چرا وزیر خارجه روسیه به ایران آمد؟

روزنامه «ایران» در ادامه نوشت: علاوه بر رایزنی‌های برجامی لاوروف در تهران در آستانه دور جدید گفت‌وگوهای ۴+۱ در وین، توسعه همکاری‌های دوجانبه یکی دیگر از محورهای مهم گفت‌وگوهای وزیر خارجه روسیه خواهد بود. امضای تمدید معاهده «اساس روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه» که ۲۰ سال پیش به امضای رؤسای جمهوری وقت دو کشور رسیده، در همین راستا خواهد بود.

معاهده روابط متقابل و اصول همکاری ایران و روسیه در ۲۲ اسفند ماه سال ۱۳۷۹ برابر با ۱۲ مارس ۲۰۰۱ میلادی در ۲۱ ماده در جریان سفر رئیس جمهوری وقت ایران به مسکو به امضای دو طرف رسید. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی دیروز در نشست خبری خود با خبرنگاران گفت که در جریان سفر سرگئی لاوروف توافقنامه همکاری جامع بین ایران و روسیه امضا خواهد شد. تاریخ این توافقنامه فروردین منقضی شده و در این سفر امضا می‌شود.

امضای موافقتنامه همکاری جامع با روسیه

او در توضیح بیشتر امضای موافقتنامه همکاری جامع با روسیه گفت: روابط ایران و روسیه کاملاً راهبردی است و همکاری‌های نزدیکی در سطوح مختلف داریم. تنظیم روابط در چارچوب موافقتنامه را با روسیه داشتیم. برای تمدید و ارتقا حرکت‌هایی کردیم و آنچه در این سفر امضا می‌شود نتیجه این تلاش‌هاست ولی این همچنان پایه همکاری‌های ایران و روسیه را در ابعاد مختلف تعریف می‌کند.

وزیر خارجه روسیه در آستانه سفر به تهران بر عزم کشورش برای توسعه روابط با ایران تأکید کرد. او همچنین به زمینه‌ها و ظرفیت‌های مختلف موجود بین دو کشور برای ارتقای سطح همکاری‌ها اشاره کرد و درباره توافق هسته‌ای نیز تصریح کرد که برجام هیچ جایگزین بهتری ندارد.

*اهداف اصلی شما از سفر به ایران چیست؟ معاهده اساس روابط متقابل واصول همکاری بین فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران منعقده در ماه مارس ۲۰۰۱ چگونه بر توسعه روابط میان دو کشور تأثیرگذار است؟

توسعه روابط با ایران یکی از اولویت‌های سیاست خارجی روسیه است. ۱۲ مارس، بیست سال بود که از روز انعقاد قرارداد مذکور گذشت. این قرارداد توسط رؤسای جمهور کشورهایمان در مسکو به امضا رسید. طرفین با این گام پایبندی متقابل به برقراری روابط بر اساس اصول برابری و اعتماد متقابل را تأیید نمودند. روسیه و ایران به طور متقابل متعهد گردیدند به حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال احترام بگذارند و در امور داخلی یکدیگر مداخله ننمایند.

به برکت اجرای متوالی مفاد قرارداد، همکاری مشترک میان کشورهایمان در سطح عالی بی‌سابقه‌ای قرار گرفت. در حال حاضر این همکاری فعالانه و اشباع شده است. روابط در حوزه‌های سیاسی، تجاری - اقتصادی، علمی - فنی، فرهنگی - انسانی و سایر حوزه‌ها در حال تحکیم می‌باشند. اجرای پروژه‌های عظیم زیرساختی در ایران، از جمله احداث و بهره‌برداری از نیروگاه اتمی بوشهر در حال ادامه می‌باشد. همکاری در حوزه بهداشت و مبارزه با سرایت عفونت ویروسی کرونا توسعه می‌یابد. ارسال محموله‌های واکسن روسی اسپوتنیک وی به ایران صورت می‌پذیرد و سازماندهی تولید آن در اراضی جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ریزی شده است.

مسکو و تهران به‌منظور اجرای کامل برجام به‌صورت تنگاتنگ همکاری مشترک می‌نمایند. ما تلاش‌های‌مان را درجهت حل و فصل موضوع سوریه در چارچوب فرمت آستانه که موفقیت خودش را ثابت کرده موفقانه هماهنگ می‌نماییم، درخصوص شرایط خاورمیانه و خاور نزدیک مرتباً در حال گفت‌وگو هستیم. می‌توان با اطمینان تأیید نمود که همکاری روسیه و ایران به حفظ ثبات منطقه‌ای و در چشم‌انداز وسیعتر، به توسعه زندگی بین‌المللی بر پایه اصول منشور ملل متحد کمک می‌نماید.

