دلالی کارت واکسن؛ همه آسترازنیکا می‌خواهند

روزنامه همشهری نوشت: «متقاضیان واکسن آسترازنیکا از مرکزی به مرکز دیگر می‌روند و در نهایت دست خالی برمی‌گردند. آنها که دوز اول‌شان را تزریق کرده‌اند، در نهایت با تأخیر دوز دوم را دریافت می‌کنند اما دوز اولی‌ها، شانس کمتری برای ایمن‌شدن با این واکسن سوئدی - بریتانیایی دارند. همین موضوع سبب شده تا خیلی‌ها در جست‌وجوی مراکز دارنده واکسن آسترازنیکا باشند؛ در حالی‌ که بیش از ۹۵ درصد مراکز واکسیناسیون، سینوفارم تزریق می‌کنند. حالا در این شرایط عده‌ای دست‌ به کار شده‌اند و با دلالی اقدام به دستکاری اطلاعات کارت واکسن می‌کنند. این افراد با گرفتن مبالغ بین دو تا پنج میلیون تومان و با دسترسی به سامانه‌های وزارت بهداشت اطلاعات واکسن تزریق‌شده را پاک یا دستکاری می‌کنند و در اغلب موارد آن را به آسترازنیکا تغییر می‌دهند؛ موضوعی که به گفته مسئولان وزارت بهداشت تخلف و جرم است.

«آسترازنیکا فعلا برای دوز دومی‌ها» این پاسخ تمام مراکز واکسیناسیون در هفته‌های گذشته است. در حالی‌ که از مدت‌ها قبل مسئولان وزارت بهداشت وعده داده بودند که با ورود واکسن‌های ایرانی و خارجی، سبد واکسیناسیون در کشور متنوع می‌شود اما جز واکسن برکت بیشترین واکسن در دسترس ما سینوفارم چینی است. با این حال اشخاصی که می‌خواهند به کشوری سفر کنند که سینوفارم را در جدول واکسن‌های مورد تأیید قرار نداده، در انتظار واردات آسترازنیکا، واکسیناسیون‌شان را به تعویق می‌اندازند.

چرا آسترازنیکا؟

یکی از مراجعه‌کنندگان به مرکز واکسیناسیون شهید عراقی، در جست‌وجوی آسترازنیکاست و به‌ گفته او از صبح زود چندین مرکز را زیر پا گذاشته تا بتواند این واکسن را پیدا کند اما در هیچ مرکزی آن را پیدا نکرده است: «دو ماه دیگر باید به یکی از کشورهای عربی در حاشیه خلیج‌ فارس سفر کنم اما از سوی شرکتی که با آنها همکاری دارم به من اعلام کرده‌اند که حداقل باید یک دوز واکسن آسترازنیکا را تزریق کرده باشم. مدت‌هاست که نوبت تزریق واکسنم شده، اما نمی‌خواهم واکسن دیگری را تزریق کنم.»

جوان دیگری هم می‌گوید:« مبتلا به سندرم فیبرومیالژیا هستم و به توصیه پزشک نباید واکسنی که ویروس غیر فعال است تزریق کنم. آسترازنیکا تنها واکسنی است که به من توصیه کرده‌اند اما مدت‌هاست که در جست‌وجوی این واکسن هستم ولی نمی‌توانم آن را پیدا کنم. پس از پرس‌وجوی بسیار، یکی از مسئولان بیمارستانی به من گفت که هم ‌اکنون تنها در املش استان گیلان و اهواز آسترازنیکا برای دوز اول تزریق می‌کنند. یعنی من باید برای تزریق این واکسن چند میلیون خرج بلیت هواپیما کنم و در نهایت شاید آنجا هم واکسن را تمام کنند.»

