بوتولیسم یا کرونا؛ علت مرگ پرندگان میانکاله مازندران چیست؟

به گزارش ایرنا ، پیدا شدن لاشه تعدادی از پرندگان مهاجر در میانکاله اواخر روز شنبه این هفته رسانه ای شد و طی روز یکشنبه هم محیط زیست مازندران اعلام کرد که آمار تلفات در میانکاله و خلیج گرگان به ۱۱۷ قطعه رسیده است.

تلفات پرندگان مهاجر همچنان ادامه دارد و اداره کل محیطزیست مازندران یکشنبه شب با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد که تلفات غیر عادی پرندگان مهاجر زمستان گذران در تالاب بین المللی میانکاله و خلیج گرگان برای چهارمین روز متوالی ادامه یافت به طوری که در روز جاری نیز محیط بابان در برنامه پایش لاشه ۷۵ بال از پرندگان مهاجر را پیدا کردند.
براساس این گزارش در این مدت لاشه  پرندگان مهاجر  زمستان گذران از گونه های چنگر معمولی و فلامینگو در تالاب میانکاله و خلیج گرگان پیدا شد و علت مرگ پرندگان نیز از سوی دامپزشکی در دست بررسی قرار دارد.

رد بیماری آنفلوانزا و نیوکاسل 

مدیرکل دامپزشکی مازندران هم  اعلام کرد که علت مرگ این پرندگان آنفلوانزای حاد پرندگان یا نیوکاسل نبوده است و تحقیق در باره علت اصلی مرگ در حال پیگیری است.

دکتر سیدحسین رضوانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : پس از اعلام تلفات مشکوک چندین بال از پرندگان مهاجر در تالاب بین المللی میانکاله و خلیج گرگان از سوی محیط زیست استان ، بررسی میدانی دامپزشکی برای نمونه گیری و انجام آزمایش در منطقه در دستور کار قرار گرفت.

وی گفت : نمونه گیری از لاشه پرندگان مهاجر تلف شده از سوی کارشناسان دامپزشکی برای بررسی آزمایشگاه به سازمان دامپزشکی کشور ارسال شده است که در بررسی اولیه علت مرگ این پرندگان ناشی از بیماری انواع آنفلوانزا پرندگان و نیوکاسل منفی اعلام شده است.

رضوانی افزود : بررسی بیشتر از نمونه های آزمایشگاهی برای شناسایی علت تلفات این پرندگان از سوی سازمان دامپزشکی کشور در دست بررسی قرار دارد و در صورت مشخص شدن نتایج در اختیار افکار عمومی و سایر دست اندرکاران برای پیشگیری های احتمالی قرار می گیرد.

بوتولیسم یا کرونای پرندگان ؟
در شرایطی که سازمان دامپزشکی کشور علت ارتباط مرگ این پرندگان مهاجر زمستان گذران را به آنفلوانزا و نیوکاسل رد کرده است ، احتمال بازگشت مجدد ویروس بوتولیسم که نوعی مسمومیت غذایی مرتبط با  پرندگان آبزی و کنار آبزی است که سال گذشته  باعث مرگ حدود ۵۰ هزار بال از پرندگان مهاجر زمستان گذران در این منطفه  شد ، از سوی کارشنان محیط زیست و برخی آگاهان مسایل دامپزشکی مطرح شده است.

بوتولیسم نوعی بیماری برای پرندگان و آبزیان است که بر اثر دو باکتری "کلوستریدیوم " و " بوتولینیوم" ایجاد می شود و به آن مسمومیت طبیعی هم گفته می شود. این باکتری ها به طور وسیع در خاک وجود دارند و برای فعالیت و تولید سم به گرما ، منبع پروتئین و محیط بی هوازی نیاز دارند.

مرگ گروهی پرندگان مهاجر در تالاب بین المللی میانکاله و خلیج گرگان سال گذشته از چهارم بهمن ماه مشاهده شده و تا پایان فصل زمستان و بازگشت این پرندگان به زیستگاه اصلی ادامه داشت. 

البته در همان زمان برخی از کارشناسان دامپزشکی در باره اعلام بوتولیسم به عنوان علت مرگ پرندگان مهاجر تردید داشتند و بر این اعتقاد بودند که احتمالا نوعی ویروس ناشناخته است. این تردیدها بعدها که ویروس کرونای انسانی شیوع یافت ، بیشتر شد و برخی بر این باور رسیدند که احتمالا ویروس ناشناخته ممکن است چیزی شبیه کرونای پرندگان باشد. 

