چرا سوئیس به اسپانیا باخت؟

این یادداشت در پی پاسخ دادن به این سوال است که "چرا سوئیس شانس چندانی برای پیروزی در ضربات پنالتی نداشت؟"

عصر ایران؛ اهورا جهانیان- تیم سوئیس در یورو 2020 با حذف قهرمان جهان، فراتر از حد انتظار ظاهر شد. سوئیسی‌ها در برابر فرانسه بازی 3 بر 1 باخته را به تساوی 3 بر 3 کشاندند و نهایتا در ضربات پنالتی پیروز شدند؛ مسابقه‌ای که احتمالا تا این جا زیباترین بازی یورو 2020 بوده است.

سوئیس در برابر اسپانیا بدشانسی آورد. گل تصادفی اسپانیا در نیمۀ اول و خطای بی‌دلیل هافبک سوئیس در نیمۀ دوم، که به اخراج وی منجر شد، کار مربی کارکشتۀ سوئیس را سخت کرد وگرنه هیچ بعید نبود سوئیسی‌ها این بازی را با اختلاف یک گل در نود دقیقه یا در وقت اضافی به سود خود تمام کنند.

وقتی که مسابقۀ سوئیس و اسپانیا به ضربات پنالتی کشید، احتمالا بسیاری از تماشاگران دور و نزدیک این بازی امیدوار بودند سوئیس اسپانیا را هم مثل فرانسه در ضربات پنالتی حذف کند. ولی کسانی که به ظرائف تاریخ فوتبال آشناترند، می‌دانستند که سوئیس در ضربات پنالتی شانس چندانی برای پیروزی ندارد. این یادداشت در واقع برای پاسخ دادن به این سوال نوشته شده است که "چرا سوئیس شانس چندانی برای پیروزی در ضربات پنالتی نداشت؟"

واقعیت این است که دو پیروزی پی در پی در ضربات پنالتی، برای هیچ تیمی آسان نیست. برخلاف آنچه به در بدو امر به نظر می‌رسد، تیمی که بازی قبلی‌اش را در ضربات پنالتی برده است، در بازی بعدی کار دشوارتری برای پیروزی در ضیافت پنالتی‌ها دارد.

بازیکنانی که همین چند روز قبل پنالتی‌هایشان را در مسابقه‌ای حساس در مرحلۀ حذفی یک تورنمنت مهم ملی گل کرده‌اند، فشار شدیدی را در جریان ضربات پنالتی تحمل کرده‌اند که بعید است دوباره قادر به تحمل چنان فشاری باشند. یعنی در تورنمنت‌هایی مثل جام جهانی و جام ملت‌های اروپا، معمولا یک بار می‌توان از مهلکۀ ضربات پنالتی به سلامت گریخت. بویژه اگر یک تیم در دو بازی پی در پی کارش به ضربات پنالتی بکشد.

در تاریخ جام جهانی و جام ملتهای اروپا، چنین رویدادی، به طور دقیق، فقط یک بار رخ داده است. پیروزی در دو مسابقۀ یک تورنمنت با استفاده از ضربات پنالتی، کار بسیار دشواری است که فقط آرژانتین در جام جهانی 1990 از عهده آن برآمده است. آرژانتین به لطف دروازه‌بان پنالتی‌گیرش، سرجیو گویکوچه‌آ، یوگسلاوی را در یک‌چهارم نهایی و سپس ایتالیا را در نیمه‌نهایی شکست داد. با این حال در این موفقیت تاریخی آرژانتین، دو عامل دیگر هم نقش داشتند.

در بازی اول، مقابل یوگسلاوی، مارادونا و تروگلیو ضربات پنالتی‌شان را هدر دادند. یعنی از پنج پنالتی آرژانتین، دو پنالتی در بازی اول هدر رفته بود. اگر پنالتی‌زنان آرژانتین مقابل یوگسلاوی موفق عمل کرده بودند، تکرار آن موفقیت در بازی دوم (مقابل ایتالیا) سخت می‌شد. عامل دوم، ضعف مفرط والتر زنگا، دروازه‌بان ایتالیا، در مهار ضربات پنالتی بود. زنگا چهار سال و نیم بود که هیچ پنالتی‌ای را مهار نکرده بود و در برابر همۀ ضربات آرژانتینی‌ها نیر فریب خورد.

در جام ملتهای اروپا در سال 1996، فرانسه و انگلستان در یک‌چهارم نهایی هلند و اسپانیا را در ضربات پنالتی بردند ولی در نیمه نهایی به چک و آلمان در پنالتی باختند. کاستاریکا هم در جام جهانی 2014 یونان را در یک‌هشتم نهایی در ضربات پنالتی برد و در مرحله بعد به هلند در ضربات پنالتی باخت. خود هلند در جام 2014 بعد از پیروزی مقابل کاستاریکا در یک‌چهارم نهایی با استفاده از ضربات پنالتی، در نیمه‌نهایی بازی را در ضیافت پنالتی‌ها به آرژانتین واگذار کرد.

