موفق نشد.

  آیت‌الله پسندیده برادر بزرگ رهبر فقید انقلاب هم به علاقه به نیروهای ملی شهرت داشت و به احتمال زیاد به بنی‌صدر رأی داد. مهم‌تر از همه هیچ‌گاه مشخص نشد که شخص امام به چه کسی رأی داده است. هر چند که بنی‌صدر زیرکانه خبر کاندیداتوری خود را بعد از دیدار با امام اعلام کرد و این شایعه درافتاد که نظر ایشان به اوست. خاصه این که جامعه روحانیت مبارز و طیف مهدوی کنی که رقیب حزب جمهوری اسلامی بودند از بنی‌صدر حمایت کردند. بر این پایه می‌توان حدس زد که در خانواده امام قطعا آرا واحد نبوده و حتما بنی‌صدر، طباطبایی و حبیبی نام‌هایی بودند که روی برگه‌ها نوشته شد. همین نشان می‌دهد انقلاب ایران تا چه حد متکثر بوده است و از این رو باز نسل جدید را به کتاب تصویری "حکومت 58" ارجاع می‌دهم تا تصویری متفاوت‌تر به نسبت آنچه صدا و سیما ارایه می‌دهد مشاهده کنند. (پیش‌تر به من و تو اشاره شد و این بار باید به صدا و سیما هم اشارتی شد!)

7. بازی با برگ سوخته شاه

  صادق قطب‌زاده تصور می کرد با تلاش برای بازگرداندن شاه از طریق رایزنی با پاناما برگ برنده را رو می‌کند و خبر بازداشت چند ساعتۀ شاه بازی را به سود او تغییر می‌دهد. ولی در این پروژه شکست خورد و همین به وجهه او بسیار لطمه زد تا جایی که آرای بسیار اندک او هیچ نسبتی با شهرت فراوان او نداشت.

8. روی سربرگ بیمارستان قلب

  مراسم امضای حکم ریاست جمهوری ابوالحسن بنی‌صدر در بیمارستان قلب در نزدیکی پارک ملت برگزار شد. ازیرا امام خمینی به خاطر عارضه قلبی از قم به تهران آمده و در یان بیمارستان بستری بود. بیمارستانی که نام آن از "بیمارستان قلب ملکه مادر" به "بیمارستان قلب مهدی رضایی" تغییر یافته بود و امام حکم را روی سر برگ بیمارستان با همین نام اخیر نوشت. نام بیمارستان اما در پاییز 1360 به شهید رجایی تغییر یافت.

  [مهدی رضایی جوانی 19 ساله بود که زیر شکنجه‌های ساواک جان باخت. برادران دیگر او هم قربانی درگیری با رزیم پهلوی شدند و به همین خاطر نام میدان 25 شهریور تهران به میدان رضایی‌ها تغییر یافت. بعد از شورش در خرداد سال 60 مجاهدین چنان مورد غضب قرار گرفتند که اسامی نمادهای آنان از مراکز عمومی حذف شد مگر شریف واقفی (دانشگاه شریف)، صمدیه‌لباف و لبافی‌نژاد که رجوی و موسی خیابانی علاقه‌ای به آنها نداشتند و قربانی درگیری‌های درون سازمانی بعد از تغییر ایدیولوژی شماری از اعضا در سال 54 شده بودند].

9. اختلال در پوشش تلویزیونی

  پخش مستقیم مراسم امضا یا تنفیذ از تلویزیون با اختلال همراه بود. حال آن که بیمارستان قلب چسبیده به صدا و سیماست و دلیل فنی نمی‌توانست داشته باشد. برخی این را عمدی دانسته و به صادق قطب‌زاده نسبت دادند اما سید محمد موسوی خویینی‌ها به عنوان نماینده امام و رییس شورای سرپرستی صدا و سیما مسؤولیت را برعهده گرفت و استعفا کرد.

