چگونه رسانه های قوی داشته باشیم؟

وقتی مردمی همه اطلاعات و خبرهای مورد نیاز خود را از رسانه های داخلی دریافت می کنند معمولا کمتر سراغ رسانه های خارجی برای دریافت خبرهای داخلی می روند.

عصرایران؛ رضا غبیشاوی - رهبری به تازگی و در سخنرانی 19 بهمن 1400 به نوعی از فعالیت رسانه های داخلی گله کرده و به عملکرد و تاثیرگذاری رسانه های فارسی زبان در خارج از کشور اشاره داشتند.

سوال اینجاست که چگونه می توانیم رسانه های داخلی قوی و تاثیرگذار داشته باشیم و همزمان از تاثیرگذاری رسانه های فارسی زبان خارج از کشور بکاهیم؟
در پاسخ می توان گفت در صورت برآورده ساختن شرایط زیر، این هدف، نزدیک به واقعیت خواهد شد.

1- رسانه حرفه ای در گرو آزادی بیان و آزادی بعد از بیان است. این آزادی بیان در اصول متعدد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت مورد اشاره و تایید و تاکید قرار گرفته است. هر چقدر دامنه آزادی بیان و آزادی پس از بیان بیشتر باشد بیش از پیش به رسانه حرفه ای نزدیک می شویم. در قانون اساسی در اصول متعددی به صراحت به آزادی بیان و حفاظت از آن اشاره شده است. با این حال لازم است قوانین پایین دستی برای اعمال این آزادی بیان و حفاظت از آن نیز تهیه و اجرا شوند.

2- فعالیت تبلیغاتی از فعالیت حرفه ای رسانه ای کاملا جدا شود. انتظار از رسانه ها برای فعالیت تبلیغاتی در قالب فعالیت های رسانه ای و اجبار آنها برای حرکت در این مسیر، نتیجه ای جز آنچه هم اکنون شاهد آن در رسانه ها هستیم نیست. تاثیرگذاری اندک رسانه ها، اعتماد اندک مردم به رسانه ها و انتقال مرجعیت اطلاع رسانی از داخل به خارج از کشور علل مختلفی دارند که "تبلیغات در قالب رسانه" یکی از مهمترین آنهاست. اگر کارکرد تبلیغاتی رسانه ها مفید و تاثیرگذار بود امروزه همه از جمله رهبری از وضعیت کنونی رسانه ها زبان به شکوه و گلایه نمی گشودند.

3- احترام به استقلال حرفه ای رسانه ها و روزنامه نگاران و در راس آنها سردبیران مورد تایید و تاکید است. به این معنی که خارج ازآنچه قانون اجازه داده، دیگران نتوانند در فعالیت رسانه ها و روزنامه نگاران دخالت و اعمال قدرت کنند. این موضوع علاوه بر اصرار و پافشاری روزنامه نگاران و رسانه ها، باید از سوی نهادهای دولتی و حاکمیتی نیز مورد احترام قرار بگیرد و به رسمیت شناخته شود.

4- انحصار صداوسیما در راه اندازی و فعالیت شبکه های رادیویی تلویزیونی پایان یابد و بخش خصوصی در ایران نیز بتواند اقدام به راه اندازی شبکه های خصوصی رادیو تلویزیونی کند.

5- الزام صدور مجوز برای رسانه ها لغو شود. با وجود فناوری های نوین ارتباطی و در راس آنها اینترنت و محصولات مختلف ارتباطی - اطلاع رسانی آن، از اساس، صدور مجوز برای رسانه ها، دچار لغو موضوعیت شده است. با این حال همچنان این ساز و کار وجود دارد و به مانعی بزرگ بر سر راه فعالیت های رسانه ای تبدیل شده است.

علاوه بر این، این سازوکار، ایران را در مجموعه کشورهای قرارداده که همچنان از سیستم قدیمی و عقب افتاده و ناکارآمد برای انتشار رسانه های استفاده می کند. در نتیجه پیشنهاد می شود الزام برای صدور مجوز برای انتشار رسانه، لغو و به جای آن از روند ثبت نام استفاده شود.

