موازنه ایران- فرانسه در عراق پس از خروج آمریکا

وب سایت "میدل ایست آی" در یک گزارش تحلیلی به تحرکات سیاسی و دیپلماتیک اخیر فرانسه در عراق توجه نشان داده و خروج احتمالی نیروهای آمریکایی از عراق در آینده نزدیک را از ابعاد و زوایای گوناگون منطقه ای و بین المللی مورد تحلیل قرار داده است.

به گزارش عصرایران، متن کامل برگردان فارسی این گزارش در پی می آید:

" ساعت بغداد در حال تیک تاک است. ایالات متحده وعده داده است که نیروهای خود را تا پایان سال از عراق خارج می کند، در حالی که بسیاری نگرانند که چه کسی می تواند خلاء واشنگتن در عراق را پر کند.

آخر هفته گذشته، "امانوئل مکرون" به عنوان تنها رهبر غربی در کنفرانس منطقه ای بغداد حضور یافت. مقامات عراقی و آمریکایی به "میدل ایست آی" گفتند که رئیس جمهوری فرانسه می خواهد پاریس را به عنوان حامی و متحد استراتژیک دولت بغداد معرفی کند. اجلاس منطقه ای در پایتخت عراق مکان مناسبی برای شروع بود.

عکس یادگاری مقامات شرکت کننده کنفرانس منطقه ای بغداد

روابط عراق و فرانسه خوب و با ثبات تلقی می شود.

فرانسه با وجود امتناع از مشارکت در ائتلاف نظامی بین المللی به رهبری ایالات متحده برای سرنگونی صدام حسین در سال 2003، یکی از اولین کشورهایی بود که نظام سیاسی جدید را به رسمیت شناخت.

و از اعضای اصلی ناتو است که از نظر تعداد پرسنلی که در عراق به عنوان بخشی از ائتلاف بین المللی علیه گروه دولت اسلامی (داعش) مستقر کرده، بعد از ایالات متحده رتبه دوم را به خود اختصاص می دهد.

برای فرانسه، خروج برنامه ریزی شده آمریکا فرصتی است برای ورود به عراق و ایجاد سکوی پرتاب برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه، ایجاد تعادل در نفوذ ایران در عراق و رقابت با ترکیه، متحد ناتو که اغلب با آن در تضاد است.

فرانسوی ها معتقدند که پس از دهه ها جنگ، عراق آماده پذیرش آنها است و پایگاهی برای ایجاد مناسبات سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه در اختیار آنها قرار خواهد داد.

کنفرانس روز شنبه مشارکت و همکاری بغداد نخستین گام و نشانه این طرح بود. به گفته یکی از مقامات عراقی، فرانسه می خواهد خود را به عنوان "شریک دولت عراق و حامی منافع منطقه ای و بین المللی عراق" معرفی کند.

در این کنفرانس، مکرون در یک کنفرانس مطبوعاتی تلویزیونی گفت که فرانسه حضور خود در عراق را برای مبارزه با تروریسم ، بدون توجه به انتخاب آمریکایی ها، حفظ خواهد کرد.

"الی ابوعون"، مدیر برنامه های خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه صلح ایالات متحده، در این باره به "میدل ایست آی" گفت: "واضح است که فرانسه عقب نشینی آمریکا را فرصتی برای به دست آوردن نفوذ سیاسی و اقتصادی در عراق پس از شکست سال گذشته ابتکار سیاسی اش در لبنان می داند."

سال گذشته مکرون در پی انفجار ماه اوت بیروت در لبنان مداخله ای جسورانه انجام داد و قول داد که راهی برای رهایی از بحران سیاسی و اقتصادی این کشور پیدا کند، اما در عوض رهبران لبنانی با پافشاری بر مواضع قبلی شان استقبالی از او نکردند و مداخله مکرون بی نتیجه ماند.

در همین حال فرانسه با ترکیه در مورد چندین موضوع، از جمله حوزه های گازی مدیترانه شرقی و نیز بحران جنگ داخلی لیبی، که آنکارا و پاریس از طرف های مخالف حمایت کرده اند – در نزاع است.

ابوعون افزود: "عراق به ترکیه نزدیک است و فرانسه به دنبال کارت هایی برای فشار بر ترکیه و تقویت موقعیت خود در درگیری های جاری خود در شرق مدیترانه و شمال آفریقا است. فرانسه دستور کار خود را دارد و بر همین اساس عمل می کند."