در نظر دارم در جریان مذاکرات قریب الوقوع با جناب آقای محمد جواد ظریف، همتایم، راه‌های تحکیم روابط روسیه و ایران در آینده را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

*ایران و روسیه از استراتژی و موقعیت ویژه‌ای در منطقه، بویژه در امر توسعه کریدور «شمال - جنوب» برخوردار می‌باشند. دو کشور چه اقداماتی برای این پروژه باید به‌عمل آورند و در این راه چه موانعی ممکن است وجود داشته باشد؟ این پروژه چگونه بر انتقال بارها در سطح منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار می‌باشد؟

رشد پایدار همکاری تجاری اقتصادی به میزان زیادی بستگی به روابط لجستیک توسعه یافته دارد. کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب»- نمونه مثبتی از همکاری چندجانبه می‌باشد. این پروژه، پروژه کلیدی زیرساختی در منطقه می‌باشد که به افزایش همکاری متقابلاً سودمند میان دولت‌های متعدد کمک می‌نماید.

کشورهای ما نقش هدایت کننده در اجرای این ابتکار را دارند زیرا بخش عظیمی از مسیر زمینی در اراضی آنها قرار دارد. در این رابطه، ایجاد زیرساخت حمل‌ونقل جاده‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بدین منظور در روسیه برنامه‌های لازم در سطح دولتی از جمله در انطباق با منطقه دریای خزر مورد تأیید قرار گرفته و در دست اجرا می‌باشد. می‌دانیم که تهران نیز به این مسأله توجه بالایی دارد. انتظار داریم که شرکای ایرانی احداث مسیرها به سمت بندر کاسپین (منطقه ویژه اقتصادی انزلی) و همچنین راه‌آهن در آذربایجان را موفقیت‌آمیز به پایان برسانند. این امر قابلیت رقابت کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال - جنوب» و جذابیت آن را برای فرستندگان بار اساساً افزایش می‌دهد. توسعه همکاری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز به هدف فعالیت موفق این مسیر جوابگو می‌باشد. این همکاری از طریق امضای موافقتنامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری در سال ۲۰۱۸ (در ماه اکتبر سال ۲۰۱۹ لازم الاجرا شد) رسمیت یافت. ۱۱ دسامبر سال ۲۰۲۰ تصمیم بر شروع مذاکرات پیرامون انعقاد موافقتنامه دائمی در خصوص منطقه آزاد تجاری اتخاذ گردید. از طرف خود به این کار مساعدت هر چه بیشتر را ادامه می‌دهیم.

انتظار داریم که در آینده کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال- جنوب» پایه‌ای برای ایجاد فضای حمل و نقلی- لجستیک و اقتصادی یکپارچه «بدون درز» از سواحل جنوبی ایران تا شهرهای شمالی روسیه گردد. حل چنین مسأله‌ای مخصوصاً پس از این که حادثه اخیر مسدود شدن کانال سوئز نیاز به مسیرهای زمینی امن برای حمل‌ونقل محمولات را اثبات نمود مهم می‌باشد.

*گویا دولت جدید ایالات متحده امریکا سیاست دونالد ترامپ را ادامه می‌دهد ولی به شکل دیگر. دیدگاه شما در این باره چیست؟ و کشورهای ما جهت ممانعت از رویکرد یکجانبه دولت بایدن چه اقداماتی می‌توانند به عمل آورند؟

از دیدگاه ما مشکل اصلی این است که واشنگتن نمی‌تواند از خط مشی معیوب خود مربوط به حفظ تسلط جهانی که از اوایل سال‌های ۱۹۹۰ پس از فروپاشی اتحاد شوروی آغاز شد، صرف نظر نماید. امروزه برای همه واضح است که چنین سیاستی مطلقاً غیرسازنده است. مخصوصاً پروسه عینی ایجاد نظم جهانی عادلانه تر، دموکراتیک‌تر و در نتیجه نظم جهانی چند قطبی پایدارتر، در جلو چشمانمان در حال قدرت گرفتن است.

با این وجود امریکایی‌ها با حمایت از متحدین اروپایی گام‌های تهاجمی در جهت کنار گذاشتن معماری بین‌المللی و حقوقی سازمان ملل متحد و تعویض آن با چیزی به‌نام «نظم بر اساس قوانین» برمی‌دارند. ما مخالفتی نداریم که همه قوانین را رعایت نمایند اما در این صورت آنها باید نه تنها در دایره کوچک واشنگتن و حامیانش برای دورزدن سازمان ملل متحد بلکه در قالب جهانی - با حضور همه بازیکنان اصلی جهانی و بر اساس موازین معتبر شناخته شده جهانی حقوق بین‌الملل عمل نمایند.

