با وجود تمام مشکلات درونی آمریکا از ایجاد دوقطبی انتخاباتی تا پیامدهای فاجعه آمیز کرونا در این کشور بار دیگر جوبایدن نشان داد در کنار امر سیاست داخلی قصد ویژه ای برای ترمیم سیاست خارجی آمریکا در چهارسال ریاست جمهوری خویش دارد.

اگر دونالد ترامپ تاکید سیاست خارجی دولتش را مبنی بر دکترین خروج از تعهدات بین المللی و گرایش ویژه به یکجانبه گرایی قرار داد سخنان جو بایدن در وزارت امور خارجه نشان داد که در دوران جو بایدن توجه بیشتری به امر دیپلماسی رخ خواهد داد دیپلماسی که با پشتوانه قدرت آمریکا اعمال خواهد شد.

مهم ترین پیام سخنرانی جو بایدن بازگشت مجدد آمریکا به ریل دیپلماسی و روندهای دیپلماتیک بود.

بایدن در سخنرانیش اشاره به احیا جایگاه اخلاقی آمریکا در جهان پیش رو کرد و اینکه آمریکا بار دیگر می خواهد نقش رهبری جهان را ایفا کند.

اگر خروج نیروهای آمریکایی از عراق و افغانستان بدستور ترامپ و وانهادن رهبری آمریکا در بسیاری از مناطق مهم جهان در چارچوب سیاست خارجی انزواگرایی ملی گرایانه ترامپ قابل بحث و گفت و گو بود؛ حضور فعالتر آمریکا در مناطق مختلف جهان از خاورمیانه تا منطقه بسیار مهم آسیا- پاسیفیک نشان از مداخله گرایی هوشمند و هدفمند هرچه بیشتر آمریکای بایدن خواهد داشت.

نخستین نطق رسمی بایدن در موضوع سیاست خارجی در ساختمان وزارت خارجه آمریکا/ 4 فوریه 2021/ آسوشیتدپرس

ممانعت از خروج نیروهای آمریکایی از آلمان بدستور بایدن و تلاش در جهت حفظ برخی از نیروهای آمریکایی در افغانستان برای ممانعت از قدرت گرفتن دوباره القاعده را میتوان در این راستا ارزیابی کرد.

در مورد روسیه بایدن اعلام کرد که متفاوت از سلف خویش رفتار خواهد کرد.

او با درخواست آزادی ناوالنی نشان داد که تحولات داخلی درون این کشور را بدقت دنبال خواهد کرد و دیگر سیاست مماشات ترامپ با روسیه پوتین به پایان خود نزدیک خواهد شد.

در مورد کودتای اخیر نظامیان در میانمار نیز بایدن موضعی متناسب را ابراز کرد و به کودتاگران هشدار داد که این اقدام آنها از سوی آمریکا تحمل نخواهد شد.

در مورد یمن موضعی متفاوت از ترامپ در سخنان بایدن دیده شد. جوبایدن اعلام کرد که دیگر آمریکا از جنگ در یمن حمایت نخواهد کرد و از راه حل دیپلماتیک برای پایان جنگ حمایت میکند.

این سخنان را میتوان پیامی جدی به حکومت سعودی قلمداد کرد که تا پیش از این بشدت در این مورد روی حمایت آمریکای ترامپ حساب باز کرده بود.

در مورد چین بایدن اگرچه بر همکاری در مورد مسائل مشترک سخن گفت اما اعلام کرد که آمریکا بعنوان کشوری قویتر از چین با این کشور برخورد خواهد کرد و باید آمریکا سعی کند با تلاش برای رشد اقتصادی برتری اقتصادی خود را حفظ کند.

نکته مغفول سخنان بایدن در مورد ایران و افغانستان بود.

در مورد افغانستان هنوز تکلیف طالبان با دولت حاکم این کشور روشن نشده و توافق مدنظر دوران ترامپ به نتیجه نهایی نرسیده است.

اما در مورد ایران مهم ترین بحث سیاست خارجی آمریکای بایدن بحث احیای برجام است که بایدن به هیچ عنوان ازآن نام نبرد.

برخی دلیل نام نبردن از ایران در سخنان بایدن در تبیین سیاست خارجی جدید آمریکا را اختلافات نهادهای مختلف متنفذ سیاسی در آمریکا در مورد چگونگی اقدام در مورد برجام و دیگر موارد می دانند.

به نظر می رسد هنوز درباره راهبرد مدنظر آمریکای بایدن در مورد ایران اجماع سازی نشده است و منافع متضاد بازیگران تاثیرگذار در مورد احیای احتمالی برجام یکی از دلایل عمده آن است و به همین خاطر زمان بیشتری را برای بحث و گفت و گو در مورد آن می طلبد.

نطق دیشب بایدن در مقر وزارت خارجه آمریکا/ 16 بهمن 1399/ خبرگزاری فرانسه

اگر چارچوب کلان سخنرانی بایدن را مبنی بر ترمیم سیاست خارجی ترامپ و بازگرداندن دستگاه سیاست خارجی آمریکا به ریل اصلی قرار دهیم تاکید جو بایدن مبنی بر توجه به دیپلماسی نوید احیای برجام را میدهد اما پرسش اصلی در این مورد اینست که چه زمانی این احیا صورت میگیرد و چه دولتی اولین بار باید گام اول را بردارد و در نهایت اینکه آیا این احیا به تنهایی کافی خواهد بود یا اینکه دولت بایدن بدنبال درخواستهای بیشتر نیز خواهد بود این سوالیست که برای پاسخش باید منتظر روندهای آتی سیاست خارجی دولت بایدن در روزها و هفته های آتی باشیم.

* مدرس علوم سیاسی