استاد دانشگاه گیلان: در ماجرای سموم در محصولات کشاورزی سهل‌انگاری دخیل است نه دسیسه دشمن/ مردم حق دارند بدانند که چه می‌خورند

خبر برگشت محصولات کشاورزی ایران آنقدر مهم بود که در یک ماه گذشته در صدر اخبار بنشیند و مردم دنبال این باشند که چرا هند کیوی و روسیه فلفل دلمه‌ای را برگشت زدند. بنابراین در یک ماه گذشته همانقدر که مذاکرات احیای برجام و در انتظار یک خبر‌امید بخش از وین، توئیت‌های اولیانوف روسی را هم از دست ندادند و از سویی تغییر قیمت بنزین ویا افزایش یارانه را دنبال کردند، سومین دل نگرانی آن‌ها کشف دلیل مغضوب شدن کیوی و فلفل دلمه‌ای و در ادامه سیب زمینی‌های ایرانی شد.

 واکنش‌ها در مقابل این خبر ابتدا سکوت و سپس ارائه توضیحات مبهمی «که البته به تفکیک باید بررسی شود» از طرف افراد مسئول و غیر مسئول بود و در ادامه هم برخی با دلیل و یا توجیه همیشگی که «دسیسه و خرابکاری دشمن علیه ایران» است سعی کردند سمت و سوی مشکل را عوض کنند. این درحالی است که مساله سموم گیاهی در یک دهه گذشته به شدت مورد توجه زیست شناسان از یک سو به دلیل تغییرات نامطلوب ژنتیکی و حامیان محیط زیست به جهت آسیب جدی این سموم شیمیایی به زیست بوم ها قرار دادشته است و از این رو  استاندارد های سفت و سختی برای سموم شیمیایی مورد استفاده در کشت محصولات کشاورزی در نظر گرفته شده است. 

به گزارش عصر ایران؛ چند و چون این موضوع در مصاحبه مریم صابری با دکتر منصور افشار محمدیان، دانشیار متخصص فیزیولوژی گیاهی دانشگاه گیلان واکاوی شده که متن کامل آن را در ادامه  به نقل از "حکایت گیلان"  می خوانید: 

افشار محمدیان در مورد میزان حساسیت نهادهای مسئول به میزان سموم شیمیایی جامانده در محصولات کشاورزی در ایران می‌گوید: من خود در مسیر تحقیقات مرتبط با بررسی آلاینده‌های موجود در برخی از محصولات کشاورزی با مشکلاتی مواجه شده‌ام و در عمل دریافته‌ام که آنگونه که باید، متأسفانه حساسیت و عنایت و پشتیبانی لازم در مورد پیشگیری از آلودگی و نیز ارزیابی آلاینده‌های موجود در محصولات کشاورزی وجود ندارد.

عضو هیأت علمی دانشکده علوم پایه دانشگاه گیلان با طرح این پرسش که وقتی ما ادعا می‌کنیم محصولات کشاورزی ما آلوده نیست، چرا برای ارزیابی ترکیبات احتمالی آلاینده در انواع محصولات کشاورزی تولید شده در کشور، به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مربوطه ماموریت لازم داده نمی‌شود تا دقیقاً بررسی کنند که آیا آلاینده‌ای در مواد غذایی مردم وجود دارد یا خیر؟! و اگر این کار صورت می‌گیرد، چرا در چنین مواقعی به صورت شفاف گزارش‌های مربوطه توسط مسئولین امر به مردم داده نمی‌شود تا بر استرس‌های عدیده‌ی مردم افزوده نشود؟ و چرا محصولات کشاورزی ما همراه با شناسنامه علمی حاوی جدول میزان دقیق ترکیبات آلاینده احتمالی موجود در آن‌ها صادر نمی‌شود تا به همین راحتی نتوانند تولیدات کشاورزی ارسال شده را با عناوینی چون میزان بالای باقیمانده سموم و آفات و... مرجوع کنند؟!

نگذاریم حرمت دانشمندان و محققین کشورمان را به راحتی بشکنند
این عضو هیأت مدیره انجمن زیست‌شناسی و انجمن فیزیولوژی گیاهی ایران می‌گوید: به نظرم در این موضوع نسبت به متخصصین و محققین کشور نیز حرمت شکنی شده است. چون به نوعی معنای موضوع برگشت دادن محصولات کشاورزی ما این است که در کشور ما عالمان و متخصصین مرتبط با حفظ سلامت محصولات غذایی وجود ندارد و به همین دلیل نظارت و ارزیابی‌های لازم در این خصوص صورت نمی‌گیرد! و معنای دیگرش نیز این است که در کشور ما عنان کار در این حوزه، دست عالمان و متخصصین امر نیست!

