روسیه یکی از پیشتازان تولید واکسن برای ویروس کووید-19 در جهان است و با وجود تردیدهای اولیه در سطح بین المللی، بسیاری از کشورها حتی دول اروپایی حاضر شدند واکسن اصلی روس ها موسوم به اسپوتنیک وی را استفاده کنند. با این حال در خود روسیه مردم با وجود امکان واکسیناسیون رایگان و همگانی، اقبال چندانی به این محصول وطنی نشان نمی‌دهند.

ایراس-قدرت شفیعی

دیروز خبری خواندم که سابیانین، شهردار مسکو برای تشویق همشهری‌هایش در راستای تزریق واکسن اسپوتنیک وی، خودرو جایزه گذاشته است. واقعیت این است که مقامات روسیه و به ویژه شهر مسکو برای تشویق مردم این کشور برای تزریق واکسن تلاش زیادی می‌کنند اما به نظر میرسد اشتیاق کافی در بین روس‌ها وجود ندارد.

البته این عدم تمایل مردم نشانه‌ای از فروکش کردن کرونا در روسیه نیست چراکه بر اساس آمارهای رسمی، همین روز گذشته (۲۳ خرداد)، نزدیک به ۱۵ هزار نفر به آمار مبتلایان کرونایی در این کشور افزوده شده و ۳۵۷ نفر هم جان خود را بر اثر کووید-۱۹ از دست داده اند.

به صورت کلی، تاکنون بیش از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در این کشور ۱۴۰ میلیون نفری به کرونا مبتلا شده و نزدیک به ۱۲۷ هزار نفر هم جان خود را از دست داده اند.

در روزهای اخیر آمار کرونا در شهری مثل مسکو حتی افزایشی بوده که باعث شده شهرداری از تعطیلی یک هفته‌ای این شهر خبر دهد.

بر اساس تایید سازمان بهداشت جهانی، واکسن اسپوتنیک وی یکی از قوی ترین واکسن‌های تولید شده برای مقابله با پاندمی کرونا است و تاکنون کشورهای زیادی از جمله ایران و حتی اروپایی‌ها، خریدار این واکسن بوده‌اند.

ولادیمیر پوتین و برخی وزرای دولت روسیه از نخستین کسانی بودند که این واکسن را تزریق کردند تا به مردم روسیه اطمینان لازم را بدهند.

رسانه های داخلی و خارجی روسیه ماه‌هاست که شب روز از معجزه واکسنی می‌گویند که روس‌ها مثل همیشه برای نجات جهانیان از شر تاریکی ارائه داده اند و خود را قهرمان مبارزه با کرونا می دانند.

حتی نامگذاری اسپووتنیک بر روی این واکسن هم خود نشانه نگاه پیروزمندانه روسیه نسبت به آن است. البته در روسیه علاوه بر اسپوتنیک وی، سه واکسن دیگر به نام های اسپوتنیک لایت، اِپی‌واک‌کرونا و کوویواک هم ثبت شده و امکان تزریق آنها وجود دارد.

چندین ماه است که در شهری مثل مسکو، صدها مرکز برای تزریق این واکسن ها به صورت رایگان و حتی شبانه روزی در نظر گرفته شده است.

تمام مراکز خرید و مراکز درمانی و بیمارستان های مسکو این امکان را برای شهروندان فراهم آورده اند و حتی در برخی جاها می‌توان سوار بر خودرو و بدون نیاز به پیاده شدن واکسن را تزریق کرد.

با این حال، آمار رسمی نشان می‌دهد که بی میلی مردم به واکسن کرونا، برنامه‌های دولت را برای غلبه بر پاندمی ناکام گذاشته است. رئیس جمهور روسیه، حداقل چند روزی یکبار مردم کشورش را به واکسیناسیون دعوت کرده و تاکید می‌کند که تنها راه پایان دادن به وضعیت موجود، تزریق واکسن است.

او دیروز هم از تجربه خودش بعد از تزریق دوز دوم واکسن گفت و اشاره کرد که هیچ یک از افراد واکسینه شده در این کشور تاکنون دچار مشکل نشده‌اند. پوتین در آغاز روند واکسناسیون عمومی در روسیه گفته بود که برای دستیابی به ایمنی جمعی، باید حداقل ۶۰ درصد از جمعیت این کشور واکسینه شوند و بیش از ۷۰ میلیون دوز هم واکسن تولید شود.

هدف دوم خیلی وقت است که به دست آمده، اما هدف اول با این سرعتی که دیده می شود، تا یک سال دیگر هم محقق نمی‌شود.

بر اساس آمار رسمی تاکنون کمی بیش از ۱۸ میلیون نفر در روسیه واکسینه شده‌اند که تنها ۱۲ درصد از جمعیت این کشور است.

در برخی شهرها مثل مسکو میزان افراد واکسینه شده کمتر هم هست؛ حدود ۱۰ درصد. این در حالی است که چینی‌ها تاکنون نزدیک به ۴۰۰ میلیون نفر را واکسینه کرده اند و در آمریکا هم نزدیک به ۱۵۰ میلیون نفر واکسن دریافت کرده اند.

