با هر گام که این رابطه بهتر شود شرایط ساحل‌نشینان ایران از یک سو و وضعیت شیعیان، ایرانی تباران و جوامع ایرانی در کشورهای جنوب خلیج فارس از سوی دیگر بهتر خواهد شد.

عصرایران؛ رضا غبیشاوی - به تازگی خبر انجام مذاکرات مستقیم ایران و عربستان سعودی در بغداد منتشر شده است. دو کشور این مذاکرات را تکذیب نکرده اند. گفته می شود این گفتگو به درخواست و میانجیگری عراق انجام می شود. این نخستین مذاکرات مستقیم تهران و ریاض در 6 سال اخیر است. 6 سال پیش در اوج تنش ها، سفارت سعودی در تهران به آتش کشیده شد و ریاض هم رابطه را قطع کرد.

1- به نظر می رسد خبر مذاکرات صحیح است. مقامات سعودی این خبر را تکذیب نکرده اند. در ایران هم سخنگوی وزارت خارجه ضمن خودداری از تکذیب، از اصل مذاکرات با ریاض حمایت و استقبال کرد. علاوه بر این، او برای اولین بار بعد از 6 سال، از اسم احترام آمیز "پادشاهی سعودی" استفاده کرد.

2- نخستین خبر را روزنامه قدیمی و حرفه ای چاپ انگلیس "فایننشال تایمز" منتشر کرد. در این خبر سه کشور درگیر بودند. ایران، عربستان سعودی و عراق. اما هیچ رسانه ای از این سه کشور و حتی در خاورمیانه این خبر اختصاصی را نداشتند و منتشر نکردند.

بعد از فایننشال تایمز هم رویترز، در خبر اختصاصی دیگری، به نقل از یک مقام ایرانی بدون اعلام نام، یک دیپلمات غربی و یک منبع آگاه در خاورمیانه، این مذاکرات را تایید و جزئیات بیشتری از آن را منتشر کرد. این خود نشانه ای از تفاوت سطح کیفی رسانه ها در خاورمیانه و کشورهای غربی است.

در حالی که گفته می شود عصر انتشار خبر و خبرهای اختصاصی روزنامه ها به پایان رسیده و مطبوعات باید به سمت غیر از خبر بروند اما روزنامه های غربی همچنان، خبرهای اختصاصی با ارزش منتشر می کنند.

3- تنش در رابطه تهران و ریاض دو مشکل اصلی دارد. اول رابطه دو طرفه و دوم رقابت منطقه ای.

اول- برای رابطه دو طرفه، مهمترین و اصلی ترین مشکل سعودی ها، تصور آنها درباره وجود نیت ایران برای براندازی و سرنگونی حکومت آل سعود است. این ایده در جمهوری اسلامی، طرفدارانی دارد که معتقدند ایران می تواند با حمایت و پشتیبانی رسانه ای / عملیاتی از سرنگونی حکومت آل سعود، حکومتی را جایگزین کند که به مانند عراق، به دوست یا تحت حمایت یا تحت نظر ایران تبدیل شود.

این در حالی است که در صورت رفتن آل سعود، جایگزین آن به احتمال بسیار، حکومت دینی افراط گرایان سنی / سلفی خواهد بود. در این صورت مقابله با حکومت شیعی ایرانی برای آنها نه یک تاکتیک بلکه به یک وظیفه دینی استراتژیک تبدیل خواهد شد.

چیزی شبیه مقایسه حکومت حسنی مبارک و محمد مرسی (عضو اخوان المسلمین) در مصر.

کافی است جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقیم و شفاف و عملی، این موضوع را به طرف سعودی منتقل کند که تهران به دنبال و در تلاش برای سرنگونی حکومت آل سعود نیست. قطعا مهمترین مشکل در رابطه دو طرفه از میان خواهد رفت.

علاوه بر این، عربستان سعودی نیز از روندی که در دوره محمد بن سلمان آغاز کرد یعنی ورود عملی به حمایت از گروه های مخالف و برانداز جمهوری اسلامی کنار خواهد رفت.

دوم - درباره رقابت منطقه ای باید گفت هم اکنون ایران و سعودی حداقل در 6 کشور منطقه یعنی فلسطین، سوریه، بحرین، عمان، یمن و عراق در تقابل با یکدیگرند.

علاوه بر این دو طرف در افریقا و دیگر کشورهای جنوب و شرق آسیا هم در رقابتی سنگین و دندان شکن هستند.

دو طرف باید بپذیرند که هیچ یک نمی تواند رقیب را کامل و صددرصد از عرصه رقابت خارج کند. ایران و سعودی به عنوان دو قدرت اصلی منطقه خاورمیانه، قادر به حذف یکدیگر نیستند. این واقعیتی است که دو طرف باید بدانند.

راه حل، پذیرش یکدیگر است. چیزی شبیه آنچه در عراق روی داد؛ نوعی توافق غیررسمی ایران و عربستان سعودی برای به رسمیت شناختن بازی و نقش آفرینی یکدیگر در زمین عراق. کافی است دو طرف در سایر صحنه ها نیز این رویه را در پیش بگیرند.

اشاره به این نکته هم اهمیت دارد: راهکار تقویت روابط با کشورهای جنوب خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی، اولویت نگاه اقتصادی بر نگاه امنیتی - سیاسی است. در این صورت، دستاوردهای اقتصادی خود به خود نگرانی های امنیتی - سیاسی را رفع خواهد کرد.

متاسفانه هم اکنون نوع نگاه موجود در ایران به کشورهای جنوب خلیج فارس خاصه سعودی و رابطه با آنها، نگاهی از نوع "تهران" است در حالی که ما نیازمند نگاهی از جنس "شیراز" و "آبادان" و "بوشهر" و "بندرعباس" هستیم.

"تهران" را می توان نمادی از غلبه نگاه سیاسی امنیتی دانست اما "شیراز"، نمادی از اولویت نگاه "اقتصادی، فرهنگی" است.

به این بهانه می توان گفت بهبود روابط میان ایران و عربستان سعودی نه تنها به سود دو طرف است بلکه روابط با تعدادی از کشورها از جمله بحرین، کویت و امارات را نیز تقویت می کند. هم اکنون رابطه ایران با این سه کشور، حداقلی یا قطع است.

علاوه بر این، با هر گام که این رابطه بهتر شود شرایط ساحل نشینان ایران از یک سو و از سوی دیگر وضعیت شیعیان، ایرانی تباران و جوامع ایرانی در جنوب خلیج فارس هم بهتر خواهد شد و نتیجه کلی این داستان، چیزی جز تقویت جایگاه و نقش آفرینی ایران و ایرانی نیست.

بیشتر بخوانید:

چرا آزادی رسانه ها مهم است؟

چگونه از تاثیرگذاری رسانه های خارجی کم کنیم؟

خبرگزاری فرانسه: ریاست هیأت ایرانی مذاکره کننده با عربستان از سوی شمخانی تعیین شده بود

احیای رابطۀ ایران و عربستان دشوار نیست/کافی است عربستان تعهد بدهد

افزایش امیدها به موفقیت مذاکرات وین

جزییات مذاکرات ایران - سعودی

فایننشال تایمز: مذاکرات مستقیم ایران و سعودی در عراق

تماشاخانه