درحالی ناوگان حمل و نقل عمومی اسقاطی و فرسوده است که آیین‌نامه تعیین سن فرسودگی خودروها نیز طی یک سال گذشته ابطال شد و در پی این تصمیم خودروهای فرسوده دیرتر از ناوگان حمل و نقل عمومی و جاده‌ای خارج می‌شوند.

به گزارش ایسنا، «قانون هوای پاک» در ۲۵ تیرماه ۱۳۹۶ به تصویب مجلس رسید و از سوی رئیس جمهوری برای اجرا ابلاغ شد. قانون هوای پاک در قالب ۳۴ ماده برای ۲۱ دستگاه اجرایی مختلف ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. تکالیفی را تعیین کرده است.

هدف اصلی تصویب قانون هوای پاک در وهله اول کاهش آلودگی‌ هوا و عوارض ناشی از آن بود اما با ابطال آیین‌نامه ماده ۸ این قانون بدون در نظر گرفتن نظرات کارشناسان محیط زیست و مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست نه تنها کاهش آلودگی هوا را با چالش‌های بیشتری روبه‌رو کرده بلکه موجب افزایش حوادث جاده‌ای به علت فرسودگی وسایل نقلیه شده است.

آیین‌نامه سابق ماده ۸ قانون هوای پاک که مصوب سال ۹۷ بود، مالکان وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و موتورسیکلت را مکلف کرده بود که وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به «سن فرسودگی» از رده خارج کنند اما حدود دو سال پیش، درپی شکایت فردی که باید براساس این آیین‌نامه خودروی تویوتا لندکروز ۲۰ ساله خود را اسقاط می‌کرد- آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک بر اساس استعلام دیوان عدالت اداری از شورای نگهبان ابطال شد.

خودروهای اسقاطی با معاینه فنی «نو» نمی‌شوند

آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک مصوب ۹۷ که ابطال شد

در آیین‌نامه قدیم ماده ۸ قانون هوای پاک ملاک اسقاط خودروها، «سن فرسودگی خودرو» بود درحالی‌که در آیین‌نامه جدید این ماده از قانون هوای پاک - ملاک اسقاط انواع خودروها «معاینه‌ فنی» است. در این آیین‌نامه جدید دو نوع سن مرز فرسودگی و سن فرسودگی برای انواع وسایل نقلیه تعریف شده است و به این‌ترتیب زمانی‌که وسیله نقلیه به سن مرز فرسودگی می‌رسد نیازمند مراقبت و تعمیرات بیشتر است و باید تعداد دفعات معاینه فنی سالانه آن و عوارض سالیانه مربوطه افزایش یابد.

آیین‌نامه جدید

در آیین‌نامه جدید سن مرز فرسودگی نسبت به سن فرسودگی خودرو در آیین‌نامه قبلی کمتر اما تعداد دفعات معاینه فنی افزایش پیدا کرده و برای اتوبوس‌های برون شهری، سه مرتبه در سال یعنی هر چهار ماه یک بار تعیین شده است.

براساس آیین‌نامه جدید ماده ۸ قانون هوای پاک - که ماه گذشته تصویب شده است - وزارت کشور موظف به تشدید نظارت بر عملکرد مراکز معاینه فنی کلانشهرها است که دستورالعمل نحوه تشدید نظارت، ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه توسط وزارت کشور و با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و ابلاغ می‌شود همچنین وزارت کشور و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظفند سازوکار لازم را از طریق سامانه یکپارچه معاینه فنی کشور به نحوی فراهم کنند که پس از انجام آزمون‌های برخط معاینه فنی، نتیجه فرایند آزمون وسیله نقلیه شامل غیر فرسوده، سن مرز فرسودگی، وسیله نقلیه فرسوده و تعداد دفعات متوالی مردودی وسیله نقلیه در سامانه و برگ معاینه فنی مربوط به مالک وسیله نقلیه درج شود.

در شرایطی که عیسی کلانتری - رییس سازمان حفاظت محیط زیست - می‌گوید حدود ۷۰ درصد کامیون‌ها، وانت‌ها و اتوبوس‌ها در کشور فرسوده هستند، برخی کارشناسان معتقدند که معاینه فنی در ایران صوری است.