به این شکل که هر کسی که خواهان انتشار یا راه اندازی رسانه ای باشد تنها ملزم باشد در ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی یا ادارات دادگستری شهرستان ها مشخصات رسانه و مالک و مدیرمسوول آن را ثبت و اعلام می کند تا در صورت بروز شکایت و نیاز به ارتباط قابل پیگیری باشد.

6- پیشنهاد می شود همه انواع یارانه ها نقدی و غیرنقدی از جمله کاغذ برای رسانه ها متوقف شود زیرا روند فعلی پرداخت یارانه ها باعث ایجاد مشکلات زیادی برای رسانه ها و روزنامه نگاران حرفه ای شده است و نبود آن بر بود آن برتری دارد. وضعیت فعلی پرداخت یارانه ها به ایجاد شبه رسانه هایی کمک می کند که از رسانه را به ابزاری برای کسب سهم بیشتری از کیک یارانه ها تبدیل می کند و نه برای فعالیت رسانه ای و روزنامه نگاری حرفه ای.

کافی است سری به سایت جار بزنید و تعداد پرشمار روزنامه هایی را ببینید که در ظاهر منتشر می شوند اما در هیچ دکه ای دیده نمی شوند اگر دیده می شوند هم آنچنان بی کیفیت اند که استمرار انتشار و ادامه کار آنها جای سوال دارد مگر اینکه تهیه ابزاری برای کسب یارانه، پاسخی به این سوال باشد.

7- حکم زندان برای روزنامه نگاران و توقیف و تعطیلی برای مطبوعات لغو شود. به جای این دو می توان به صدور جریمه های مالی و انجام خدمات اجتماعی و دیگر مجازات های بدل زندان برای روزنامه نگاران و مالکان رسانه ها اکتفا کرد.

8- وضعیت مالکیت رسانه های حکومتی و دولتی تغییر کند. در حال حاضر رسانه های مختلفی شامل خبرگزاری ها و مطبوعات و سایت های خبری توسط بخش های مختلف دولتی و حکومتی و شبه حکومتی، راه اندازی و مشغول به کار هستند. این رسانه ها در چارچوب نهاد بالادستی خود محصور و دچار محدودیت هستند.

این نهادهای بالادستی تلاش می کنند این رسانه های زیرمجموعه خود را به ارگان های تبلیغاتی تبدیل کنند گرچه همیشه روزنامه نگاران متعهدی هستند که تلاش می کنند حرکت این رسانه ها به سمت روزنامه نگاری حرفه ای باشد. معمولا این رسانه ها بیش از آنکه هویت رسانه ای داشته باشند هویت تبلیغاتی دارند پس بهتر است به سرمایه گذاران واقعا بخش خصوصی (و نه شبه خصوصی) واگذار شوند. رسانه های ارگان می توانند خطری علیه روزنامه نگاری حرفه ای و فضای اطلاع رسانی کشور باشند. ضمن آنکه این نوع از رسانه ها با استفاده از تکنیک های رسانه ای در چارچوب های نهادهای بالادستی خود به جنگ واقعیت ها می روند و می توانند جامعه و حکومت و دولت را فریب دهند یا گمراه سازند.

9- رسانه ها مکلف شوند میزان درآمد و منابع آن، هزینه، سود و تیراژ خود را به صورت شفاف اعلام کنند.

10- اعضای هیات نظارت بر مطبوعات تغییر کنند. اختیارات تعطیلی رسانه ها از این هیات گرفته شود. اعضای این هیات تغییر کند و به جای ترکیب فعلی، متشکل از نمایندگان فعالان رسانه ای و کارشناسان رسانه ای و پژوهشگران در کنار قضات بازنشسته و کارشناسان حقوقی باشد. این هیات بر فعالیت ها رسانه ها فعالیت می کند و برای این موضوع نیز جلسات بررسی باید با حضور نمایندگان همان رسانه باشد و حداکثر جریمه های مالی اعمال شود.

11- در این وضعیت می توان انتظار داشت رسانه های ایران از تاثیرگذاری قابل اعتنا برخوردار باشندو در مقابل از تاثیرگذاری و مانور رسانه ای رسانه های فارسی زبان خارج از کشور کاست. همانگونه که هم اکنون راه اندازی رسانه های انگلیسی برای انگلیس و آمریکا، کاری عبث و بی نتیجه است. تجربه راه اندازی و تعطیلی شبکه "الجزیره آمریکا" یکی از این موارد است.