در مراکز دیگر هم وضعیت همین گونه است و پاسخ درخواست‌کنندگان آسترازنیکا همان جواب منفی است که در مراکز دیگر می‌دهند. مرد میانسال دیگری هم بلاتکلیف است: «اردیبهشت امسال دو دوز واکسن سینوفارم زدم اما الان که برای دیدار فرزندانم قصد سفر به آلمان را دارم به من ویزا نمی‌دهند. گفته‌اند می‌توانم آسترازنیکا را به‌ عنوان دوز سوم تزریق کنم و بعد ویزا بگیرم اما ۲ هفته است که نمی‌توانم این واکسن را پیدا کنم.»

چرا واردات آسترازنیکا محدود است؟

حال سؤال اینجاست که با وجود بالابودن درخواست‌ها، واردات واکسن آسترازنیکا محدود است؟ نریمان صدری، یکی از فعالان حوزه واردات دارو، در این‌ باره می‌گوید: «این که ادعا می‌کنند برای واردات آسترازنیکا به کشور مشکلاتی وجود دارد را تأیید نمی‌کنم اما نکته اینجاست که تقاضای جهانی برای این واکسن، به‌ دلیل تأیید آن در کشورهای اروپایی و آمریکا بالا رفته است.»

صدری با بیان این که افزایش درخواست این واکسن در کشور ما هم با توجه به تأییدیه جهانی آن، مسئله چندان پیچیده‌ای نیست، توضیح می‌دهد: «بیش از ۱۲۰ کشور در جهان واکسن آسترازنیکا تزریق می‌کنند. هم‌اکنون ورودی بیشتر کشورهای دنیا به روی کسانی که این واکسن را تزریق کرده‌اند باز است اما سینوفارم در مقایسه با این واکسن، مورد تأیید تعداد کشورهای کمتری است؛ هر چند در این‌ باره هم به‌ نظر مشکلی وجود ندارد؛ چرا که تا یک‌ ماه دیگر همین واکسن سینوفارم هم مورد تأیید بسیاری از کشورهای دنیا قرار خواهد گرفت و مشکلی در صدور ویزا وجود نخواهد داشت.»

به‌ گفته صدری بهترین سیاست اعمال‌شده در کشور همین وضعیتی است که از سوی وزارت بهداشت شکل گرفته: «بخش قابل توجهی از واکسن ما سینوفارم است و بر اساس مستندات، با همین واکسن هم توانسته‌ایم این بیماری را تا حدود زیادی کنترل کنیم. سینوفارم به‌زودی از اتحادیه اروپا تأییدیه می‌گیرد و هم‌اکنون هم در اتریش، قبرس، یونان، مجارستان، ایسلند، هلند، اسپانیا، سوئد، فنلاند و سوئیس واکسن سینوفارم به رسمیت شناخته شده است.»

درآمدزایی آسترازنیکا برای سودجویان

می‌توان گفت همین میزان بالای تقاضا برای تزریق واکسن آسترازنیکا زمینه سودجویی برخی‌ها را فراهم کرده است؛‌ به‌ طوری که گروهی از افراد که به سامانه‌های واکسیناسیون دسترسی دارند، با دریافت دو تا پنج میلیون تومان برای افراد کارت واکسیناسیون آسترازنیکا صادر می‌کنند و در همان حال هم تمام اطلاعات ثبت‌شده در سامانه سیب یا سینای وزارت بهداشت مبنی بر تزریق واکسن‌های غیر از آسترازنیکا را پاک می‌کنند. یکی از کسانی که به همین شیوه درخواست کارت واکسن کرده، به همشهری می‌گوید: «برای سفر به یکی از کشورهای اروپایی باید کارت واکسن آسترازنیکا می‌گرفتم اما با توجه به تزریق دو دوز سینوفارم، دیگر امکان تزریق این واکسن جدید برایم وجود نداشت؛‌ هر چند با پزشک مشورت کردم و گفت اگر واکسن باشد مشکلی در تزریق دوباره در فاصله زمانی یک‌ماه پس از دوز دوم ندارم اما ریسک نکردم. دو هفته قبل یکی از دوستانم شخصی را به من معرفی کرد که می‌توانست تغییراتی در اطلاعات ثبت‌شده من در تزریق واکسن انجام دهد.»