10. تحلیف، دوشادوش دبیر کل حزب رقیب

  اولین رییس جمهوری ایران در حالی انتخاب شده بود که کشور هنوز مجلس شورا نداشت. به همین خاطر مراسم تحلیف در مرداد سال بعد و ماه ها بعداز انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. حضور دبیر کل حزب رقیب در مقام رییس دیوان عالی کشور در کنار اولین رییس جمهوری و در مراسم تحلیف از تصاویر ناب آن سال هاست.

هر چند که دکتر بهشتی منتقد بنی‌صدر بود ولی نه در صورت جلسات شورای انقلاب میان آن دو تقابلی می‌بینیم و نه در مجلس خبرگان قانون اساسی که عملا شهید بهشتی آن را اداره می‌کرد و بنی‌صدر نیز به عنوان نمایندۀ تهران در آن عضویت داشت و چون ریاست جمهوری را هدف گرفته بود به رغم این‌که منتقد ولایت فقیه و سخن‌ور بود تحرک چندانی در خبرگان قانون اساسی از خود نشان نداد و تنها در قبال محدود شدن اختیارات رییس جمهوری در قانون اساسی بر خلاف پیش‌نویس، کاریکاتوری در روزنامه او (انقلاب اسلامی) چاپ شد که روز بعد روزنامۀ اطلاعات نیز مجدداً منتشر کرد. کاریکاتور، یک مترسک بود. با این حال از خیز خود برای ریاست جمهوری منصرف نشد و نه تنها رییس جمهوری شد که به فرماندهی کل قوا هم رسید.

 11. فهرست ناکام برای مجلس

  موفقیت خیره کننده بنی‌صدر دوستان او را دچار این تصور یا توهّم کرد که در انتخابات مجلس هم می‌توانند با عنوان «دفتر هماهنگی همکاری‌های مردم با رییس جمهوری» لیست بدهند و برنده شوند و با کسب اکثریت مجلس یکی از نیروهای نزدیک به بنی‌صدر و چهره‌ای مانند علیرضا نوبری را به نخست‌وزیری برسانند اما آنها تنها در برخی شهرها مانند اصفهان که احمد سلامتیان و دکتر غضنفر‌پور انتخاب شدند موفقیت کسب کردند و در کل این حزب جمهوری اسلامی بود که مجلس را برد و توانست نخست وزیر مورد نظر خود – محمد علی رجایی- را به بنی‌صدر تحمیل کند.

  بنی‌صدر بسیار تلاش کرد زیر بار نخست‌وزیر مورد نظر حزب نرود و راه‌های مختلف چون معرفی سید احمد خمینی یا مصطفی میرسلیم را امتحان کرد اما دست آخر با اکراه فراوان به محمد علی رجایی تن داد با این امید که سابقۀ عضویت او در نهضت آزادی ایران ( اگرچه استعفا کرده بود) میان او و دکتر بهشتی و حزب فاصله اندازد اما رجایی هرچند عضو حزب نبود با حزب و دبیر کل - آیت‌الله بهشتی - کاملا هم‌سویی نشان داد تا جایی که در پی عزل بنی‌صدر کاندیدای حزب برای ریاست جمهوری شد و دومین نخست وزیر جمهوری اسلامی دومین رییس جمهوری هم شد.

12. حسرت به خاطر بازرگان

  رأی بالای مهندس بازرگان در انتخابات مجلس شورای ملی که بعداًبه مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد و تنها دو ماه بعد از انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد این حسرت را در دل حامیان او گذاشت که چه بسا اگر بازرگان کاندیدای ریاست جمهوری می‌شد از ابوالحسن بنی‌صدر پیشی می‌گرفت. هر چند که معلوم نشد مردم صرفاً به عقاید لیبرالی بنی‌صدر رای دادند یا طرح هایی چون وام مسکن و اقتصاد توحیدی هم موثر افتاده بود.

