می‌توان حدس زد که نامه به جو بایدن نیز از چه جنسی خواهد بود. از فردی که تصور می کند می‌تواند در مقام «منجی» ظاهر شود. آن هم نه منجی ایران و خاورمیانه که کل جهان.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- محمود احمدی‌نژاد رییس جمهوری پیشین ایران در مصاحبه با «فاکس نیوز» گفته در تدارک نامه‌ای به «جو بایدن» رییس جمهوری جدید آمریکاست.

هر چند این‌گونه برداشت شده که با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری در سال 1400 قصد دارد حضوری فعال – چه به صورت مستقیم و چه در قالب حمایت از نامزدی دیگر (مثلا عزت‌الله ضرغامی)- داشته باشد و می‌خواهد در رسانه‌ها مطرح شود اما به بهانۀ اعلام این موضوع می‌توان به پیشینۀ مکاتبات و نکات دیگری نیز اشاره کرد.

گفتارها و رفتارهای اطرافیان او البته نشان می‌داد که دوست دارند دونالد ترامپ برنده شود و بماند. هم به خاطر آن که برجام و گزینه‌های اعتدال‌گرا منتفی می‌شد و هم روحانی دولت را با وضعیت دشوارتر و دلار گران‌تر تحویل می‌داد و زبان آنان بازتر بود.

با این حال او گفته که نامه‌ای برای جو بایدن خواهد فرستاد. پیشاپیش روشن است که رییس جمهوری جدید آمریکا به رییس جمهوری سابق ایران پاسخ نخواهد داد خاصه اگر خالی از پیشنهاد و راهکار و در مقام پند و اندرز باشد.

آقای احمدی‌نژاد البته رکورد جالبی از نامه‌نگاری به رؤسای جمهوری ایالات متحده در اختیار دارد و همه هم بی‌پاسخ مانده‌اند.

مهم‌ترین موارد البته نامه‌هایی است که در مقام رییس جمهوری ایران به جرج بوش و باراک اوباما نوشت. جنس نامه به بوش البته با آنچه برای اوباما نوشت متفاوت بود. چرا که در اولی می‌خواست در مقام نصیحت، نکاتی را بگوید و در دومی تبریک گفته بود. هر چند که هر دو بی‌پاسخ ماند و آقای احمدی‌نژاد در قالب «دیپلماسی عمومی» تفسیر می‌کند و این که به پاسخ نیاز ندارد.

1. ‌نامه به جرج بوش/ رییس جمهور به رییس جمهور: این نامه را 18 اردیبهشت 1385 نوشت و سرمست از به دست گرفتن قدرت و افزایش قیمت نفت و قبل از اولین سالگرد ریاست جمهوری خود. در این نامه احمدی‌نژاد همان احمدی‌نژاد 84 است. یک اصول‌گرای ایدیولوژیک و مانند دیگر چهره‌های ایدیولوژیک از موضع ارشاد و تبلیغ و نشان‌دادن راه درست و با احمدی‌نژادی که از 90 به بعد اکنون می‌شناسیم حتی از حیث ظاهر متفاوت بود.

گفته می‌شود متن اولیۀ این نامه را سعید جلیلی نوشته بود که در آن زمان معاون وزیر خارجه بود و دبیر شورای عالی امنیت ملی و مسؤول مذاکرات هسته‌ای شد.

آیت‌الله احمد جنتی در نماز جمعه تهران گفت «این نامه از الهامات خدا بود» و خواستار آن شد که در کتاب های درسی چاپ شود. چند ماه بعد و در آذر 85 کاخ سفید به این نامه واکنش نشان داد و آن را «تلاشی ضعیف» توصیف کرد.

نامه‌ای در سرزنش دموکراسی لیبرال که در آن آمده بود:

« ليبراليسم و دموكراسي به سبك غربی قادر نبوده است كه به تشخيص آرمان‌های انسانی كمك كند. امروز اين مفاهيم شكست خورده است. افراد با بصيرت اكنون صداي فروپاشی و سقوط اين ايدوئولوژی و انديشه‌های نظام ليبرال دموكراسی را مي‌شنوند. ما به طور فزاينده‌ای مردم جهان را می‌بينيم كه به يك نقطۀ كانونی اصلی - كه قادر مطلق است - در حال گرد آمدن هستند. بدون شك، مردم از طريق ايمان به خدا و آموزه های پيامبران می توانند بر مشكلات شان فائق آيند. سوال من از شما اين است: آيا شما می خواهيد به آنها ملحق شويد؟ آقای رييس جمهور، چه ما خوش مان بيايد يا نه، دنيا در حال حركت به سوی ايمان به قادر متعال و عدالت است و خواست خداوند بر همه چيز غلبه پيدا خواهد كرد.»