در این قرینه پدیده فشار جامع بی‌سابقه‌ای که غرب بر دولت‌های دارای سیاست داخلی و خارجی مستقل مبنی بر منافع ملی وارد می‌آورد را نیز خاطرنشان می‌سازم. سخن از استفاده از ابزارها مختلف - از تحریمات مالی و محدودیت‌های ویزایی تا کمپین‌های ضد اطلاعاتی و مداخله مستقیم با استفاده از زور در میان است. در حقیقت ما با عود تفکرات نئوکلونیال سیاست خارجی سر و کار داریم. مخصوصاً تقسیم جهان به «منتخبین» و سایر کشورها از ویژگی‌های آن است. اگر دسته اول از افراط در هر عملی برخوردار باشند گویا دسته دوم متعهد به پیروی از مصوبات صادره از واشنگتن می‌گردند. واضح است که این امر نه برای روسیه، نه برای ایران، نه برای اکثر کشورهای دنیا قابل قبول نیست.

آنچه به قسمت دوم سؤال مربوط می‌شود آن است که تحکیم همکاری بین‌المللی ما از جمله در سازمان ملل متحد و سایر مجامع چندجانبه، مهم می‌باشد. مخصوصاً همان‌طور که قبلاً عرض نمودم ما دارای همفکران زیادی هستیم: اکثر اعضای جامعه جهانی از ضرورت توسعه مراودات بین دولتی بر اساس حقوق بین‌المللی، اصول احترام متقابل و در نظر گرفتن منافع یکدیگر حمایت می‌نمایند. همه آنها مانند ما بازی‌های ژئوپلیتیک «با جمع صفر»، تحریمات و تهدیدات را غیرقابل قبول می‌شمارند و به بهبود اوضاع در جهان تمایل دارند.

*ایران بارها اظهار داشته است که هیچگاه تمایل به داشتن سلاح هسته‌ای ندارد. ایالات متحده امریکا از برجام خارج شد و تحریمات سنگینی در رابطه با ایران اعمال نمود. لطفاً بفرمایید آیا جامعه جهانی و روسیه برنامه‌هایی برای مقابله با تحریم‌های امریکا دارند؟

طرف روسی معتقد است که جایگزین معقولی برای برجام وجود ندارد. همان‌طور که جناب آقای ولادیمیر پوتین بارها اظهار داشت مؤثرترین مسیر برای حفظ توافق‌های سال ۲۰۱۵، انجام دقیق تعهدات توسط کشورهای امضا کننده می‌باشد. شروع مذاکرات در این‌باره در سکوی وین با حضور نمایندگان ایران و امریکا امید مشخصی را القا می‌نماید. این امید قبل از هر چیز این است که کارشکنی‌هایی که امریکا در خصوص برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد مرتکب شده، اصلاح خواهد گردید. این امر شرایط لازم برای بازگشت ایران به اجرای مطالبات «معاملات هسته‌ای» هم از نظر شفافیت و هم از نظر پیکربندی برنامه هسته‌ای ایران را ایجاد می‌نماید. ما برای کمک به واشنگتن و تهران برای رسیدن به تصمیم لازم تلاش می‌کنیم.

موضع ما در برابر سیاست تحریمی واشنگتن تغییر نیافته است - ما همچنان مخالف هرگونه اقدام محدودیتی یک طرفه که به قشر آسیب‌پذیر جامعه ضربه وارد آورد هستیم. روسیه در مجامع بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد مسأله ناروا بودن چنین محدودیت‌هایی را مطرح می‌نماید. با کمال میل تأیید می‌نمایند که موضع ما در جامعه جهانی از حمایت عظیمی برخوردار است.

افزایش تلاش برای تقلیل تهدیدهای تحریمی و هزینه‌های ممکن برای اپراتورهای اقتصادی را مهم می‌شماریم. مخصوصاً سخن از گام‌هایی است که در جهت دلاریزاسیون تدریجی اقتصاد ملی، استفاده از تسویه حساب متقابل در ارزهای ملی یا جایگزین دلار، ممانعت از استفاده سیستم‌های پرداخت بین‌المللی کنترل شونده توسط غرب، برداشته می‌شود. روسیه فعالانه بدین امر می‌پردازد. چشم اندازهای وسیعی در این جهت برای همکاری متقابل با همه شرکای خارجی ذی‌علاقه می‌بینیم.