این موضوع را یکی از اعضای هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان آبان ماه امسال در گفت و گو با رسانه ها مطرح کرد. حمیدرضا رضائی گفته بود : برای ایجاد بوتولیسم باید دمای آب به بالای ۲۵ درجه برسد در حالی‌که در آن زمانی که تلفات داشتیم، در اندازه‌گیری‌های ما دمای آب در گرم‌ترین ساعت روز و حتی در کمترین عمق به بالای ۱۵ درجه هم نمی‌رسید.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از شرایط ایجاد بوتولیسم، سکون آب است، گفت : یک هفته بعد از حضور ما در منطقه خلیج گرگان ، خلیج طوفانی و متلاطم شد. اگر بیماری بوتولیسم بود بعد از این طوفان و هوادهی در آب، تلفات باید کاهش پیدا می‌کرد اما اینگونه نشد و مدت‌ها بعد از آن هم تلفات ادامه پیدا کرد.

این عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه منابع طبیعی گرگان با اعلام این که چنگر و فلامینگو بیشترین گونه‌های پرندگان تلف شده در سال گذشته بودند ، اظهار داشت : علاوه بر این‌ها، مرغابی‌سانان دیگر با تعداد کمتر در تلفات وجود داشتند. در میان تلفات برخی از گونه‌های در خطر انقراض از جمله اردک سر سفید و اردک بلوطی نیز وجود داشتند. پرندگان در ابتدا قدرت پروازشان را از دست می‌دادند و بعد از فاصله زمانی اندکی تلف می‌شدند. پرندگان شکاری هم از پرندگان تلف شده تغذیه می‌کردند و بعدا تعداد محدودی از این گونه‌ها نیز تلف شدند. البته ماهیان نیز از این پرندگان تغذیه می‌کردند اما تلفات در آن‌ها دیده نشد.

وی وقوع مرگ مشکوک پرندگان در فصل زمستان با توجه به شرایط آب و هوایی مازندران و گلستان را نقض کننده اعلام بوتولیسم به عنوان علت مرگ دانست و گفت : به نظر من عوامل دیگری از جمله گسترش برخی از ویروس‌ها در مرگ‌ومیر این پرندگان نقش داشتند. همان‌گونه که ما تا مدت‌ها آنفلوانزا فوق حاد پرندگان را نمی‌شناختیم، این ویروس نیز شاید برای ما شناخته شده نباشد. در آزمایشات سازمان دامپزشکی بر روی ویروس‌های جدید که تاکنون نداشتیم بررسی صورت نگرفت.

وی توضیح داد : در درون یخ‌های قطبی مقدار زیادی بقایای موجودات زنده از جمله ویروس‌ها و باکتری‌ها قرار دارد که با توجه به پدیده گرم شدن کره زمین، امکان بازگشت آن‌ها به طبیعت و گسترش آن‌ها وجود دارد. خیلی از پرندگان مهاجر آبزی جوجه‌آوری شان را در همان مناطق قطبی انجام می‌دهد و این احتمال وجود دارد که پرندگان به ویروس جدید آلوده شوند. سال گذشته همزمان با تلفات در خلیج گرگان، مرگ‌ومیر تعداد قابل‌توجهی از سارهای صورتی را در خراسان شمالی و پرندگان آبزی را در کشور چین داشتیم. با توجه به این که مبدأ مهاجرت برخی از پرندگانی که در خلیج گرگان و چین حضور داشتند، یکی بوده و ممکن است عوامل مرگ و میر هم مشابه باشند. با توجه به اینکه هنوز شکل دقیق منشأ ویروس کرونا مشخص نشده، احتمال ابتلای پرندگان تلف شده به ویروسی مانند «کرونا» وجود دارد.

این که علت مرگ پرندگان مهاجر بوتولیسم باشد یا ویروس جدید ، واقعیت این است که تلفات وارد پنجمین روز خود شده است. سال گذشته در نخستین هفته هیات تحقیقاتی از سوی دامپزشکی کشور به مازندران و منطقه میانکاله اعزام شده  بودند. حتی رییس سازمان دامپزشکی خود شخصا به منطقه سفر کرد تا از نزدیک در جریان موضوع قرار گیرد ، ولی این بار هنوز هیچ خبری از اعزام هیات کارشناسی نیست.

دوستداران محیط زیست انتظار دارند با توجه به تجربه تلخ سال گذشته که منجر به تلفات دهها هزار بال پرنده مهاجر در منطقه شد و گونه های کمیابی هم در میان آنان وجود داشت ، امسال کار شناسایی علت مرگ به درازا نکشد ، انتظاری که به نظر می رسد هم از سوی دامپزشکی و هم از سوی محیط زیست باید به صورت جدی تری به آن نگاه شود.

تالاب بین المللی میانکاله به وسعت حدود ۴۸ هزار هکتار در شرق استان مازندران واقع است. آلوده شدن پرندگان این منطقه ممکن است سایر مناطق مازندران را هم به آلودگی بکشاند چون پرندگان مهاجر گاهی به طول چندین کیلومتر در روز خط پروازی دارند.

طبق آمارهای رسمی به طور میانگین از حدود ۱.۵ میلیون بال پرندگان مهاجری که ایران کوچ می کنند بین ۶۰ تا ۷۰ درصدشان تالاب میانکاله را به عنوان زیستگاهشان انتخاب می کنند.