زلزله «مارمولک» در فضای مجازی و سیاسی بعد از ۱۸ سال

هرچند پخش این فیلم سینمایی در برخی سکانس‌ها با ممیزی همراه بود، اما کمتر علاقمندی به هنر هفتم و سینمای ایران وجود دارد که از حواشی اکران این فیلم در زمان خود (دوران اصلاحات) بی خبر باشد.

ماجرای یک توقیف

مارمولک یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های توقیفی سینمای ایران است که تجعات اعتراضی زیادی را در دوره ای که پخش شد به دنبال داشت.

حواشی به بهمن سال 82 و نمایش فیلم مارمولک کمال تبریزی در جشنواره فجر باز می گردد، فیلمی که با استقبال بی‌سابقه ای همراه شد و در نهایت فیلم کمال تبریزی با ۹۷ درصد آرا فیلم برتر مردمی جشنواره شد اما در سه روز آخر نمایش‌های مردمی آن به دلایل اعلام نشده‌ای متوقف شد.

آن گونه که سینما دیلی روایت کرده، از ۲۰ اسفند پیش‌فروش بلیت های اکران نوروز فیلم آغاز شد اما از اکران نوروزی فیلم هم جلوگیری شد. «مارمولک» سرانجام دوم اردیبهشت با چند ممیزی جدید روی پرده سینماها رفت. یک روز از اکران نگذشته بود که نمایش در مشهد متوقف شد تبریز و ارومیه هم بعد از یک هفته به اکران فیلم پایان دادند و سینماداران قم با دیدن اوضاع خودشان فیلم را اکران نکردند!

در ادامه برخی از مراجع تقلید به منتقدان «مارمولک» اضافه شدند. آیت الله مکارم شیرازی درباره این فیلم گفت: «ساخت این فیلم عمدی است و قطعا برای هتک حرمت مسلمانان ساخته شده. اصولا چه معنی دارد از سوژه لباس روحانیت فکاهی ساخته شود؟»

آیت الله مهدوی کنی و آیت‌الله جنتی دیگر روحانیون سرشناسی بودند که به شدت نسبت به اکران «مارمولک» انتقاد کردند .همزمان نسخه غیر مجاز فیلم منتشر و دست به دست می‌شد و کار به تجمع در برخی شهرها کشید.

قرار شد با نمایش برای اعضای شورای عالی امنیت ملی تکلیف اکران فیلم مشخص شود. کمال تبریزی اما می‌گوید حسن روحانی دبیر وقت شورا مخالف جدی فیلم بوده: «ایشان مخالف فیلم بودند به من گفتند فیلم توقیف و با شما هم باید برخورد شود»

از هفته چهارم اکران این فیلم در تهران هم متوقف شد.«مارمولک» فقط در دور روز نخست اکران ۱۱۰ هزار مخاطب داشت چیزی به اندازه مخاطب افتتاحیه «مطرب» با صدها سالن بیشتر. فروش این فیلم در این چهار هفته همچنان از رکوردهای مخاطب سینمای ایران است و اگر اکرانش ادامه پیدا می‌کرد بعید است فیلمی به این زودی به رکورد مخاطبانش می‌رسید.

سالها گذشت تا سال ۹۸ که نسخه رسمی فیلم در شبکه خانگی منتشر شود و با تغییرات در مدیریت صدا و سیما «مارمولک» روی آنتن شبکه یک رفت. 

فیلمی که حوزه علمیه را تکان داد

واکنش شدید بدنه حوزه علمیه در آن سال به بهانه وهن لباس روحانیت و برخوردهای تند با سینمادارانی که حاضر به اکران مارمولک شده بودند کار را به جایی رساند که این فیلم سینمایی نتوانست برای زمان طولانی بر پرده سینماهای کشور بماند و پس از مدتی از زمان توقیف نسخه بی کیفیت آن از طریق سی‌دی های غیرمجاز راهی منازل مردم شود.

واکنش رهبری به پخش فیلم مارمولک

سالها بعد و در خلال پخش مستند «غیررسمی» از رسانه ملی هنگامی که یکی از دست اندرکاران سینما و تلویزیون در حضور رهبر انقلاب از نبود تحمل در اقشار مختلف جامعه برای شوخی با شغل و جایگاهشان سخن گفت، معظم‌له با انتقاد از برخوردهای این چنینی با هنرمندان، ضمن اشاره به غائله پیش آمده در زمان اکران فیلم مارمولک ساخته کمال تبریزی فرمودند: بنده به آقایان (علما) گفتم به جای اینکه اعتراض کنید، استقبال کنید. بگویید دست شما درد نکند که نشان دادید آدمهایی می‌آیند و لباس ما را به ناحق می‌پوشند.

سیاسیون وارد گود شدند

پخش مارمولک که محتوایی انتقادی – سیاسی دارد، با واکنش اهالی سیاست همراه شد.

محمدعلی ابطحی عضو مجمع روحانیون مبارز، در توئیتی نوشت: نشستم برای هزارمین بار فیلم مارمولک را می‌بینم. این بار از شبکه یک!و برای هزارمین بار از منش دین متسامح فیلم مارمولک لذت می‌برم.از رادیو و تلویزیون هم باید تشکر کرد که پخشش کرد.

حسام الدین آشنا، مشاور حسن روحانی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم هم سکوت نکرد و در جمله ای کنایه آمیز نوشت؛«آیا آن مارمولک ۱۹ پیش الان هم همان مارمولک است؟»

محمدجواد آذری جهرمی وزیر سابق ارتباطات هم به سراغ توئیتر خود رفته و این توئیت را زد؛« پخش مارمولک از صداوسیما با برخی حذفیات پس از حدود ۲۰ سال را برخی نشانه تغییر دیدگاه در آن سازمان و برخی هم نشانه بی‌خاصیت شدن نگاههای تنگ‌نظرانه  ‌دانسته‌اند؛ الله اعلم.

