چرا مساجد را خانه بی‌خانمان‌ها نکنیم؟

عصر ایران؛ محمد فیروزی- با گرفتاری‌های معیشتی به‌وجود آمده، تهران این روزها با پدیده ازدیاد افراد بی‌خانمان دست‌وپنجه نرم می‌کند که شب‌ها مکانی برای خواب و استراحت ندارند و ظرفیت مساجد، حسینیه‌ها و… علاوه بر گرم‌خانه‌های معدود پایتخت، برای اسکان موقت آنها می تواند استفاده شود.

همه صحبت در همان جمله اول این مطلب (لید) مطرح شد، اینکه از ظرفیت صحن و شبستان مساجد به عنوان خانه افراد بی‌خانمان استفاده شود. بنابر گزارش خبرگزاری شبستان در کل کشور بیش از 79 هزار مسجد وجود دارد و قرار شده در افق برنامه‌های توسعه‌ای کشور در سال 1404 تعداد مساجد به 92 هزار برسد.

سایت شبستان در گزارش خود با اشاره به اینکه آمارها نشان می‌دهد در تهران حدود 2 هزار باب مسجد دارد می‌نویسد: «بیشترین دسترسی به مساجد در نواحی واقع در مرکز و مرکزی جنوب و شرق شهر تهران و به ویژه مناطق ۴، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴،۱۷ و ۲۰ است، ولی در نواحی حاشیه‌ای شرقی، غربی و جنوب غربی میزان دسترسی به مساجد چندان مناسب نیست.»

مطالبه مسجد خوابی برای بی‌خانمان‌ها
با توجه به همین آمارها و اخبار مرتبط با وضعیت بد افراد بی خانمان این روزها یک مطالبه جدی در شبکه‌های اجتماعی با هشتگ «#مسجدـخوابی» شکل گرفته که موافقان سرسختی دارد.

خواسته این است که از ظرفیت هزاران متر مربعی مساجد استفاده شود تا افراد بی‌خانمان جهت اسکان در آنها سامان‌دهی شوند. این مطالبه با انتشار چند گزارش از اتوبوس‌خوابی این افراد ایجاد شد و عکس‌هایی که خبرگزاری ایسنا چند شب پیش از وضعیت این افراد منتشر کرد هم مزید بر علت شد.

با بلند شدن صدای مطالبه گران برای مسجد خوابی افراد بی خانمان، منتقدان این ایده هم تلاش کردند تا رای موافقان را بزنند. از نگاه این افراد وجود اشکالات دینی خوابیدن در مسجد و نقض شرایط بهداشتی در مساجد با اجرایی شدن این ایده بیشتر به چشم می آید.

برخی هم طرح ایده مسجد خوابی را با کارکردهای عبادی مسجد در تناقض می‌بینند، مانند عبدالله گنجی مدیر مسئول روزنامه همشهری، ارگان رسمی و مطبوعاتی شهرداری تهران که در توییتر نوشت مسجد خوابگاه نیست.

هوا بس ناجوانمردانه سرد است!
اما صرف نظر از اینکه چنین ایده‌ای یک روز واقعا به مرحله اجرا برسد باید گفت شب‌ها هوای تهران و بسیاری از شهرها مانند کرج که آنجا هم با پدیده افراد بی‌خانمان (اعم از فقیر، معتاد، کارتن خواب و...) دست و پنجه نرم می‌‌کند بسیار سرد است و بی‌توجهی به اوضاع این افراد می‌تواند به قیمت جان‌شان تمام شود.

تنها نگاهی به پیش‌بینی آب‌وهوای شهر تهران طی 10 روز آینده (از لحظه نگارش این گزارش) نشان می‌دهد در کمینه دمایی (شب هنگام) در این بازه دمای هوا از 1 الی 2 درجه سانتیگراد بیشتر نخواهد بود. دمایی که تحملش برای انسان قابل تحمل نیست.


البته مخالفان استقرار افراد بی‌خانمان در مساجد به طور مطلق به سردی هوا بی تفاوت نیستند و پای برخی موضوعات دینی را اغلب به میان می کشند، درحالی  که در قرآن هیچ آیه‌ای به صراحت خوابیدن در مسجد را نهی نمی‌کند.

نگاهی به سیره و رفتار پیامبر اسلام (ص) هم نشان می‌دهد ایشان مسجد را به عنوان یک پایگاه اجتماعی می‌دیدند. برای اثبات این گزاره می‌توان به مقاله‌ای (با درجه علمی- پژوهشی حوزوی) در سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به قلم حسین جوان آراسته مراجعه کرد.

عنوان آن "کارکرد مسجد در حکومت نبی" است که در آن چند نکته قابل تامل وجود دارد.