این استاد دانشگاه در مورد تجربه خود توضیح می‌دهد: طرحی را پیشنهاد دادم که باقیمانده آلاینده‌ها از قبیل سموم و فلزات سنگین مثل کادمیم و سرب و نیکل و... در ارقام مختلف محصول استراتژیک گیلان یعنی برنج بررسی شود. علیرغم پیگیری‌های متعدد و ارجاع پروپوزال طرح از طریق دانشگاه به استانداری و جهاد کشاورزی و دانشگاه علوم پزشکی و اداره کل استاندارد و...، نهایتاً عنوان کردند که بودجه لازم جهت اجرای طرح مذکور وجود ندارد و فعلا اجرای این طرح در اولویت نیست! و تا آنجاییکه از طریق همکاران متخصص خود اطلاع دارم، در سایر استان‌ها نیز شرایط مشابهی در مورد محصولات دیگر کشاورزی وجود دارد.

افشار محمدیان که خود مؤلف ۶ کتاب در حوزه محصولات کشاورزی می‌باشد و تنها کتاب موجود در ایران پیرامون برنج و آلاینده‌های آن را نیز تألیف کرده است، توضیح داد: پس از نوشتن این کتاب، با عنایت به کمبود بودجه دانشگاه، به مراکز متعدد جهت حمایت از چاپ آن مراجعه کردم، متأسفانه هیچ سازمانی تمایلی به مشارکت نشان نداد و نهایتاً با هزینه شخصی کتاب را چاپ کردم. به عبارت دیگر، با کنار هم گذاشتن همه این موارد، خوشبینانه‌ترین نتیجه‌ای که می‌توان گرفت، این است که انجام چنین کار‌های علمی مهمی که مستقیماً با سلامت مردم نیز مرتبط است، اولویت لازم را ندارد!

حق مردم است که بدانند چه میزان سموم و آلاینده‌های دیگر در محصولات غذایی آن‌ها وجود دارد

افشار محمدیان، مدیر کارگروه علوم زیستی کشور، به رشد قابل توجه تولید کیوی در ایران هم اشاره می‌کند و می‌گوید: ایران در حال حاضر در رده چهارم تولید‌کنندگان کیوی جهان است و به زودی با این روند را به پیشرفت، به رتبه سوم جهان خواهد رسید. در سال‌های اخیر از محل تولید و صادرات کیوی، میزان ارز‌آوری و درآمد سرانه کشاورزان به میزان زیادی افزایش یافته است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه برای حل هر مشکلی، ابتدا باید واقعیت‌های موجود در آن حوزه را قبول کنیم، می‌گوید: واقعیت این است که در حال حاضر، متأسفانه نظارت علمی لازم در مورد نوع و میزان سموم و کود‌های مورد استفاده در باغات کیوی ما، همانند بسیاری از محصولات دیگر کشاورزی وجود ندارد و این موضوع ربطی به دسیسه‌ی دشمن هم ندارد و باید بپذیریم که قصور از خود ماست.

با عنایت به اینکه اخیراً مرکز تحقیقات کیوی در دانشگاه گیلان با مجوز وزارت عتف تأسیس شده است و از نظر منابع متخصص انسانی و تجهیزات مورد نیاز، قطعاً شایستگی لازم را جهت نظارت و ارزیابی آفات و آلاینده‌های کیوی کشور را دارد، بهتر نیست جهت پیشگیری از بروز خسارت‌های بیشتر در این خصوص، مسئولین امر این وظیفه‌ی مهم را به چنین مرکزی واگذار کنند و همین ماموریت در مورد محصولات دیگر کشاورزی نیز به مراکز علمی معتبر و مرتبط دیگر سپرده شود تا در آینده هم مردم ما با اطمینان خاطر بیشتری تولیدات کشاورزی کشورمان را مصرف کند و هم در امر صادرات این محصولات، مشکلات فعلی ایجاد شده تکرار نشود و خسارات بیشتری از نظر مالی و اعتباری به بار نیاورد و متعاقباً دشمن نیز شاد نخواهد شد؟!