او می خواست ادبیات امام خمینی در نامه به گورباچوف آخرین رهبر اتحاد شوروی را تکرار کند. حال آن که رهبر فقید انقلاب ایران رهبر یکی از انقلابات کلاسیک تاریخ معاصر و واجد بالاترین مقام مذهبی در تشیع (مرجعیت) و رهبر سیاسی کشور بود و با این حال در نامه به گورباچوف از ملاصدرا و ابن عربی گفت که با فلسفه و عرفان شناخته می شوند و اشتهار صرفا مذهبی ندارند و مهم‌تر این که گورباچوف به ماورا باور نداشت و دیدگاه های او براساس ماتریالیسم و کمونیسم شکل گرفته بود. دعوت او به خدا از موضع عرفان و از زبان یک رهبر مذهبی و سیاسی در سن بالای 85 چه کار دارد به دعوت یک رییس جمهور از رییس جمهور دیگر که منکر خدا نیست و مدعی پیروی از یکی از ادیان سه گانۀ ابراهیمی است؟

2. نامه به اوباما/ رییس جمهور به رییس جمهور: چند ماه بعد هم به باراک اوباما رییس جمهوری بعدی آمریکا نامه نوشت. اهمیت این نامه هر چند بی‌پاسخ ماند به سبب آن بود که برای اولین بار یک رییس جمهوری ایران برای رییس جمهوری آمریکا پیام تبریک می فرستاد.

این در حالی بود که تنها چند ماه قبل از آن پیش‌بینی کرده بود «اجازه نمی‌دهند یک رنگین پوست به کاخ سفید راه پیدا کند». این پیش‌بینی اما همراه پیش‌بینی دیگر که «قیمت نفت هیچ گاه به زیر 100 دلار برنمی گردد» نادرست درآمد.

هر چند پاسخی دریافت نکرد اما همین که در مقام رییس جمهوری به رییس جمهوری آمریکا و تنها چند روز پس از انتخاب نامه نوشت مهم ارزیابی شد.

3. نامه دوم به اوباما/ رییس جمهور سابق به رییس جمهور: احمدی‌نژاد 8 سال بعد و در18 مرداد 1395 و اواخر ریاست جمهوری اوباما هم به او نامه نوشت ولی در حالی که دیگر رییس جمهوری نبود و نگاه ها به حسن روحانی بود که با توافق هسته‌ای در یک سال قبل گشایشی ایجاد کرده بود.

در نامه به اوباما خواستار آزاد سازی دارایی های ایران شد تا با موج انتقاد رادیکال‌ها از برجام و این که آمریکا همراهی نمی‌کند هم‌داستانی کند و احتمالا از این نمد کلاهی برای انتخابات 96 بدوزد. این نامه هم مورد توجه قرار نگرفت. چرا که احمدی‌نژاد دیگر رییس جمهوری نبود و در داخل سیاست‌های خود او و بی توجهی های حقوقی عامل بلوکه شدن پول‌های ایران دانسته می شد.

4. نامه به ترامپ/ رییس جمهور سابق به رییس جمهور: او که به اوباما تبریک گفته بود 8 سال بعد، از روی کار آمدن ترامپ استقبال کرد و به منزلۀ تبریک تلقی شد. در این نامه از او خواسته بود «نظام انتخاباتی و سیاسی آمریکا را اصلاح کند، با احترام به زنان نقش آنان را در مشارکت و رهبری در نظر بگیرد و مانع "دست‌اندازی" آمریکا به منافع کشورهای دیگر شود» و جالب این که نخواست از برجام خارج نشود!

احمدی‌نژاد دیگر رییس جمهوری نبود اما با توجه به این که در مهر همان سال (1395) رهبری او را علنا از بازگشت به صحنۀ انتخابات ریاست جمهوری برحذر داشته بودند این نامه به این معنی دانسته شد که قصد ندارد آن توصیه را اجرا کند و سودای بازگشت دارد.