البته هلند ممکن بود مقابل آرژانتین هم پیروز شود ولی فن‌خال، مربی هلند، در برابر آرژانتین اشتباه کرد و گلر ذخیره و پنالتی‌گیرش را، که به لطف درخشش او کاستاریکا را شکست داده بودند، در اواخر بازی با آرژانتین به زمین نفرستاد. در غیابِ "تیم کرولِ"، که دو پنالتی کاستاریکا را مهار کرده بود،سیلسن گلر اصلی هلند، که در کل دوران بازی حرفه‌ای‌اش حتی نتوانسته بود یک پنالتی را مهار کند، هیچ کمکی به هلند نکرد. تیم کرول شبیه گویکوچه‌آ بود و سیلسن شبیه والتر زنگا.

در جام جهانی 2002 هم اسپانیا در یک‌هشتم نهایی ایرلند را در ضربات پنالتی برد ولی در یک‌چهارم نهایی به کره جنوبی در ضربات پنالتی باخت.

به غیر از آرژانتین، تنها تیمی که موفق شده دو بازی پشت سر هم را در یک تورنمنت ملی در ضربات پنالتی ببرد، کرواسی در جام جهانی 2018 بوده است. اما داستان کرواسی به این صورت بود که این تیم در یک‌هشتم نهایی دانمارک را در ضیافت پنالتی‌ها شکست داد و در یک‌چهارم نهایی مقابل روسیه‌ای قرار گرفت که اسپانیا را در مرحلۀ قبل، در ضربات پنالتی حذف کرده بود. بنابراین وقتی که بازی کرواسی و روسیه به پنالتی کشیده شد، قاعدتا یکی از این دو تیم باید برنده می‌شدند و چاره‌ای جز این نبود و کرواسی هم برنده شد.

بنابراین برد مجدد کرواسی در ضربات پنالتی را نمی‌توان هم‌ارز دو پیروزی آرژانتین با استفاده از ضربات پنالتی در جام 1990 قلمداد کرد.

خلاصه اینکه، تاریخ فوتبال نشان می‌دهد که دست کم در تورنمنت‌های ملی، دو پیروزی پی در پی در ضربات پنالتی، به دلیل استرس و فشار زیادی که بازیکنان در پنالتی‌های آخر بازی متحمل می‌شوند، کار بسیار سختی است. آرژانتین 1990 هم به لطف دروازه‌بان استثنایی‌اش، گویکوچه‌آ، موفق شد از این آزمون دشوار بیرون آید.

بازی سوئیس و اسپانیا هم از این حیث یک "نمونۀ مؤید" تمام‌عیار بود. سوئیسی‌ها که مقابل فرانسه هر پنج پنالتی خود را گل کرده بودند، در برابر اسپانیا فقط یک پنالتی را گل کردند.

دربارۀ فشار ناشی از پنالتی‌های آخر بازی، این نکته را هم باید گفت که ظاهرا نفس کشیده شدن کار به این مرحله، چنان طاقت‌فرساست که چندان فرقی ندارد که چه کسی در بازی اول زنندۀ ضربۀ پنالتی بوده. اگر کار یک تیم مجددا به ضربات پنالتی بکشد، حتی بازیکنانی که در بازی قبلی پنالتی نزده‌اند، همین که مجبورند دوباره اتمسفر پر استرس ضربات پنالتی را تحمل کنند، کار دشواری برای رقم زدن پیروزی مجدد تیمشان دارند. بویژه اینکه این بار خودشان هم باید پنالتی بزنند و صرفا قرار نیست تماشاگر پنالتی زدن یارانشان باشند.

به هر حال سوئیسی‌ها در بازی دوم فقط یک پنالتی را گل کردند و همین می‌تواند هشداری باشد به لوئیس انریکه، مربی اسپانیا، که اجازه ندهد بازی تیمش مقابل ایتالیا به ضربات پنالتی بکشد. اگرچه اونای سیمون، دروازه‌بان اسپانیا، مثل تیم کرول (گلر هلند در جام جهانی 2014) قدبلند و تنومند است و مثل گویکوچه‌آ در 1990 نشان داد که پنالتی‌گیر است. اگر او بتواند ایتالیا را هم در ضربات پنالتی ناکام سازد، خودش و اسپانیا را از این حیث هم‌تراز گویکوچه‌آ و آرژانتین 1990 کرده است.

اما مشکل احتمالی اسپانیا، علاوه بر دشواری پیروزی مجدد در ضربات پنالتی، کیفیت بالای گلر ایتالیا هم است. جیان لوئیجی دوناروما تا این جا بهترین دروازه‌بان یورو 2020 بوده و او نیز پنالتی‌گیر و خوش‌قامت و تنومند است. اگرچه ایتالیایی‌ها در هدر دادن ضربات پنالتی، ید طولایی دارند!