مولف با بهره‌گیری از منابع مختلف تاکید می‌کند خانه حضرت محمد (ص) در کنار مسجد بنا نهاده شده بود و می‌نویسد: «مسجد» صرفاً محلى براى ارتباط با خدا نبود، ارتباط با جامعه و امت نیز در دستور کار قرار مى‌گرفت و میان «مسجد» و «اجتماع» و امور مربوط به آن پیوندى همیشگى برقراربود. یکى از موفقیت هاى شگفت انگیز پیامبر را باید در همین پیوند «مسجد و مردم» و یا به تعبیرى پیوند «دین و دنیا» از طریق «مسجد»جست و جو کرد.

اولین بیمارستان اسلامی در مسجد بود
نویسنده در بخش دیگری می‌آورد: نخستین بیمارستان در اسلام، همان خیمه اى بود که پیامبر به هنگام جنگ خندق براى درمان زخمیان در مسجد مدینه برپاکرد و زنى به نام «رفیده» را براى رسیدگى به حال مجروحان گماشت.

به غیر از موارد اشاره شده در بالا، یکی از موضوعات دیگری که می‌تواند برای اسکان افراد بی‌خانمان در مساجد مستندی کمک کننده تلقی شود، اسکان زائران در حرم امام رضا (ع) است.

براساس این طرح زائران هر شب می توانند در ساعت خاصی به صحن‌ اختصاص داده شده به این منظور مراجعه کنند و در دو سالن زنانه و مردانه با دمای ایده‌آل شب را سپری کنند و خادمان به هر نفر دو پتو می‌دهند.

 در این رابطه باز قابل ذکر است سید حسن خمینی نوه بنیان‌گذار انقلاب اسلامی و تولیت حرم امام خمینی (ره) هم چند سال پیش موافقت کرد تا افراد بی‌خانمان در یک ساعت خاصی وارد حرم شوند و طول ساعات شب را همانجا بخوابند و مجدد صبح‌ها در یک ساعت خاصی ملزم به ترک این مکان شوند.

بدیهی است در ساعت اقامت در این مکان اجازه استفاده از مواد مخدر، سیگار و … را ندارند.

مراسم اعتکاف هم مسجد خوابی دارد
انتقاد به موضوع مسجد خوابی افراد بی‌خانمان از سوی برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی درحالی صورت می‌گیرد که مساجد هر سال سه روز را برای برگزاری مراسم اعتکاف اختصاص می‌دهند و طی این سه روز و سه شب افراد زمانی را برای خوابیدن در مکان مسجد سپری می کنند.

البته باید این را هم گفت که با وجود چنین نقدهایی افراد متشرعی هستند که معتقدند وقتی شرایط ناچاری برای خوابیدن در مسجد مطرح باشد، خوابیدن در مسجد هیچ ایرادی ندارد.

126 هزار بی‌خانمان بی‌سرپناه در پایتخت
برای اینکه مشخص شود اسکان افراد بی‌خانمان در مساجد واقعا جز شرایط ناچاری محسوب می‌شود یا خیر می‌توان به آمارهای معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران مراجعه کرد. این معاونت در سال گذشته اعلام کرد فقط در تهران بیش از 129 هزار نفر متکدی و بی‌خانمان شناسایی شده است. 

درحالی که در خرداد امسال همین معاونت ظرفیت گرمخانه‌های تهران را برای هر شب 2800 نفر اعلام کرد.
به‌ عبارتی هر شب بیش از 126 هزار نفر از افراد کارتن خواب در سطح شهر، مناطق حاشیه‌ای و سکونت‌گاه‌های غیررسمی روزگار می‌گذرانند.

پاسخ به چند انتقاد بهداشتی
البته به غیر از طرح انتقاداتی که موضوع را از زاویه شرعیات و احکام دینی مطرح می‌کنند، برخی هم به مشکلات بهداشتی اشاره می‌کنند.

از نگاه این گروه حضور افراد بی‌خانمان و بعضا معتاد نظافت مساجد را خدشه دار می کند. موضوعی که اگر ایده سکونت‌دادن افراد بی‌خانمان در مساجد و حسینیه‌ها اجرایی شود نباید از آن غافل شد.

اما واقعیت این است که طرح چنین نقدی به‌طور کامل باعث رد شدن ایده مذکور نمی‌شود، در این خصوص بهتر است اول نکته ای مورد توجه قرار بگیرد، اینکه حضور افراد بی‌خانمان در سطح شهر و غفلت از آنها موجب شده که تعدادی از این افراد نسبت به رعایت بهداشت بی توجه شوند و چنانچه شرایط اسکان در مساجد فراهم شود می‌توان برای استحمام، شست‌وشوی البسه و تعویض مرتب لباس‌هایشان اقدام کرد.