جایی هم در مقام توجیه گفته بود «شرایط تغییر کرده است» و منظور او احتمالا روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و شاید درگذشت هاشمی رفسنجانی در ایران بود. . یعنی با تغییر فضای سیاسی هم مشارکت بالا به سود نظام است و هم با توجه به فوت هاشمی دغدغۀ تقابل و دو قطبی شدن منتفی شده است. بعدتر یک دلیل دیگر هم ذکر کرد و گفت منع او به خاطر از پرهیز از دوقطبی شدن بوده حال آن که با ورود ابراهیم رییسی و رقابت با رییس جمهوری مستقر فضا دو قطبی شده و اتفاقا او می تواند از دو قطبی خارج کند.

در این نامه چنان که گفته شد از انتخاب ترامپ استقبال کرده و آن را «خارج از اراده هیات حاکمه و جریان اصلی پشت صحنه آمریکا» توصیف کرد.

۱۰ توصیه هم کرد و یادآور شد نامه را نه به معنای "رایج سیاسی" بلکه به عنوان نامه "یک انسان به انسان دیگر" و از سر "علاقه‌مندی و دلسوزی به مردم آمریکا" نوشته و از «آقای ترامپ انتظار دارد که با همین دید آن را مطالعه کند».

او خطاب به ترامپ نوشت: "من و شما نیز مانند دیگر انسان ها بنده و مخلوق خداوند یگانه هستیم و برای زندگی جاوید خلق شده‌ایم. خداوند ما را برای دشمنی، برتری‌جویی و تجاوزطلبی خلق نکرده است.»

در این نامه انتقادهای ترامپ از نظام اقتصادی و سیاسی آمریکا را که طی مناظره ها مطرح شد تایید کرد و نوشت: "جنابعالی اعلام کرده‌اید خزانه‌داری کل آمریکا طی چند سال حدود ۲۳ هزار میلیارد دلار دارایی کاغذی خلق کرده است. معنای این سخن آن است که با سوء‌استفاده از جهان‌روایی دلار و بدون کار و تلاش یا ارائه کالا و خدمات، این رقم از جیب ملت‌های جهان برداشته شده است. متاسفانه این سرقت بزرگ و مدرن به نام مردم آمریکا ولی در واقع به نفع عده ای خاص انجام شده است. این بدان معناست که دولت و هیات حاکمه آمریکا به همین مقدار به دیگر ملت ها بدهکارند. گمان ندارم که مردم آمریکا به این بزرگ ترین دستبرد تاریخ راضی باشند.»

ترامپ هم به نامۀ او پاسخ نداد. احمدی‌نژاد اما در 5 تیر 98 نیز باز برای او نامه نوشت و اینجا دیگر نه آن احمدی‌نژاد باب میل آیت‌الله مصباح و جنتی بود که حالا از «تمدن پرشیا» و «کورش کبیر» سخن می‌گفت و انگار روح اسفندیار رحیم مشایی در او حلول کرده بود!

در این نامه با یادآوری پیام تبریک سه سال قبل نوشت:

«اگر شکوه تمدنی پرشیا که ریشه در عمق اندیشه های الهی- انسانی ایرانیان و تکیه بر دستاوردهای بزرگ تاریخی پیشین ایرانی و بهره‌وری از تعاملات سازنده با اقوام و ملل مختلف آن دوران داشته است (در نتیجه ضعف و ترس برخی مدیریت‌ها و حاکمان و نیز کج‌اندیشی، جهالت، قدرت طلبی و روحیه استکباری و دیکتاتوری زنگیان مست) به افول دچار نمی‌شد و بقا و دوام می‌یافت، آنگاه در پرتو صلح و دوستی پایدار جهانی و با تبادل اندیشه‌ها و تجربیات و مآلاً رشد سریع علم و فن‌آوری و آنگاه توسعه فهم و درک و تجربه عملی آموزه ها و مفاهیم روشنی بخش و حیات آفرین که اساس تعالیم انبیاء الهی و هدف اساسی مردان و زنان آزادی‌خواه و فداکار تاریخ بوده است، شخصیت جهانی بشر بسیار پیشتر از این شکل می‌گرفت.»