وحید نوروزی - مدیرعامل اسبق ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران- نیز ضمن انتقاد از نحوه فعلی انجام معاینات فنی بر خودروهای سنگین و نظارت بر این مراکز به ایسنا می‌گوید: حتما این مصوبه جدید و جایگزین آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک باعث کاهش ایمنی در تردد خودروهای سنگین و در نتیجه افزایش میزان تصادفات خواهد شد.

او ادامه می‌دهد: جایگزین کردن سن فرسودگی خودرو به‌عنوان ملاک اسقاط با بحث ظاهری معاینه فنی کار نادرستی است چراکه در همه جای دنیا موتور و بدنه خودروها یک کیلومتر کارکرد و سن مشخصی دارند که اگر خودرو از آن‌ها بگذرد، اجزای آن دیگر توان و کشش روز اول و توان پاس کردن استانداردهای زمان تولید را نخواهند داشت و در نتیجه از رده خارج می‌شوند یا حداقل اجازه تردد آن‌ها بسیار محدود می‌شود.

مشاور فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی درباره معاینه فنی خودروهای سنگین می‌گوید: معاینه فنی در کشورهای دنیا عمدتا بر قدرت ترمزگیری و شرایط ایمنی ظاهری خودرو مثل کمربند، چراغ‌ها، انواع شبرنگ‌ها و... خودرو انجام می‌شود اما متاسفانه معاینه فنی در کشور ما به‌ویژه در زمینه تست ترمزها ایراد اساسی دارد که در وهله اول باید اصلاح شود و در وهله دوم نیز ضرورت دارد نظارت بر مراکز معاینه فنی خودروهای سنگین جدی و سختگیرانه‌تر شود.

او با اشاره به اینکه به‌طور متوسط سالانه حدود ۳۵۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده به ناوگان‌ خودرویی اضافه می‌شود اما دستورالعمل خروج خودروهای فرسوده عملا تعطیل شده است، اظهار می‌کند: آیین‌نامه جدیدی که ماه گذشته برای ماده ۸ قانون هوای پاک توسط هیئت دولت تصویب شد ضد محیط زیستی‌ترین ، ضد ایمنی‌ترین و بی‌خاصیت ترین دستورالعمل قانون هوای پاک است و جز درآمدزایی بابت جریمه خودروهای فاقد معاینه فنی و ایجاد درآمد برای برخی مراکز معاینه فنی فرصت طلب که با شرایط مطلوب و استاندارد به‌شدت فاصله دارند، به‌ویژه در شهرهای کوچک و اطراف کلانشهرها که نظارت جدی نیز بر آن‌ها وجود ندارد، سود دیگری ندارد.

برخی مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست مخالف ابطال آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک بودند و مسعود تجریشی - معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست- سال گذشته درباره تعیین سن فرسودگی خودروها گفته بود که «تصمیم گرفته شد که برای ناوگان حمل و نقل عمومی و خصوصی سن مشخصی برای اسقاط در نظر گرفته شود. این تصمیم نه فقط به دلیل مسائل محیط زیستی و آلودگی هوا گرفته شد بلکه ایمنی خودروی‌های فرسوده نیز در آن نقش داشت چراکه عدم ایمنی خودروهای فرسوده در بروز حوادث رانندگی موثر است.»

او به‌تازگی و در پی واژگونی اتوبوس خبرنگاران و سربازان گفته است: «حذف تعیین سن فرسودگی بدون اعمال نظارت دقیق روی معاینه فنی خودروها می‌تواند در سال‌های آینده به وقوع حوادث ناگواری منجر شود. بنابراین مقرر شد تا بر اساس نظر پلیس راهور و نماینده کمیسیون ایمنی راه موضوع تعیین سن فرسودگی خودروها و مشکلات به وجود آمده با برگزاری جلساتی در کمیسیون عمران مجلس برنامه ریزی شود و تا دو هفته بعد کمیسیون عمران مجلس در صحن علنی گزارشی درباره مشکلات حوادث جاده ای اخیر به مجلس ارایه دهد.»

در این شرایط لازم است مجلس و دولت اقدام عاجلی برای تعیین سن فرسودگی خودروها انجام دهند تا نه تنها آلودگی هوا کمتر شود بلکه افراد کمتری به علت استفاده از خودروهای فرسوده جان خود را از دست دهند.