پروژه فرانسوی

به گفته مقامات عراقی کنفرانس اخیر بغداد در اصل یک پروژه فرانسوی بود.

این کنفرانس بر اساس ایده ای بود که توسط "عادل عبدالمهدی" نخست وزیر سابق عراق اتخاذ شد و توسط "برهم صالح" رئیس جمهوری عراق، در سفر به فرانسه در فوریه 2019 مطرح شد.

اگرچه عبدالمهدی سه ماه بعد برای دنبال کردن این ایده به فرانسه سفر کرد، اما بعدها آن را رها کرد و به سمت چین حرکت کرد. یک مقام عراقی آشنا به موضع در این رابطه به "میدل ایست آی" گفت:" عبدالمهدی به دو دلیل از ادامه این ایده منصرف شد نخست اینکه تابعیت فرانسوی هم دارد و نگران این بود که شائبه باز کردن پای فرانسه به عراق به نام او نوشته شود و دلیل دوم اینکه در زمان عبدالمهدی این ایده از سوی کشورهای منطقه با استقبال مواجه نشد."

یکی دیگر از مقامات ارشد عراقی نیز در این رابطه به "میدل ایست آی" گفت ایده اولیه این بود که یک متحد استراتژیک برای عراق پیدا شود تا جایگزین ایالات متحده پس از خروج آمریکا شود.

رییس جمهوری فرانسه و نخست وزیر عراق در حرم امام موسی کاظم (ع) در شهر کاظمین عراق/ رویترز

بسیاری از نیروهای سیاسی از جمله برخی نیروهای نزدیک به ایران، نگران خروج کامل آمریکا از عراق هستند.

این مقام ارشد افزود: "رهبران عراقی به دنبال نیرویی بودند که بتواند در برابر نفوذ ایران در عراق و منطقه وزنه تعادل برقرار کند. "

او افزود:" هیچ کس نمی خواهد به طور کامل در باتلاق ایران سقوط کند و خود ایرانی ها هم نمی خواهند مسئول همه اتفاقاتی که در عراق می افتد باشند و در غنایم و ضررها به دنبال شریک می گردند."

فرانسوی ها از ایده عبدالمهدی استفاده کرده و آن را توسعه دادند و سپس آن را به عنوان ابتکاری تحت عنوان "حمایت از حاکمیت عراق" مطرح کردند که توسط مکرون در سفر قبلی خود به عراق در سپتامبر 2020 اعلام شد.

این کنفرانس قرار بود در پاریس برگزار شود، زیرا فرانسوی ها می خواستند سازمان دهنده این رویداد باشند، اما پس از اینکه این کنفرانس شامل تعدادی از رقبای منطقه ای شد، به بغداد منتقل شد و به عنوان یک رویداد با تمرکز بر ثبات در خاورمیانه اجرا شد.

یکی از اعضای تیم "مصطفی الکاظمی" نخست وزیر عراق در این باره به "میدل ایست آی" گفت: "اگرچه فرانسه عملا هیچ ارتباطی با این کنفرانس در شکل نهایی شده آن نداشت و مشارکتش توجیه پذیر نبود، اما عراقی ها به دلیل نقش پاریس در ایده اولیه این کنفرانس نتوانستند مانع مشارکت پاریس در آن شوند. "

وی افزود: "عراق می خواهد به نقش میانجی بازگردد و فرانسوی ها می خواستند این کنفرانس بلیتی برای بازگشت آنها از طریق عراق به منطقه باشد، بنابراین به نوعی این کنفرانس به نفع اهداف هر دو طرف بود."

این مقام عراقی افزود:" فرانسه به عنوان رئیس کنفرانس معرفی شد، اما حقیقت این است که عراقی ها بودند که همه چیز را سازماندهی کردند و گردهمایی همه این کشورهای شرکت کننده ثمره تلاش ها و روابط شخصی کاظمی بود."

آنارشی

خروج آمریکا از افغانستان و تسلط سریع طالبان سایه سنگینی بر صحنه سیاسی عراق ایجاد کرده و نگرانی تعدادی از نیروهای سیاسی عراق را از احتمال وقوع سناریویی مشابه در عراق افزایش داده است.

بدترین سناریو برای بیشتر نیروهای سیاسی که با ایران مرتبط نیستند، همان چیزی است که آنها آن را "آنارشی بزرگ " می نامند. آنها معتقدند که این امر می تواند منجر به درگیری های بی پایان درونی بین شیعیان و کردها شود و چنین درگیری هایی در نهایت منجر به تجریه عراق بر اساس خطوط فرقه ای و قومی شود.