سم به میزان لازم و نه به میزان دلخواه!
یکی از اصلی‌ترین سؤال‌هایی که بعد از برگشت برخی محصولات کشاورزی ما مطرح می‌شود، این است که در حال حاضر چه نوع و به چه میزان سم و کود کشاورزی در باغات و مزارع مختلف کشاورزی ما مصرف می‌شود و آیا نظارتی بر این کار وجود دارد یا خیر؟

در این مورد افشار محمدیان می‌گوید: در حال حاضر، گرچه موضوع حفظ سلامت غذایی مردم به سازمان‌های مختلفی مربوط می‌شود، ولی از نظر قانونی در وزارت بهداشت، «معاونت سلامت غذا و دارو» وظیفه نظارت بر این موارد را برعهده دارد، اما به نظر می‌رسد که به هر دلیلی این کار به نحو مطلوب صورت نمی‌گیرد و انتظار می‌رود رسانه‌ها و نهاد‌های مردم نهاد، جهت شفاف‌سازی در خصوص سهم سازمان‌های مختلف در این حوزه و میزان عمل به وظابف خود بیشتر ورود کنند.

استاد زیست‌شناسی دانشگاه گیلان در این مورد چنین توضیح می‌دهد: در حال حاضر اگر نیاز واقعی یک زمین کشاورزی مثلاً ۱۰۰ کیلو کود شیمیایی و ۵۰ لیتر سم در هکتار باشد و کشاورز توان مالی لازم را داشته باشد، می‌تواند به راحتی به هز میزان بخواهد، کود و سم خریداری کند و در مزرعه استفاده کند.

در صورتی که استفاده بیش از حد استاندارد از کود و سم، گرچه ممکن است به ظاهر سبب بهبود تولید محصولات کشاورزی شود، ولی میزان باقیمانده سموم موجود در محصولات و نیز آلودگی حاصل از شسته شدن کود و سم اضافی و ورود آن‌ها به داخل زنجیره غذایی مردم، عوارض جبران ناپذیری را برای مصرف‌کنندگان آن محصولات آلوده و از جمله محیط زیست ما به دنبال خواهد داشت و امکان حذف این آلودگی‌ها نیز میسر نخواهد بود و گسترش بیماری‌های متعدد و متنوع، از جمله این عوارض ناگوار خواهد بود.

واکنش در برابر هشدار به فاصله ۵ ماه
این استاد دانشگاه با ارجاع به صحبت‌های یک از مدیران مرتبط می‌گوید: روسیه در خرداد ماه به ایران متذکر شده بود که محصولات کشاورزی صادراتی ما باید دارای شناسنامه سلامت باشد و میزان آلاینده‌ها و سموم باقیمانده در محصولات صادراتی باید مشخص باشد. با وجود این هشدار در خرداد ماه سال جاری، به اذعان خود مسئول مربوطه، اولین جلسه با مسئولان طرف مقابل، بعد از ۵ ماه یعنی در آبان ماه، آن هم به صورت ویدئو کنفرانس تشکیل شد تا این موضوع بررسی شود و دیدیم که نتیجه سهل انگاری و انتخاب چنین روش و منشی، چه شد؟!

بودجه برای آموزش کشاورز یا سمینار‌های بدون خروجی
عوارض استفاده بی‌حد و حصر از سموم و کود‌های شیمیایی چیست؟ به نظر می‌رسد این همان حلقه مفقوده سلامت محصولات کشاورزی است.

افشار محمدیان تأکید می‌کند، اگر واقعاً کشاورز بداند که عوارض استفاده بیش از حد استاندارد از سموم و کود‌های شیمیایی برای خود او و اعضای خانواده و مردم کشورش چیست و سرانجام این آلودگی‌ها چه خواهد بود و دوره ماندگاری انواع مختلف کود‌ها و سموم در محصولات کشاورزی چقدر است، قطعاً خود او حساسیت لازم را در این خصوص اعمال خواهد کرد.

او توضیح می‌دهد: در عین وجود تفاوت‌های حداقلی در مورد میزان استاندارد و مجاز استفاده از سموم و کود‌های شیمیایی در کشور‌های مختلف، میانگین این استاندارد‌ها بسیار به هم نزدیک است و لذا می‌توان از یک پروتکل مشخص جهانی تبعیت کرد تا هم به سلامت مردم و محیط زیست آسیبی وارد نشود و هم صادرات محصولات کشاورزی دچار مشکلات فعلی نشود.