او مبلغ اعلام‌شده برای انجام این کار را دو تا پنج میلیون تومان عنوان می‌کند و می‌گوید: «با تخفیف، کار من را با سه‌میلیون تومان انجام دادند و تمام اطلاعات تزریق واکسنم در سامانه حذف شد. هم‌اکنون کارت واکسن با تزریق دو دوز واکسن آسترازنیکا را دریافت کرده‌ام و مشکلی هم برای دریافت کارت بین‌المللی وجود ندارد.»

اما خبر دیگر درباره کاسبی صدور کارت واکسن آسترازنیکا مربوط به کسانی است که به‌ گفته خودشان تمایلی به تزریق واکسن ندارند اما برای این که مشکلی در آینده برای آنها به‌ وجود نیاید، می‌توانند با پرداخت یک میلیون تومان کارت واکسن آسترازنیکا با مهر یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی را دریافت کنند. در این‌ باره یکی از کسانی که این کارت را بدون تزریق واکسن دریافت کرده به همشهری می‌گوید: «اعتقادی به تزریق واکسن ندارم اما از محل کارم اصرار دارند که حتما واکسن تزریق کنیم. به همین دلیل در یکی از مراکز، فردی از متصدیان آنجا برایم کارت واکسن صادر کرد و من هم همان کارت را به محل کارم ارائه کردم. نه سفر خارجی می‌روم که کارت بین‌المللی بخواهم و نه قرار است که پیگیر کد ملی‌ام باشند که واکسن تزریق کرده‌ام یا نه؟ هر زمان هم که این اتفاق رخ دهد و مجبور باشم، واکسن می‌زنم و کد ملی‌ام هم ثبت می‌شود.»

دستکاری اطلاعات جرم است

مسئولان وزارت بهداشت امکان تغییر در اطلاعات ثبت‌شده برای واکسیناسیون را رد نمی‌کنند اما تاکید می‌کنند که این اقدام تنها برای رفع خطاهای رخ‌داده در تزریق میلیون‌ها واکسن است و تغییر نوع و برند واکسن تزریق‌شده برای صدور کارت‌های بین‌المللی تخلف و جرم به شمار می‌رود. محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درباره درآمدزایی با تغییر اطلاعات واکسن و سودجویی عده‌ای می‌گوید: «چنین موضوعی به ما گزارش نشده اما اگر به هر دلیلی این مسئله صورت گرفته باشد، تقلب و جرم از سوی کارشناس مربوطه و شهروندی است که در این عمل نقش داشته‌اند. چنین مواردی به‌شدت از سوی وزارت بهداشت و دستگاه قضایی پیگیری خواهد شد.»

از سوی دیگر علی شریفی‌ زارچی، رئیس مرکز آمار و فناوری وزارت بهداشت درباره امکان ایجاد تغییرات در کارت‌های واکسن هم می‌گوید: «این اقدام تخلف به شمار می‌رود و به هیچ وجه مورد تایید ما نیست. اما باید این مسئله را هم در نظر داشت که به دلیل برخی مشکلات از زمان ثبت‌ نام تا تزریق واکسن و ثبت آن، امکان تغییر در اطلاعات ثبت‌شده برای واکسن‌های تزریق‌شده وجود دارد. اما این اصلاحات هم با حقیقت‌یابی و تایید مرکز بهداشت و دانشگاه‌های مربوطه صورت می‌گیرد. ما امروز درباره تزریق ۴۵ میلیون واکسن صحبت کنیم و ممکن است خطاهایی در ثبت واکسن‌های تزریق‌شده وجود داشته باشد.»