یکی دیگر از اعضای تیم کاظمی در این رابطه به "میدل ایست آی" گفت: "سیستم سیاسی در عراق مشروعیت خود را از انتخابات نگرفته بلکه از پذیرش بین المللی مشروعیت می گیرد بنابراین ناامیدی جامعه بین المللی ازعراق و عدم حمایت از آن به معنای فروپاشی این رژیم و افتادن به دامن فرقه گرایی خواهد بود."

او افزود:" خروج کامل آمریکا با از دست دادن کنترل نیروهای نیابتی خود در داخل عراق، لزوما منجر به هرج و مرج وسیع سیاسی و مردمی خواهد شد. این هرج و مرج به معنای بروز درگیری خونین بین گروه های فرقه ای و سیاسی است و در این صورت تجزیه عراق ممکن است اجتناب ناپذیر باشد."

با این حال اکثریت سیاستمداران و مقامات عراقی با این دیدگاه بدبینانه موافق نیستند.

چنین سناریوی آنارشیک بعید به نظر می رسد زیرا اکثر نیروهای سیاسی عراق از چالش های آتی که خروج آمریکا از آن برخوردار خواهد بود آگاه هستند و برای یافتن قدرت جایگزین برای پر کردن خلا پس از خروج آمریکا تلاش می کنند.
از جمله برجسته ترین این نیروها علاوه بر مصطفی الکاظمی و صالح می توان به جنبش مقتدی صدر، جنبش حکمه به رهبری عمار حکیم، ائتلاف النصیر حیدر العبادی و تعدادی از نیروهای نزدیک به "آیت الله العظمی سیستانی" اشاره کرد.

یکی از رهبران الحکمه در این باره به میدل ایست آی گفت: "اینها (این گروه ها) نماینده هسته یک ائتلاف بزرگ سیاسی است که ممکن است پس از انتخابات پارلمانی اکتبر برای تشکیل بزرگترین بلوک و تعیین نخست وزیر بعدی تشکیل شود."

او افزود:" این نیروها عراق را به سمت تحکیم حاکمیت خود و بیرون آمدن تدریجی از زیر سایه نفوذ ایران سوق می دهند، در حالی که تلاش می کنند جایگزینی برای ایالات متحده برای ایجاد تعادل مورد نیاز در عراق و منطقه پیدا کنند و این جایگزین می تواند فرانسه باشد، چون فرانسه یک بازیگر بین المللی پذیرفته شده در منطقه است، دومین قدرت در اتحادیه اروپا است و از سوی ایران هم رد نمی شود، که بسیار مهم است. "

بازدید مکرون از کلیسایی در شهر موصل عراق در جریان سفر اخیر به عراق/ رویترز

مقامات و سیاستمداران عراقی معتقدند اگرچه تهران و واشنگتن از سال 2003 عراق را با توازنی خاص در کنترل داشته اند، اما دیگر مانند گذشته از محبوبیت و نفوذ سیاسی برخوردار نیستند.

با عقب نشینی ایالات متحده از منطقه، سیاستمداران و مقامات عراقی می خواهند یک حالت تعادل در کشور خود ایجاد کنند و معتقدند با تبدیل عراق به " محل رایزنی و ملاقات" بازیگران منطقه می توان به این هدف دست یافت.

"داگلاس ای سیلیمَن" سفیر ایالات متحده در بغداد تا سال 2019 در این رابطه به میدل ایست آی گفت: "عراق به دنبال این است که خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در منطقه نشان دهد. بسیاری از دولت های عراق قبلا به دنبال ایفای این نقش بودند. کاظمی تلاش زیادی کرد تا عراق نقش مثبت منطقه ای ایفا کند.ثبات عراق می تواند زمینه ساز ثبات و رفاه منطقه باشد."

کاظمی آماده سازی برای کنفرانس بغداد را با هماهنگی با عبدالفتح السیسی ، رئیس جمهور مصر و عبدالله دوم پادشاه اردن آغاز کرد، سپس ایران ، امارات ، عربستان سعودی و دیگر کشورها را هم به این کنفرانس دعوت کرد.
سیلیمن گفت: "این نقش از نظر ژئوپلیتیک برای عراق بسیار مهم است."