  بحث کاندیداتوری مهندس بازرگان در نهضت آزادی مطرح می‌شود اما کسانی چون عزت‌الله سحابی مسیر را به سمت حمایت غیر مستقیم از حبیبی سوق دادند. در حالی که حبیبی از آنها فاصله گرفته بود. تصور سحابی این بود که بازرگان به خاطر اشغال سفارت و دفاع از امیر‌انتظام،  محبوبیت سابق را ندارد در حالی که آرای بالا در تهران نشان داد این تلقی نادرست بود و بعدها بازرگان و  نهضت آزادی به خاطر از دست دادن این فرصت خود را سرزنش می‌کردند. اگر بازرگان رییس جمهوری شده بود به احتمال زیاد به سرنوشت بنی‌صدر دچار نمی‌شد و جنگ نیز چه بسا آن قدر طولانی و پرخسارت نمی‌شد و تبعات سیاسی ناشی از حذف اولین رییس جمهوری نیز پدید نمی‌آمد. 

  از میان کاندیداهای اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری و 41 سال بعد اکنون تنها همان نفر پیروز زنده است که همچنان بلوز سه دگمه می‌پوشد و در 87 سالگی همچنان اپوزیسیون جمهوری اسلامی است. بقیه همه چهره در نقاب خاک کشیده‌اند و شگفتا که سه نفر از آنان با مرگ طبیعی از دنیا نرفتند.

  یکی (صادق قطب‌زاده) تنها سه سال بعد به اتهام مشارکت در طرح کودتا با حمایت آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری و با حکم محمد محمدی ری‌شهری در شهریور 1361 اعدام شد و دیگری کاظم سامی کرمانی در مطب روان‌پزشکی خود در تهران و در اول آذر 1367 با ضربات کارد به قتل رسید و سومی (داریوش فروهر) نیز درست 10 سال بعد از دکتر سامی همراه همسرش - پروانه فروهر/ اسکندری - در خانه‌شان در خیابان هدایت تهران. آن دو نیز با ضربات متعدد، کارد‌آجین شدند. برخی نیز در غربت چشم از جهان بستند.

  اولین رییس جمهوری ایران که در آغاز جنگ فرمانده کل قوا هم بود اگر چه نتوانست دوره 4 ساله ریاست جمهوری را به پایان رساند و در نیمه راه و در 30 خرداد 1360 با رأی مجلس اول به طرح عدم کفایت سیاسی برکنار شد اما 41 سال پس از انتخاب به عنوان اولین رییس جمهوری ایران و در پی 39 سال اقامت مجدد در پاریس احتمالا به رقبایی می‌اندیشد که هیچ‌یک دیگر اکنون در قید حیات نیستند و او هم البته به جز فروهر با هیچ‌یک چندان میانه‌ای نداشت.

  جدای اینها اما 5 بهمن را نه با نام ابوالحسن بنی‌صدر که به نام روز جمهوریت باید شناخت. روزی که ایرانیان به یکی از نامزدهایی رأی دادند که نظارت استصوابی بر آنها اعمال نشده بود. هر چند که شماری از کاندیداها به دلیل نداشتن شرایط لازم کنار گذاشته شدند اما تنها چهرۀ سیاسی محذوف را باید مسعود رجوی دانست. هم او که رؤیای ناکام خود را بعدتر با خشونت پی گرفت و تاج ریاست جمهوری خود خوانده را بر سر همسر سوم خود گذاشت پس از که دختر اولین رییس جمهوری را طلاق داد.

  از جمع پنجم بهمنی‌ها حسن حبیبی از دیگران خوش‌اقبال‌تر بود زیرا اگرچه اولین رییس جمهوری ایران نشد اما نخستین معاون اول رییس جمهوری در ایران شد و 12 سال بر این مقام بود. عنوانی که پس از حذف نخست‌وزیری در بازنگری قانون اساسی در سال 1368 ایجاد شد.

---------------------------------

بیشتر بخوانید:

*سرنوشت متفاوت 15 عضو شورای انقلاب

*انقلاب ایران در عکس‌هایی که دیده نشده؛ از انقلاب ۵۷ تا حکومت ۵۸ به روایت عکس‌های مریم زندی (فیلم)

بیشتر بخوانید:

آیت‌الله اشراقی؛ سفر ابدی در غوغای سال 60

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر