گروه داعش خراسان را بشناسیم

نعمت احمدی در ادامه یادداشت خود در روزنامه «شرق» نوشت: سال ۱۹۷۵ را هم سن و سالان من به یاد دارند و تصویر فروافتادن انسان‌ها را از هلی‌کوپتری دیدند که از بالای سقف سفارت آمریکا در سایگون به پرواز درآمده بود تا آخرین نفرات آمریکایی یا ویتنامی را که به آمریکاییان در ایام‌ تجاوز به ویتنام کمک کرده بودند،‌ از طریق هوا خارج کند.

تجاوز به افغانستان هم تکرار همان طرح و برنامه‌ای بود که آمریکا بعد از جنگ ویتنام به بهانه مبارزه با تروریست‌ها مدعی آن بود؛ آمریکا بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر و حمله به برج‌های تجارت جهانی به افغانستان حمله کرد. رئیس‌جمهور آمریکا جورج بوش پسر سراسیمه روبه‌روی دوربین تلویزیون از حمله سراسری آمریکا به افغانستان یاد کرد و با تعجب ایران را که نقشی در حادثه ۱۱ سپتامبر نداشت، محور شرارت خواند.

آمریکا ۲۰ سال در افغانستان هر چه خواست کرد، زندان گوانتانامو را به پا کرد و هزاران نفر را پشت میله‌ها از حقوق اولیه انسانی محروم کرد. بهانه حمله آمریکا به افغانستان ازبین‌بردن القاعده و رهبر آن اسامه بن لادن و دیگر شاخه‌های تروریستی بود اما عدم شناخت آمریکا از خواست مردم افغانستان و هزینه‌کرد میلیاردها دلار در کشوری که بعد از ۲۰ سال اشغالگری، در آن نه ‌اتوبان یا جاده‌ای ساخته شد، نه نیروگاهی احداث شد و نه شغلی برای مردم مظلوم افغانستان در پی آن دست‌وپا شد، باعث شده است کسانی که با کارگران افغان سروکار دارند از زبان آنان بشنوند که نه تنها امنیت برقرار نشد بلکه ناامنی هم بیشتر شد.

آمریکا و دولت به اصطلاح ملی افغانستان در مراکز ایالت‌ها حضور داشتند و دیگر مناطق به کلی دست طالبان بود؛ طالبانی که از گروه‌های مختلف تشکیل شده است. یکی از شاخه‌های معروف طالبان، «گروه داعش خراسان» است که طالبان حاضر نیستند برای این گروه از صفت «طالبان» استفاده کنند.

این گروه چگونه شکل گرفت و چه باور و عقیده‌ای دارد که طالبان آنان را به رسمیت نمی‌شناسند؟ گروه ولایت خراسان که خود را شاخه‌ای از داعش یعنی حکومت اسلامی عراق و شام معرفی می‌کند، افراطی‌ترین و خشن‌ترین گروه به اصطلاح جهادی مسلح است. خراسان به زعم این گروه همان خراسان بزرگ است که امروزه میان چند کشور منطقه تقسیم شده است؛ حد شرقی آن به چین و منطقه سین‌کیانگ و قوم ایغورها می‌رسد و حد غربی آن در داخل ایران با ری و تهران هم‌مرز است.

این گروه در ژانویه سال ۲۰۱۵ زمانی که داعش در سوریه و عراق در اوج قدرت بود و «ابوبکر البغدادی» خود را خلیفه مسلمانان معرفی می‌کرد، تشکیل شد. اکثر اعضای این گروه همان طالبانی هستند که طالبان افغانستان را معتدل یا میانه‌رو می‌دانند؛ تضاد بین طالبان پاکستانی و طالبان افغانستانی. تفاوت طالبان افغانستانی با گروه داعش خراسان در این است که طالبان افغانستان تشکیل امارت اسلامی در افغانستان را جزء برنامه‌های خود می‌داند اما این گروه برخلاف طالبان افغانستان خود را بخشی از دولت اسلامی داعش می‌داند که وظیفه تشکیل امارت جهانی اسلامی را بر عهده دارند و برای رسیدن به این هدف، غرب و نمادهای غربی را دشمن اصلی امارت اسلامی دانسته و به هر هدف غربی، بین‌المللی و بشردوستانه حمله می‌کنند.

مرکز اصلی این گروه ولایت ننگرهار در شرق افغانستان است که شاهراه ترانزیت قاچاق سلاح و مواد مخدر را در تصرف دارند. هرچند از تعداد نیروهای این گروه آمار دقیقی وجود ندارد و در حملات متعدد آمریکا و طالبان، این گروه تلفات زیادی داده است اما توانسته از گروه‌های دیگر مثلا شبکه حقانی عضوگیری کند. حوزه ادعایی این گروه که مدعی برپایی حکومت اسلامی است، بخش‌هایی از ترکمنستان، ازبکستان و شرق ایران است.

هرچند تاریخ تشکیل این گروه افراطی به زمانه اقتدار داعش در عراق و سوریه برمی‌گردد اما پرجمعیت‌شدن آن برمی‌گردد به زمانی که هزاران نفر از اعضای طالبان که از مرز پاکستان گذشتند و سران طالبان افغانستانی را سرگرم مذاکره با آمریکا دیدند و رهبری طالبان را در جهت به‌دست‌گرفتن قدرت از طریق مذاکره برخلاف رویه النصر بالرعب خود دانستند. اسلام‌گرایان افراطی سرخورده یا شکست‌خورده در عراق و سوریه به این گروه پیوستند و حملات بی‌رحمانه‌ای را در داخل خاک افغانستان رقم زدند که خونبارترین آن حمله به دانشکده حقوق دانشگاه کابل بود که ده‌ها نفر کشته و زخمی شدند و بعد از آن حمله خونباری به مدرسه دخترانه‌ای در کابل داشتند که جان بیش از ۴۰ نفر را گرفتند.