وی افزود: ایده اصلی این است که عراق به جای منطقه درگیری، همانطور که در سال های گذشته اتفاق افتاده، منطقه ای از اجماع و ثبات برای کشورهای منطقه باشد... مهمترین نتیجه ای که در این اجلاس به دست آمد، دیدارهای دوجانبه کوچک بود که در حاشیه کنفرانس بغداد صورت گرفت. این کنفرانس زمینه و فضای مناسبی را برای آغاز گفتگوها بین طرفین درگیر ایجاد کرد و این مهم است."

کنترل بیش از حد

ایران و نیروهای وابسته به آن در منطقه، خروج آمریکا از افغانستان و تسلط دوباره طالبان بر این کشور را به مثابه شکست آشکار آمریکا می دانند. آنها وعده داده اند خروج آمریکا از عراق نیز در آینده نزدیک به همان شیوه فرار از افغانستان اتفاق خواهد افتاد.

این امر بسیاری از مردم عراق را نگران کرده است. با این حال رهبران و مقامات سیاسی عراق و ایالات متحده تکرار سناریوی افغانستان در عراق را رد کرده و می گویند امکان تسلط ایران بر عراق مشابه طالبان بر افغانستان و تعقیب همکاران آمریکا در عراق پس از خروج آمریکا از عراق امکان پذیر نیست.

یک سیاستمدار برجسته شیعه نزدیک به ایران در این رابطه به "میدل ایست آی" گفت: "در واقع جناح های مسلح مورد حمایت ایران اگر بخواهند می توانند دولت عراق را سرنگون کرده و کنترل بغداد را اگر نه در عرض چند ساعت اما در عرض چند روز به دست گیرند."

وی افزود: " اما منافع ایران و نیروهای نیابتی در عراق در ادامه وضعیت کنونی است. بنابراین آنها حتی تجربه آوردن نخست وزیری که کاملا به ایران وفادار است را تکرار نمی کنند، همانطور که در مورد عبدالمهدی اتفاق افتاد."

او افزود: "وضعیت عراق در مقایسه با افغانستان کاملا متفاوت است. فرماندهان جناح های مسلح و سیاستمداران مرتبط با ایران این را کاملا درک می کنند، بنابراین آنها حتی به دنبال کنترل رسمی دولت یا سایر ادارات دولتی نیستند. چون هرگونه تصرف کامل عراق توسط ایران و نیروهای نیابتی آن بلافاصله موجب مشکلات مالی عراق خواهد شد."

تمام ذخایر بانک مرکزی عراق و وجوه حاصل از فروش نفت مستقیما به حساب های ویژه در بانک فدرال آمریکا واریز شده و از سال 2004 تحت پوشش آمریکا قرار گرفته است.

به گفته سیاستمداران و مقامات عراق، نیروهای تحت حمایت ایران می ترسند که ایالات متحده اموال عراق را مسدود کرده و تحریم های مالی وضع کند که می تواند دولت آنها را سرنگون کند.

علاوه بر این، عراق دارای چشم انداز سیاسی بسیار شکننده و حتی درگیری های فزاینده ای بین جناح های مسلح مورد حمایت ایران است. بنابراین یافتن نوعی موقعیت یکپارچه همچون طالبان افغانستان که بتواند بلافاصله پس از خروج آمریکا، خلا قدرت را پر کند، بسیار بعید است.

در همین حال این نگرانی نیز وجود دارد که آیت الله سیستانی، مرجع عالی شیعه در عراق در آن صورت چه موضعی اتخاذ خواهد کرد، زیرا او می تواند با یک حکم یا فتوا امیدهای شبه نظامیان و بسیاری از حمایت های مردمی آنها را در یک لحظه پایان دهد.

بازدید مکرون از شهر کاظمین عراق/ رویترز

بیشتر بخوانید:

اجلاس بغداد و حرکت جنجالی وزیر خارجه جدید ایران (فیلم)

الکاظمی در اجلاس بغداد: ما یکی از ارکان ثبات منطقه شده‌ایم

عراق منتظر حضور رئیسی در نشست منطقه‌ای بغداد

تماشاخانه

قسمت سوم : از کشف نوشیدنی‌های تند رومی‌ها تا قدیمی‌ترین طلسم‌ها در دانمارک (فیلم)

داستان طلسم عجیبی که در آن هفت گربه مرده یک تیم آرژانتینی را بیچاره کرد / ماجرای نفرین هفت گربه چه بود؟ (فیلم)

فیلم های دیگر