همین کرایه اتوبوس‌های شبانه 25 هزار تومان که آنها مجبور به پرداخت هستند اگر برای این منظور استفاده نشود می‌تواند صرف امور تهیه یک‌سری اقلام بهداشتی برای خودشان شود.

ضمن اینکه بسیاری از مساجد امکاناتی مانند مایع شست‌وشوی دست و مواد ضدعفونی دارند که با استفاده از آنها می‌توان به رعایت بهداشت شخصی افراد بی‌خانمان کمک کرد.

حداقل کالری را می‌توان به آنها رساند
همچنین اگر برای اجرایی شدن ایده فوق یک اراده جدی شکل بگیرد، یکی از ثمراتش این است که می‌توان حداقل کالری غذایی مورد نیاز هر فرد را در اختیارش قرار داد و برای واکسینه‌شدن و معاینات پزشکی‌شان اقدام کرد، ضمن اینکه با اجرای چنین طرحی وضعیت سلامتی‌ آنها را می‌توان به شکل جدی و مستمر چک کرد.

پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
حضور این افراد در مساجد مزایای دیگری هم دارد،‌ مانند اینکه سرقت، فحشا، تجاوز، بیماری‌های مقاربتی مانند ایدز هم در یک بازه کوتاه مدت و بلند مدت در جامعه کاهش پیدا می‌کند و برای زنان و کودکان بی‌خانمان می‌توان یک زمینه حمایتی جدی فراهم کرد.

به غیر از این موضوع می‌توان از مسجد به عنوان یک بستر برای اسکان موقت استفاده کرد تا زمینه بازگشت خیلی از این افراد به جامعه و خانواده شان فراهم شود.

از طریق مساجد می‌توان برای بسیاری از این افراد کلاس‌های مهارتی، آموزشی، روانشناسی گذاشت، یا از طریق گیرنده تلویزیون برای آنها فیلم‌های مناسبی پخش کرد.

از ظرفیت مسجد می‌توان برای کارهای مرتبط با مددکاری اجتماعی هم می شود استفاده کرد و به افراد بی‌خانمان و معتاد فرصت داد تا در فضای معنوی جامعه زمینه بازسازی روحی‌شان را دنبال کنند.

 مطلوب برای مردم، مردم‌نهادها و سازمان‌های بین‌المللی
این موضوع برای اقشار مختلف مردمی که برای افراد بی‌خانمان دلسوزی می‌کنند و سازمان‌های مدنی (مردم نهاد) هم خوشایند است. چرا که آنها می‌توانند برای حمایت مادی و معنوی از افراد بی‌خانمان و کارتن خواب از ظرفیت گسترده مساجد اقدام کنند و ارتباط جامعه با مسجد هم بدین شکل تقویت می‌شود.
به خصوص که طی سالیان اخیر موضوع «مساجد خلوت» به یکی از مسائل اصلی برای نهادهای فرهنگی- دینی تبدیل شده است.

از منظر بین‌المللی و سازمان‌های جهانی هم این موضوع تصویر خوبی برای کشور ایجاد می‌کند، چرا که حل مشکلات افراد بی‌خانمان یکی از نمودهای جامعه توسعه یافته محسوب می‌شود و استفاده از ظرفیت مساجد، حسینیه‌ها برای اسکان افراد بی‌خانمان نقش موثری در تحقق هدف فوق دارد.

بلیت میلیونی برای دیداری که تماشاگر ندارد؟!/ بازار سیاه داغِ بازی چادرملو و استقلال

بیشتر بخوانید:

چرا برخی بی‌خانمان‌ها حاضر نیستند به «گرمخانه» بروند؟

چمران: اتوبوس های «کارتن خواب ها» از سطح شهر جمع آوری می شود

مسافران اتوبوس های شب: ما زامبی نیستیم

جزئیات اختصاص سوله‌های بحران تهران به افراد بی‌سرپناه

واکنش چمران به اتوبوس خوابی: این بحث‌ها حاشیه‌ای است، نمی خواهم به اینها بپردازم

واکنش شورای شهر تهران به پدیده "اتوبوس خوابی"

بی‌آرتی‌خوابی، وقتی پول اجارۀ اتاق نداری/ هر خواب 45 دقیقه‌ای، 3 هزار تومان

تماشاخانه

ژاله علو ؛ صدایی که جاودانه شد / مادر همیشه مهربان سینما و خاطره‌ای که فراموش نمی‌شود (فیلم)

یاغیان خراسان دوباره سربرآورده‌اند/ دزد ، یاغی یا سردار؟ اسنادی متعلق به بیش از نیم قرن پیش چه اطلاعاتی از ژاندارمری قوچان می‌دهند/ آن‌ها چرا دستگیر شده بودند (فیلم)

فیلم های دیگر