پزشکان عمومی در صورت علاقمندی به ادامه تحصیل، در آزمومی بنام "دستیاری" شرکت کرده و بعد از مشخص شدن رتبه و انتخاب رشته، در رشته تخصصی قبولی خود تحت عنوان "رزیدنت" مشغول به کار می شوند. نحوه آموزش بدین صورت است که در قالب "دستیار پزشکان متخصص" - که اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی هستند - به کار معاینه و درمان بیماران پرداخته و به صورت متناوب در دوره های علمی نیز شرکت می کنند بنابراین نحوه کار آنها بی شباهت به کارآموزی تخصصی نبوده و با محوریت جنبه عملی، موارد محدودی از آموزش تئوریک را هم در بردارد.

دستیاران پزشکی در پایان هر سال دستیاری می بایست در آزمون ارتقاء شرکت کنند تا در صورت کسب نمره قبولی، به برنامه آموزشی عملی سال بعد ارتقاء بیابند (مثلا منظور از دستیار یا رزیدنت سال ۳، رزیدنتی است که در سال سوم تحصیلی خود بوده و حداقل دو آزمون ارتقاء را با موفقیت سپری کرده است) آزمون ارتقاء بصورت سالانه، سراسری و توسط سازمان سنجش آموزش کشور (سنجش پزشکی) برگزار می شود.

شرح عکس: تجمع تعدادی از دستیاران به نمایندگی در مقابل وزارت بهداشت در اعتراض به عدم لغو آزمون ارتقا و گواهینامه امسال علی رغم درخواستهای مکرر دستیاران و سازمان نظام پزشکی

نهایتا بعد از اتمام دوره (که معمولا ۴ سال می باشد ولی در هر رشته متفاوت است مثلا مجموع مدت رزیدنتی در تخصص طب کار و کودکان ۳ سال، روان پزشکی و داخلی ۴ سال و جراحی مغز و اعصاب ۵ سال می باشند) مدرک دکترای تخصصی خود را اخذ می کنند.

در خصوص کم و کیف دوره های رزیدنتی حرف و حدیث ها و انتقادات زیادی تا کنون مطرح شده که شاید کمتر نزد افکار عمومی برجسته شده باشند. مهم ترین انتقاد مطروح شده، سختی کار رزیدنت ها و شیفت های مکرر و طولانی و همچنین شهریه ناچیز ماهانه حدود ۳ میلیون تومان می باشد (رزیدنت ها حق اشتغال حتی پاره وقت در سایر مراکز ازاد و دولتی را ندارند بنابراین منبع درآمد دیگری هم نخواهند داشت) به گونه ای که عملا عمده بار درمانی بیمارستانی و درمانگاه ها بر دوش رزیدنت ها بوده و متخصصین در قالب نظارت بر عملکرد رزیدنت ها، ایفای نقش دارند که بعضا با عنوان "بیگاری" کشیدن تعبیر می شود چون عواید حاصل از ویزیت و اقدامات درمانی رزیدنت ها مانند کارانه به حساب متخصصین واریز می شود! و این یکی از انتقادات جدی وارد بر سیستم آموزش تخصص پزشکی ایران می باشد که می بایست بر اساس تجربه سایر کشورها در این زمینه، دستخوش تغییرات و اصلاحات اساسی شود‌.

شدت و حجم کاری رزیدنت ها بعضا منجر به افسردگی، خودکشی و انواع مشکلات مادی و جسمی و روحی ایشان شده به نحوی که خرداد سال ۹۸ رزیدنت سال ۲ ارتوپدی تهران بنام دکتر رسول قائدی بر اثر فشار کاری وارده فوت شدند! و اکنون جستجوی تیتر "خودکشی زنجیره ای رزیدنت های پزشکی" اسامی و ماجراهای گوناگونی را پیش رو قرار می دهد که نشان از تاوان سنگینی است که ایشان در سیستم فعلی آموزش پزشکی متحمل می شوند تا شاید در آینده محصول آن را درو کنند!

وضعیت موصوف با هجوم پاندمی کرونا پیچیده تر شده و کار را برای رزیدنت ها سخت تر کرد. بخش اعظمی از بار درمانی کرونایی بر عهده این افراد قرار گرفت و در کنار سایر کادر بهداشت و درمان، مشغول به خدمت جهادی در شرایط سخت شدند و سیستم درمانی کشور، با این تلقی که رزیدنت ها دارای مدرک و مهارت پزشکی عمومی هستند، فارغ از رشته و تخصص، هر کدام از رزیدنت ها را مامور به خدمت در مراکز کرونایی کردند هر چند اینکه کرونا، تمام بیمارستان ها و مراکز تخصصی را تحت تاثیر قرار داده و رزیدنت ها از عواقب آن از جمله مواجهه با بیماران و ابتلای چندین باره به کرونا بی نصیب نمانده اند‌.