این آمار در کشورهایی مثل انگلیس و آلمان که جمعیت کمتری نسبت به روسیه دارند هم بسیار بیشتر از روسیه است. حتی کشوری مثل ترکیه که واکسن‌هایش را از دیگران خریداری کرده هم در زمینه واکسیناسیون عمومی به روسیه نزدیک است.

حالا این سوال مطرح است که چرا روس‌ها رغبت به واکسن کرونایی ندارد که در دیگر کشورها مردم برای تزریق آن در صف‌های طولانی می‌ایستند و حتی هزینه هم میدهند؟

هرچند رسانه‌های دولتی روسیه به طور مستقیم به این موضوع نمی پردازند اما واقعیت این است که برنامه واکسیناسیون در روسیه عملا با شکست مواجه شده و برخی خبرگزاری‌های این کشور هم مطالبی در اینباره نوشته‌اند که جای تامل دارند.

دنیس ولکوف، معاون موسسه نظرسنجی لوادای روسیه در اینباره می‌گوید: با وجود همه تسهیلاتی که برای واکسیناسیون در روسیه تدارک دیده شده و حتی به کسانی که واکسن می زنند، هدایایی مثل بلیت رایگان تئاتر و کارت خرید اقلام ضروری ارائه می‌شود،بر اساس نظرسنجی‌های صورت گرفته میزان افرادی که مایل به دریافت واکسن کرونا هستند کاهش یافته و به ۲۶ درصد رسیده و تعداد کسانی که کاملا مخالف واکسن هستند افزایش یافته و و به ۶۲ درصد رسیده است.

این نشان می‌دهد که برعکس سایر کشورها که بیش از دو سوم جمعیت مایل به دریافت واکسن هستند، در روسیه این میزان با ارفاق به یک سوم از کل جمعیت میرسد.

بر اساس نظرسنجی ها، حتی از میان افراد مسن، کسانی که نزدیکان خود را بخاطر کرونا از دست داده‌اند و کسانی که به همه ابتکارهای دولت اعتماد دارند، تنها نیمی از آنها مایل به واکسینه شدن هستند. جالب اینجاست که ۶۴ درصد از کسانی که میلی به واکسن کرونا ندارند، دلیل خود را اینگونه شرح می‌دهند که این واکسن یک سلاح جدید بیولوژیک است.

دیگر افراد این گروه، جوانان هستند که ترسی از کرونا ندارند. از طرف دیگر، افراد محافظه کارتر جامعه هم اعتماد به واکسن ندارند و ترجیح می دهند نتیجه دراز مدت واکسن روی دیگران را ببینند.

به صورت کلی بر اساس نظرسنجی این مرکز، تنها ۱۰ درصد از جمیعت روسیه به هیچ وجه روی خوشی به واکسن نشان نمی‌دهند. سایرین مردد هستند و هر یک به دلایل مختلف که اصلی‌ترین آن عدم اعتماد به واکسن است، هنوز تسلیم خواست دولت نشده‌اند.

ولکوف از گروهی دیگر هم می گوید که کمی خرافاتی هستند و معتقدند با شیر بز، مشروبات الکلی یا تمرینات خاص تنفسی می توانند از کرونا در امان بمانند و فکر می کنند چون هنوز نگرفته‌اند، پس هیچ وقت نمی‌گیرند.

امیل ایزگین، روان شناس روس هم در مصاحبه با نشریه موسکوفسکی کامسامولتس در اینباره می‌گوید: اصرار زیاد رسانه های روسیه بر عوارض جانبی واکسن‌های غربی، نتیجه عکس داشته و باعث شده مردم روسیه نسبت به واکسن های داخلی هم نگران شوند. برخی هم فکر می‌کنند که اگر کووید-۱۹ انقدر بیماری خطرناک و کشنده‌ای هست، پس واکسنش هم ممکن است قوی و کشنده باشد.

سرگئی لسکوف در وبگاه خبری روسبالت می‌نویسد: دلیل اصلی عدم تمایل مردم به واکسنی که دولت پیشنهاد می‌دهد، نبودن اعتماد متقابل میان دو طرف است.

اینگونه که به نظر می رسد، اگر دولت روسیه نتواند به هر طریق ممکن این اعتماد سازی را سریع تر انجام دهد، در روند ایجاد ایمنی جمعی از کشورهای مدعی در این زمینه حسابی عقب خواهد افتاد. بر اساس برنامه ای که ولادیمیر پوتین در ماه مارس ارائه کرده بود، این کشور باید طی ماه‌های آتی به ایمنی جمعی برسد، اما این کار با بی‌میلی روس‌ها به واکسن، هر روز سخت تر جلوه می دهد.

البته تنها مشکل واکسن نزدن نیست. در رسانه های روسیه گزارش های زیادی از رعایت نشدن فاصله گذاری و پوشش ماسک به ویژه در شهر بزرگ مسکو دیده می شود. یعنی مشکل جدی‌تر این است که روس‌ها عمدتا نه تنها واکسن نمی زنند، بلکه تلاشی برای پیشگیری از ابتلا به کرونا هم نمی‌کنند.

حالا باید دید که برنامه های تشویقی مثل قرعه‌کشی خودرو و بلیت های رایگان تا چه حد می تواند مردم این کشور را برای تزریق اسپوتنیک‌ها توجیه کند.