از خشکسالی اجتماعی- اقتصادی چه می‌دانیم؟

به گزارش ایسنا خشکسالی اجتماعی- اقتصادی تاثیرات زیادی روی ابعاد مختلف اقتصادی به‌ویژه انواع خاصی از محصولات و کالاهای اقتصادی می گذارد. تعریف خشکسالی اقتصادی - اجتماعی تلفیقی از عرضه و تقاضای برخی کالاهای اقتصادی با اجزای خشکسالی هواشناسی، هیدرولوژیکی و کشاورزی است.

وقوع این نوع خشکسالی به فرایندهای زمانی و مکانی عرضه و تقاضا برای تعریف خشکسالی بستگی دارد. عرضه بسیاری از کالاهای اقتصادی مانند آب، علوفه، غلات، ماهی و نیروی برق‌آبی بستگی به وضعیت جوی دارد. به دلیل تغییرپذیری طبیعی اقلیم، عرضه آب در برخی سال‌ها کافیست ولی در سال‌های دیگر در حد تأمین نیازهای انسان و محیط زیست نیست. خشکسالی اقتصادی - اجتماعی زمانی رخ می‌دهد که تقاضا برای یک کالای اقتصادی خاص به دلیل کاهش عرضه‌ آب نسبت به شرایط معمول افزایش می‌یابد. به عنوان مثال در اروگوئه در سال ۸۹-۱۹۸۸ خشکسالی موجب کاهش قابل ملاحظه تولید برق‌آبی شد. کاهش تولید برق آبی دولت را به ورود سوخت گرانتر نفت و استفاده از ابزارهای تبدیلی انرژی برای رفع نیازهای مردم واداشت.

بر اساس اعلام مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، در بیشتر موارد تقاضا برای کالاهای اقتصادی در نتیجه افزایش جمعیت و مصرف سرانه رو به افرایش است. عرضه محصولات نیز ممکن است به دلیل بهبود راندمان تولید و فناوری یا ساخت مخازنی که ظرفیت ذخیره آب را افزایش می‌دهد، بیشتر شود. با توجه به نیاز بشر به آب بیشتر برای تامین مصارف شهری، کشاورزی، صنعتی و غیره، امروزه در جوامع مختلف و به‌ویژه کشورهای پیشرفته اقدام به ساخت سدهای بزرگ و مخازن آب شده است تا تامین این قبیل نیازها را تضمین کند. با ذخیره آب در این مخازن در دوره‌های ترسالی امکان تامین آب برای دوره‌های خشکسالی نیز فراهم و تضمین می‌شود اما هنگام برخی خشکسالی‌های وسیع و طولانی مدت شرایط به نحوی به وخامت می گراید که این قبیل سازه‌ها نیز نمی توانند نیاز آب را تامین کنند و به اصطلاح نیاز به آب در این دوره‌ها به مراتب افزونتر از تامین آب به وسیله این سازه‌ها می‌شود.

به نظر هیسدال برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب بر مبنای سیستم‌های هیدرولیکی و برآورد از منابع تامین آب و میزان نیاز به آب از این منابع به منظور تامین آب در دوره های کم‌آبی استوار است. از این رو شکست و ناکارآمدی این سیستم‌ها در تامین آب برای دوره‌های کم آبی و خشکسالی‌هابه مدیریت و برنامه ریزی نامناسب آب و دلایل هیدرولوژیک بر می گردد. اغلب اوقات نیاز بیشتر با موجودی کمتر و محدودتر آب توام می‌شود. در خشکسالی‌های اقتصادی – اجتماعی معمولاً دمای هوا به حد بحرانی افزایش می‌یابد و تبخیر وتعرق نیز به دنبال آن شدت پیدا می‌کند.

در این دوره ها نیاز به آب نیز بسیار بیشتر از نرمال می‌شود. از این رو این قبیل رویدادها موجب قحطی‌های بزرگ و گسترده و عامل کوچ‌های دسته جمعی از نواحی آسیب دیده می‌شود. از سوی دیگر برآورد دقیق از میزان نیاز به آب برای مصارف مختلف نیز مشکل است. نیاز به آب برای مصارف خانگی، دامداری، آبیاری و کشاورزی، صنعتی، تولید انرژی، مصارف تفریحی، و مقاصد زیست محیطی با عدم قطعیت زیادی در ارتباط با تخصیص، کیفیت، کمیت و تغییرات زمانی، مصرف و نرخ رشد آن‌ها همراه است. هدف اصلی مدیریت و برنامه ریزی منابع آب عبارت از کاهش مقادیر قابل انتظار شکست سیستم‌های تامین آب و یا خشکسالی های اقتصادی –اجتماعی است.