رزیدنت های ورودی سال ۹۸ طبیعتا می بایست سال ۹۹ در اولین آزمون ارتقای خود شرکت می کردند ولی با توجه به فشار کاری و وضعیت خاص و وخیم ناشی از کرونا، وزارت بهداشت این آزمون را برگزار نکرده و بعدا اعلام کردند که ارتقای رزیدنت ها بصورت مشروط پذیرش شده است!

یعنی سال ۱۴۰۰ می بایست ارتقای سال اول و دوم را یک جا آزمون داده و قبول شوند در غیر این صورت، بدون ارتقا، در سطح همان سال اول باقی خواهند ماند! این چیزی نبود که مورد قبول رزیدنت ها باشد چون وضعیت کرونایی در این تصمیم لحاظ نشده بود و چون فرصت کافی برای مطالعه در اختیار نداشتند، امکان موفقیت در ازمون ۱۴۰۰ برایشان به شدت پایین بوده و در این صورت تمام زحمات و خدمات کرونایی ۲ سال گذشته شان به باد فنا می رفت!

درخواست رزیدنت ها، عمل مشابه سایر سیستم های بهداشتی درمانی دنیاست: " لغو آزمون ارتقاء و گواهینامه دستیاری پزشکی و واگذاری این آزمون و نمرات آن به گروه های مربوطه بر اساس عملکرد و نمرات درون گروهی" یعنی معاونت آموزش وزارت بهداشت و درمان فرآیند خاص و استثنایی مذکور را طراحی و اجرا نماید تا فشار و استرس مضاعف آزمون ارتقا بر رزیدنت ها تحمیل نشود اما معاونت آموزش، روی خوشی به این خواسته نشان نداده و نحوه تعامل ایشان با نمایندگان رزیدنت ها و ارسال نامه ای به وزیر بهداشت که به عقیده رزیدنت ها گزینشی و یک طرفه به قاضی رفتن بود، باعث خشم رزیدنت ها و تجمع و اعتصاب سراسری ایشان در روز یکشنبه ۳۰ خرداد گردید!

رئیس سازمان نظام پزشکی کشور در مورخ ۱۲ خرداد طی نامه ای به وزیر بهداشت درخواست رزیدنت ها را به حق دانسته و درخواست لغو آزمون و تغییر شیوه ارزشیابی رزیدنتی شد که دکتر حق دوست معاون آموزشی وزارت بهداشت در پاسخ به این نامه و همچنین در پیام ویدیویی خود؛ فشار وارد بر خود را کار فقط "عده ی معدودی از رزیدنت ها" قلمداد کرده و عنوان کرده اند عدم شرکت رزیدنت ها در ازمون پیش رو (۱۶ تا ۱۸ تیر ۱۴۰۰) عوارض سنگینی به خصوص برای ایشان (رزیدنت ها) به دنبال خواهد داشت... این در حالیست که روسای شورای هماهنگی نظام پزشکی های استان مختلف مانند مازندران، کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان شرقی خطاب به روسای دانشگاه های علوم پزشکی استان ها نامه نگاری کرده و همچنین دکتر محسن مصلحی دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور در ۱۲ خرداد طی نامه ای به دکتر روح الامینی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، مطالبه دستیاران را به حق توصیف کرده و درخواست عمل به آن را نموده اند.

رزیدنت های رشته های مختلف پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی و مقابل معاونت های وزارت بهداشت تجمع کرده و به نظر می رسد دامنه این اعتراضات در حال گسترش بوده و تبدیل به چالشی علیه وزارت بهداشت خواهد شد.

گفتنی است قبلا همین درخواست از سوی دستیاران تخصصی دندان پزشکی نیز مطرح شده و پارسال و امسال توسط معاونت آموزشی وزارت بهداشت مورد موافقت قرار گرفته و تاریخ و نحوه اجرای آزمون ارتقا در اختیار دانشگاه های علوم پزشکی استان ها قرار گرفته است بنابراین طرح درخواست مشابه از سوی دستیاران تخصص پزشکی به لحاظ اینکه بیشتر از دندان پزشکان با وضعیت و بیماران کرونایی مواجهه دارند، به حق و منطقی به نظر می رسد