شریفی زارچی درباره اقدام برخی سودجویان و گرفتن مبالغی از متقاضیان برای تغییر اطلاعات واکسن توضیح می‌دهد: «از نظر سازمانی نباید این اختیار و دسترسی در اختیار همه باشد و سوءاستفاده رخ دهد. بر این اساس نامه‌ای به معاونت بهداشت فرستاده‌ایم که تنها تغییراتی که بتواند در کارت واکسن‌ها صورت بگیرد، به دلیل همین اشتباه اپراتورها باشد نه درخواست افراد برای سفر و تغییر نوع برند واکسن. در حال حاضر هم دسترسی همه افراد و پایگاه‌ها بسیار محدود شده و ما به‌راحتی می‌توانیم پیگیری کنیم که در کدام پایگاه و دانشگاه علوم پزشکی تغییراتی در نوع واکسن تزریق‌شده به افراد صورت گرفته است.»

این مسئول درباره شرایط به‌وجودآمده و درخواست برخی مردم برای تزریق و تغییر نوع خاصی از واکسن را بی‌اخلاقی کشورها در تایید برخی واکسن‌ها عنوان می‌کند: «دستگاه دیپلماسی کشورمان باید برای به رسمیت شناخته شدن واکسن‌هایی که در داخل کشورمان تزریق می‌شود اقدامات جدی انجام دهد.»

شریفی زارچی همچنین خطاب به مردم تاکید می‌کند: «تمام فرآیند واکسن در کشور رایگان است و درخواست پول برای صدور کارت واکسن انگلیسی جرم به شمار می‌رود. هیچ پایگاه بهداشتی حق دریافت یک ریال پول برای صدور کارت واکسن را ندارد. البته ممکن است افراد خطاکاری در مراکز حضور داشته باشند اما تمام این مغایرت‌ها به‌شدت تحت نظر ما قرار دارد و به دانشگاه‌ها اطلاع داده می‌شود. اگر چنین مواردی از سوی مرکز یا فردی تکرار شود، حتما پیگرد قانونی صورت خواهد گرفت.»

افزایش واردات با دیپلماسی

آسترازنیکا کشورهای دنیا را به هشت منطقه تقسیم‌بندی کرده و ایران در منطقه خط تولید این واکسن در کشور روسیه قرار دارد. شرکت داروسازی آر-فارم روسیه این واکسن را تولید می‌کند. جز واکسن‌های آسترازنیکای واردشده به کشور از ژاپن، کره‌ جنوبی، ایتالیا و چین، بخش خصوصی هم ۹۶۳ هزار دوز از این واکسن خط تولید روسی را در دو محموله وارد کرد؛ هر چند که دوز پیشنهادی بخش خصوصی برای واردات آسترازنیکا به دولت ۲۰ میلیون بوده که اکنون تنها کمتر از یک‌ میلیون دوز آن محقق شده است.

در این‌ باره کامبیز میرکریمی، رئیس اتاق ایران و روسیه هم می‌گوید: «بیشتر از آن که بخواهیم روی این تقسیم‌بندی و قرارگرفتن ایران در زون منطقه روسیه مانور دهیم باید این را بدانیم که واکسن آسترازنیکا همکاری مشترک دانشگاه آکسفورد انگلیس و شرکت سوئدی است و محقق‌شدن واردات قابل توجه این واکسن به دیپلماسی دولت ما در ارتباط با اتحادیه اروپا بستگی دارد.»

او البته معتقد است که اگر قرار باشد سبد واکسیناسیون کشور متنوع باشد، نه‌تنها آسترازنیکا که اسپوتنیک‌وی هم باید به‌ عنوان یکی از واکسن‌های خوب در اختیار مردم قرار بگیرد: «در این‌ باره باید بخش خصوصی حمایت بیشتری شود و واکسن‌ها با برندهای متنوع را در اختیار داشته باشیم؛ هر چند که با وجود استفاده از ظرفیت بخش خصوصی معتقدم که در حال حاضر در روند واردات واکسن دیپلماسی و همکاری‌های دوجانبه کشورها مؤثرتر است.»