سپس نهیب زد: «به خود آیید و بیندیشید که شما در مقایسه با حاکمیت جهانی ایرانیان و مدیریت مقتدرانه و در عین حال انسانی، عادلانه و بشردوستانه کورش کبیر، علی رغم برخورداری از جنگ‌افزارها و قوای نظامی هزاران بار قوی‌تر و مخرب‌تر، منطقاً و عملاً از چه جایگاهی برخوردارید و آگاه باشید که ملت فهیم و شریف ایران و نیز افکار عمومی جهانی دربارۀ منطق فکری و منش عملی شما چگونه قضاوت خواهند کرد.»

می‌توان حدس زد که نامه به جو بایدن نیز از چه جنسی خواهد بود. نه از موضع یک فعال سیاسی یا رییس جمهوری سابق. از فردی که تصور می کند می‌تواند در مقام «منجی» ظاهر شود. آن هم نه منجی ایران و خاورمیانه که کل جهان.

پیش‌تر نوشته بودم که 26 دی 1357 و لحظاتی قبل از آن که محمد رضا‌شاه پهلوی سوار هواپیمای شاهین شود تا به مقصد مصر سفر و برای همیشه ایران را ترک کند سید‌جلال تهرانی رییس شورای سلطنت به او گفت: نگران نباشید و استراحت کنید. هم او و هم شاه می‌دانستند کار تمام شده اما می‌خواست دل‌گرمی دهد. شاه اما گفت: سید! رسالت من چه می شود؟ تهرانی هم در پاسخ گفت: اعلی حضرت! دیگر رسالتی در کار نیست. آخرین رسول، جد من بود که 1400 سال پیش رسالت خود را انجام داد.

احمدی‌نژاد و امثال او البته از واژۀ «رسالت» استفاده نمی‌کنند اما برای خود نقش منجی قایل‌اند.

واقعیت این است که لایه‌هایی از مردم ایران به دنبال منجی در میان سیاست مداران‌اند و جدای آن موقعیت احمدی‌نژاد از سال 92 و 96 بهتر شده و این تنها به خاطر یارانه نیست. سه میلیون رأی ثابت ایدیولوژیک و سه میلیون رأی سازمان‌یافته را از دست داده و به جای آن روی بخش‌هایی از طبقۀ متوسط و البته نابرخوردار که مجموعا عددی بیشتر هستند، حساب می‌کند و جدای جنبه‌های اجتماعی با گردن‌کشی‌ها و نافرمانی‌های سیاسی نزد براندازان و منتقدان کلیت ساختار، نیز به چهره‌ای مقبول بدل شده است و در نگاه عده‌ای احمدی‌نژاد 1400 شباهتی به احمدی‌نژاد 84 ندارد و بعید نیست شعار رفع حصر هم سر دهد.

فراموش نکنیم انتخابات در ایران در نگاه غالب، بیش از انتخاب فرد، نوعی همه‌پرسی است منتها به جای «آری» یا «نه» به سیاست‌ها و تصمیمات، نام فرد را می‌نویسند.

بحث ما اما بر سر این نیست. بر سر این است که در مکاتبات، خود را در جایگاه سیاست‌مدار نمی‌بیند یا به آن محدود نمی‌کند و جوان کم سن و سالی که در دیدار دانشجویان انجمن‌های اسلامی با امام در قم خجولانه به دیوار تکیه زده بود و به چشم نمی‌آمد در این نامه‌ها خود را در جایگاه امام خمینی می‌نشاند و طرف مکاتبه را چون گورباچوف می‌پندارد و حتی بالاتر در مقام کسی که می‌خواهد غریقی را نجات دهد.

5. نامه به بایدن/ رییس جمهور سابق به رییس جمهور جدید: نامه به جو بایدن اما محک مناسبی برای ارزیابی میزان صداقت او خواهد بود. چرا که اگر به برجام اشاره نکند و ضرورت بازگشت را یادآور نشود تکرار مفاهیم گذشته جذابیتی نخواهد داشت. هر چند بعید نیست بنویسد یا نوشته باشد‌: جو! عجله نکن، صبر کن تا خودم برگردم!

---------------------------

بیشتر بخوانید/ ببینید:

احمدی‌نژاد برای جو بایدن نامه نوشت (فیلم)