اما سؤال این است که چه سازمانی مسئولیت اصلی آموزش به کشاورزان را به عهده دارد و در حال حاضر به چه میزان به وظیفه‌ی خود عمل می‌کند و چرا؟ اساساً هزینه کرد بودجه برای چه چیزی مهم‌تر از موضوع سلامت مردم است؟

نشستن پشت میز‌ها به‌امید مراجعه کشاورزان برای رفع مشکلات کشت و کارشان و یا برگزاری برخی سمینار‌های تکراری تاکنون چه خروجی برای مردم داشته است؟

چند کار مهم برای جلوگیری از تکرار مشکل
افشار محمدیان با یادآوری اینکه سال‌ها قبل پسته‌ی ایران هم با این مشکل روبرو شد، می‌گوید: آیا راه حل این است که برای تک تک محصولات کشاورزی ما همین مشکل رخ دهد و همین راه پر تلاطم طی شود تا به این نتیجه برسیم که جهت برون رفت از این بحران‌ها باید از انداختن تقصیر به گردن این و آن پرهیز کنیم و کار را به کاردان بسپاریم و دولت صرفاً مسئولیت پشتیبانی و نظارت را به عهده گیرد؟

این استاد دانشگاه می‌گوید: ماجرا‌های تأسفبار اخیر ما را به نتیجه می‌رساند که جهت جلوگیری از به خطر افتادن بیش از پیش سلامت غذایی مردم خودمان و پیشگیری از تکرار چنین وقایعی در امر صادرات محصولات کشاورزی، قبل از آنکه دیرتر شود، چند کار مهم باید انجام گیرد:

حق آگاهی مردم به صورت شفاف و دقیق در خصوص میزان سلامت محصولات غذایی مصرفی آن‌ها به رسمیت شناخته شود.

به امر آموزش کشاورزان در مورد روش‌های جدید استاندارد بهبود کمی و کیفی محصولات کشاورزی آن‌ها، بسیار بیش از پیش توجه شود

حضور کارشناسان جهاد کشاورزی در باغات و مزارع بیشتر شود تا ضمن ارائه آموزش‌های لازم، بر نوع و میزان استفاده از سموم و کود‌های شیمیایی نظارت بیشتری داشته باشند.

دولت به هیچ عنوان و به هیچ نهاد و ارگانی، اجازه ورود کود‌های شیمیایی و سموم غیر استاندارد را ندهد.

برای تمامی باغ‌ها و مزارع کشاورزی با مساحت‌های معین، کد‌هایی صادر شود و به عبارتی محصولات تولیدی آن‌ها دارای کد مشخص قابل ردیابی و شناسنامه علمی مدونی شوند تا اگر محصول یک باغ از نظر میزان باقیمانده سموم و آلاینده‌های دیگر مشکلی داشت، مصرف داخلی و صادرات محصولات باغ‌ها و مزارع دیگر دچار مشکل نشود.

او ادامه می دهد: از کمیسیون کشاورزی مجلس تا دولت و سازمان‌های مرتبط با سلامت غذایی مردم، صرفاً تعهد ملاک ورود و انتخاب مسئولین و مدیران نباشد، به عبارت دیگر، عملاً تک تک ما جمله ماندگار شهید چمران را باور داشته باشیم که «اگر کسی متعهد بود، اما کاری را پذیرفت که در آن تخصص ندارد، باید در تعهد او هم شک کرد»، لذا قبول کنیم که کار را باید به کاردان متخصص در آن حوزه سپرده شود.

افشار محمدیان در پایان اضافه کرد: تنها در صورت رعایت موارد فوق است که دامنه نگرانی‌های مردم ما حداقل در حوزه‌ی سلامت غذایی بیشتر نشده و دشمن نیز از افزایش مشکلات مردم ما و کاهش اعتبار کشورمان نمی‌تواند شاد شود.

این که جهاد کشاورزی و ارگان‌های مرتبط با هزاران کارشناس و میلیارد‌ها تومان بودجه تاکنون مشغول چه کار مهمی بوده‌اند که نقشه علمی برای یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مسائل پیرامون تولیدات کشاورزی ایران نداشته‌اند آنقدر عجیب است که برای بسیاری باورپذیر نیست.

با توجه به این گیلان سهم زیادی در تولیدات کشاورزی ایران دارد باید منتظر ماند و مشاهده کرد که ارگان‌های مرتبط با این ماجرا درصدد حل این مشکل که مستقیماً با جان مردم ارتباط دارد برمی‌آیند یا تمام هَم خود را بر تکذیب و ادامه روند سالیان گذشته مصروف می‌دارند.

بیشتر بخوانید:

رئیس انجمن وارد‌کنندگان سم و کود: ۲۳ درصد سموم مورد استفاده کشورمان پرخطر است

ابعاد نگران‌کننده میلیون‌ها دلار واردات سمی

آنچه خارجی‌ها برمی‌گردانند و ما می‌خوریم/ آلودگی بالاتر از حد مجاز در محصولات کشاورزی

تماشاخانه

کشف یک روستای ۶ هزار ساله در منطقه ۲۰ تهران / اسکلت یک دختر ۱۶ ساله با جمجه‌ای عجیب هم پیدا شد که کف خانه دفن شده بود (فیلم)