اما دیدگاهی هم وجود دارد که معتقد است «مختارنامه» قابلیت پخش در نوروز را نداشته و لاجرم مارمولک را پخش کرده‌اند.

مصطفی فقیهی، روزنامه نگار اصلاح طلب هم واکنش نشان داد و توئیت زد؛« تحول در صدا و سیما یعنی پخش افتخار آمیز مارمولک پس از ۱۸ سال از اکران، بازپخش هزاران باره اش از ماهواره و سوژه شدن شوخی هایش بین مردم.

فهم حضرات از مردم اما همین اندازه دور و تلخ است. دو دهه فاصله با فضای نیمه رسمی و ده ها سال گسست از زیر پوست شهر. و این تازه ماجرای مدعیان تحول گراییست.»

سینمایی ها به دفاع از مارمولک برخاستند؟

اهالی هنر و سینما هم بی تفاوت از کنار این موضوع نگذشتند. سیدمهدی دزفولی سینماگر، در واکنش به پخش مارمولک نوشت: سال ها قبل وقتی فیلم مارمولک اکران و توقیف شده بود و مدتی ازش گذشته بود و پخش آن ممنوع بود خاطرم هست در یک اردوی دانشجویی (در زمان دولت احمدی نژاد) در مشهد آقای پناهیان و برخی چهره های فعال بسیج دانشجویی هم حضور داشتند و بحث رفت به سمت فیلم مارمولک.

در همان ایام هم تازه فیلم طلا و مس اکران شده بود. آقای پناهیان تهیه کننده هر دو فیلم را آدم مشکوک و ضد مبانی اسلامی معرفی میکرد که قصد تخریب روحانیت و اسلام را از طریق اینگونه فیلمسازی دارد. بر حسب تصادف همان ایام نقل قولی از رهبری منتشر شد که دو فیلم مذکور فیلم های بسیار خوبی است.

زلزله مارمولک در فضای مجازی

«فیلم مارمولک، اما در فضای مجازی هم غوغا به پا کرد. برخی از فعالان فضای مجازی و علاقمندان به سینما در این رابطه نوشتند؛

* حسن روحانی هشت سال تو پخش یه ربنا موند، رئیسی سر شش ماه داره مارمولک پخش میکنه از صدا و سیما.

*فیلم مارمولک که یه زمانی به خاطر اکرانش یه عده کفن پوش شدن و خون و خونریزی راه افتاد، همین الان داره از شبکه ۱ صدا و سیما پخش میشه کاش تندروهای امروز درس بگیرند.

*جبلی در پی راه های رسیدن به خدا.

*همین قدر که فیلم مارمولک دیر از سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود یعنی همین قدر به سال و روز دوریم از خودانتقادی گفتمانی و گفتگو! ساختارها گاه آنقدر فرسایشی تغییر می کنند که شاید سرنوشت جامعه جور دیگری شود!

*بعد از 21 سال و در حالیکه طلاب در مشهد پرده سینما را آتش زدند و در تهران، پرده سینما را پایین کشیدند؛ حرام خدا بعد از 21 سال حلال شد!؟

*محبوب من تلویزیون مارمولک رو هم پخش کرد ولی تو نیومدی هنوز.

*شبکه یک داره فیلم‌ مارمولک رو پخش می‌کنه همین یک نمونه کافیه متوجه بشید تلویزیون  دقیقا ٢٠ سال از جامعه فاصله داره

*مارمولک نه، صدا و سیما هر وقت اجازه داد آلات موسیقی عین آدم جلوی دوربین نمایش داده بشه اون روز یعنی یکم پیشرفت کرده

*فیلم مارمولک که روزگاری با دستور نهادهایِ خاص از پرده سینما پائین کشیده شده بود ،امروز رویِ آنتن شبکه یک رفت.

پ.ن؛ حرامِ خدا حلال شده مفهومِ امنیت ملّی تغییرکرده یا متولیّان فرهنگی به رویکردهای ... پیشین خود پِی برده اند؟

*دو تا اتفاق جالب افتاده که نشون میده ما چقدر اشتباه میکردیم ما که میگم یعنی متعصبین وگروههایی که کارشون مخالفت با همه چیزه،فیلم آدم برفی را که سینما پخش کرد زدیم و بستیم و هزار تحلیل غلط بخورد ملت دادیم بعد رسانه ملی پخش کرد اما الان مارمولک داره پخش میشه این یعنی تحلیل نداشتیم.

*شبکه یک داره مارمولک را نشون میده دودهه اختلاف با کف جامعه.

*شبکه یک، مارمولک نشون میده هک هم نشده عجب سالی بشه امسال

*دارم مارمولک از شبکه یک صداوسیما میبینم تو همین ۳۰ دقیقه ابتدایی ۶ تا ۷ مورد حذف کردن.. خب چرا پخشش کردی!!!

*وقتی صداوسیما امروز مارمولک پخش میکنه بیست سال دیگه کجای کاره؟

*فکر کنم از ۲ ساعت فیلم مارمولک ،۴۵ دقیقه‌اش رو نشون میدن

*همین قدر که فیلم مارمولک دیر از سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود یعنی همین قدر به سال و روز دوریم از خودانتقادی گفتمانی و گفتگو! ساختارها گاه آنقدر فرسایشی تغییر می کنند که شاید سرنوشت جامعه جور دیگری شود!