طالبان افغانستان مدعی هستند اوج قدرت این گروه به سال ۲۰۱۶ برمی‌گردد که حدود سه تا چهار هزار نفر نیرو داشت اما تضاد این گروه با طالبان باعث درگیری شدید در شمال افغانستان شد که با شکست‌های پی‌درپی بخش وسیعی از اعضای خود را از دست دادند و عمده منابع مالی آنان نیز از دست رفت؛ با این‌حال نگاه افراطی این گروه باعث جذب افراد بریده از دیگر گروه‌ها و پیوستن به داعش خراسان شده است.

فتح کابل از سوی طالبان و بازشدن درهای زندان باعث شد هزاران زندانی داعش خراسان از دو زندان کابل آزاد شوند. ابوبکر البغدادی که دست بیعت به ‌سوی گروه‌های تندرو دراز کرده بود، یکی از اعضای سابق طالبان به نام «حافظ سعیدخان» را که تابعیت پاکستانی داشت، به‌عنوان امیر داعش خراسان به نیروهای تندروی افغانی معرفی کرد. حافظ سعیدخان در سال ۲۰۱۴ به همراه عده‌ای از طالبان تندرو پاکستانی با ابوبکر البغدادی بیعت کرده بود. در همین سال ابوبکر البغدادی، ‌«عبدالرئوف کاظم»، رهبر جنبش شاخه‌ای از طالبان افغانستان را به معاونت حافظ سعید ‌خان برگزید.

ترکیب گروه داعش خراسان هم عجیب است؛ این گروه تروریستی ترکیبی متشکل از عناصر شبه‌نظامی سابق وابسته به گروه‌های سلفی مانند طالبان پاکستان، گروه‌های لشکرالاسلام، شبکه حقانی در افغانستان و گروه الدعوه و جنبش افراطی در ازبکستان است. حافظ سعید ‌خان اولین رهبر گروه داعش خراسان در سال ۲۰۱۵ مورد حمله پهپادی آمریکا قرار گرفت و آمریکاییان مدعی شدند بیش از ۳۰ نفر از عناصر رهبری این گروه را کشتند. بعد از کشته‌شدن خان و معاونش، یکی از اعضای افراطی به نام «عبدالحسیب»، رهبری این گروه را بر عهده گرفت. عبدالحسیب که در قساوت و سنگدلی از حافظ سعیدخان و معاونش معروف‌تر بود، تا سال ۲۰۱۷ گروه را رهبری کرد.

مهم‌ترین اقدام گروه تروریستی داعش خراسان در زمانه عبدالحسیب حمله به بیمارستان نظامی در کابل بود که بیش از ۵۰ نفر کشته و صدها نفر زخمی را در پی داشت. عبدالحسیب بعد از واقعه حمله به بیمارستان نظامی کابل مورد حمله پهپادهای آمریکایی قرار گرفت و در ولایت ننگرهار کشته شد.

جانشین عبدالحسیب فردی افراطی‌تر به نام «ابوسید» بود که مدت کوتاهی رهبری این گروه را بر عهده داشت و او هم مانند رئیس سابق گروه عبدالحسیب در حمله پهپادی آمریکا به هلاکت رسید. رهبران بعدی گروه داعش خراسان کمترشناخته‌شده هستند تا اینکه نوبت به فردی به نام «اسلم فاروقی» رسید. این فرد توسط طالبان بازداشت شد و امروزه با بازشدن درهای دو زندان معروف کابل معلوم نیست در بین آزادشدگان باشد. بعد از بازداشت اسلم فاروقی در ژوئن ۲۰۲۰ تروریست افراطی دیگری که خود را «الشباب‌المهاجر»، یعنی مهاجر جوان می‌نامید، به قدرت رسید. البته از او با القاب دیگر مثل «سناءالله» هم یاد می‌کنند.

هم‌اکنون سرکردگی این گروه را ظاهرا همین سناءالله بر عهده دارد و اخباری از کشته‌شدن او شنیده نشده است. سناءالله یکی از فرماندهان مرکزی شبکه حقانی و حلقه وصل گروه حقانی به داعش خراسان هم هست.

داعش خراسان خطرناک‌ترین گروه تروریستی و محل جذب دیگر تروریست‌های بریده از گروه‌های مختلف است؛ گروهی که طالبان افغانستان را شریک آمریکا می‌داند و در آموزه‌های خود کشتن هر فرد اعم از غربی یا اسلامی را که هم‌فکر با این گروه نباشد، مباح می‌داند.

داعش خراسان دشمن سرسخت ایران است. سابقه درگیری طالبان با گروه داعش خراسان نشانگر تقابل خون‌بار این دو گروه است. گفتیم داعش خراسان تهدیدی جدی علیه ایران است؛ آینده افغانستان با این گروه خون‌بار باید مدیریت شود. مرزهای شرقی ما آبستن حوادثی است که باید به‌درستی مدیریت شود تا این گروه خشن و خون‌ریز از موقعیت سوء‌استفاده نکنند.