آیا «NFT» در ایران مسدود است؟

«NFT» چیست و در دنیای هنر چه کاربردی دارد؟ آیا «NFT» می‌تواند فرصت فروش آثار را به هنرمندان داخل کشور بدهد؟ آیا «NFT» با وجود تحریم‌های و حمله روسیه به اوکراین در ایران به بازار جهانی وصل است؟‌ گزارش پیش رو درباره «NFT» است و نظر برخی گالری‌داران را در اینباره جویا شده است.

 

به گزارش ایلنا، دنیا دچار تغییرات عمده‌ای شده. بخشی از این تغییرات به دلیل وجود تکنولوژی و ابداع و تولید ابزار و ادوات مدرن است. این تحول شاید بیش از دیگر بخش‌ها در هنر احساس می‌شود؛ زیرا فضای دیجیتال و ابزار و ادوات کامپیوتری به نوعی با هنر هم‌خوانی دارند و تحولات رخ داده در سال‌ها و دهه‌های اخیر گواه این موضوع است. می‌توان گفت دنیای دیجیتال به نوعی باعث تسهیل و تسریع امور هنری شده است. به طور مثال دوربین‌های آنالوگ در زمانی نه چندان دور جای خود را به دوربین‌های دیجیتال دادند. به موازات این اتفاق روند ظهور و چاپ عکس‌ها هم به اتفاقی سهل‌الوصول‌تر تبدیل شده است. سینما، تئاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی و بصری هم تحت تاثیر این تحولات، تغییر رویه داده‌اند و هر کدام به نوعی از فضای دیجیتال بهره برده‌اند.

 

برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مجازی و آنلاین یکی از اتفاقاتی است که طی دو سال گذشته با وجود کرونا عمومیت بیشتری یافته و مبدا و منشا آن وجود دنیای مدرن و دیجیتال است. در این میان یکی از پدیده‌های جدید بهره‌گیری از «nft» در دنیای هنر است. این عبارت کوتاه شده Non Fungible Token است. در واقع «nft» بازار سرمایه‌گذاری و نوعی دارایی دیجیتال غیر قابل معاوضه است که در بستر فضای مجازی ابداع شده است. البته این غیرقابل معاوضه بودن به این معنا نیست که نتوان آثار هنری را خرید و فروش کرد؛‌ بلکه تاییدی بر اعتبار و امنیت این بستر برای انجام معاملات تجاری است. واضح‌تر اینکه بستر «nft» محلی برای عرضه، ارائه و نگهداری فایل‌های دیجیتال است که هر موردی را شامل می‌شود و مقاله، موسیقی، نقاشی، فیلم، نماهنگ، داستان، رمان برخی از آن‌هاست.

 

«nft» مدتی است در هنرهای تجسمی دیگر کشورها رسمیت پیدا کرده و در ایران نیز به نوعی مورد توجه قرار گرفته است؛‌ بخصوص در بحران کرونا که دوسالی است همه کشورها را درگیر کرده. این درحالی است که مردم و علاقمندان به هنر و هنرمندان خیلی در جریان جزییات آن نیستند. هنوز وزارت ارشاد به این مقوله و جزییات آن توجهی نشان نداده و چهارچوب‌ها و قوانینی برای نظارت بر آن وضع نکرده است. اصلا آیا نظارت وزارت ارشاد و دیگر نهادهای فرهنگی بر این مقوله نوین لازم است؟ برخی نظر موافق دارند و برخی هم می‌گویند این پدیده در خارج از کشور اداره می‌شود و هر فرد می‌تواند به واسطه آن، آثار هنری و هر محصول دیگر را در معرض دید مخاطبان سرتاسر جهان قرار دهد. پاسخ درست هرچه که باشد اما به هرحال ناآگاهی هنرمندان (بخصوص فعالان نسل‌های قبل) و گالری‌داران نسبت به فضای «NFT» فرصتی برای سوءاستفاده‌گران خواهد بود و با توجه به ارزش و بهای آثار هنری در دنیای امروز کلاهبرداری‌هایی هم صورت خواهد گرفت! چه بسا که تاکنون نیز این اتفاق رخ داده باشد؛ بخصوص اینکه هر فرد می‌تواند بدون طی پروسه‌ای مشکل به این شبکه تجاری متصل شود. یکی دیگر از اتفاقات بدی که امکان رخ دادنش وجود دارد دریافت مبالغ کلان از هنرمندان ناآگاه برای ارائه آثارشان در فضای «nft» است.

 

پس از حمله نظامی روسیه به غیرنظامیان و تاثیر آن بر فضای سیاسی و اقتصادی همه کشورها، بخصوص کشورهای آسیایی به نظر می‌رسد «nft» مورد تحریم است و بنا بر شنیده‌‌ها در کشورهایی چون کوبا و ایران و برخی دیگر از کشورها مسدود شده و امکان آپدیت و به روزرسانی ندارد! اما برخی گالری‌داران این اتفاق را تکذیب می‌کنند. حال اینکه صفحات «nft» در ایران فعال است یا خیر، سوالی است که کارشناسان باید به آن پاسخ دهند.

 

در رابطه با کلیت و جزییات «NFT» نظر برخی گالری‌داران را جویا شدیم. البته باید یادآور شد بر اساس تحقیقات میدانی و تماس‌های صورت گرفته با برخی افراد، بسیاری از گالری‌داران و مدیران هنری پایتخت‌نشین از این پدیده و امکان اطلاعات درستی ندارد آنهم در حالی که از عمومیت پیدا کردن «NFT» حدود دو سال می‌گذرد.

 

 

مژگان والی‌پور (مدیر گالری والی) در پاسخ به این سوال که آیا مقوله «NFT»  در مجموعه‌اش مورد توجه است یا خیر، به ایلنا گفت: واقعا نمی‌دانم «NFT» چیست و با این فضا یا ابزار آشنایی ندارم.

 

این در حالی است که گالری «والی» (طی توضیحاتی که در سایت آن اشاره شده)؛ «از سال سوم تأسیس با هدف اعتلای هنر ایران و معرفی پتانسیل های شگرف فرهنگ ایرانی، در رویدادهای بین‌المللی متعددی حضور یافته؛ اکسپوها، بینال‌ها و به خصوص حراجی‌های معتبر کریستیز، بونامز، ساتبیز... از این جمله‌اند. طبق توضیحات ارائه شده، گالری «والی» از سال ۱۳۹۷ علاه ‌بر برگزاری نمایشگاه به‌ عنوان میزبان پروژه‌هایی چون هنر چندرسانه‌ای، ویدئو و چیدمان نقش ایفا کرده است.» با توجه به توضیحات ارائه شده، لزوم توجه مدیران چنین گالری‌هایی به مقوله اینترنت و فضای گسترده و متنوع و پر امکان مجازی به شدت احساس می‌شود؛‌ با این توضیح که بهر‌ه‌گیری از فضای مجازی و برگزاری آنلاین نمایشگاه‌های فروش و گالری‌های هنری در سرتاسر دنیا امری مرسوم است.

 

به نظر می‌رسد باید برای ارائه آگاهی و دادن اطلاعات درست درباره کاربردهای فضای مجازی و امکانات هنری و تجاری آن، کارگاه‌ها و کلاس‌هایی برای گالری‌داران و مدیران هنری و نمایشگاه‌گردان‌ها از سوی متولیان فرهنگی، برگزار شود. حتی این ضرورت وجود دارد که دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی آکادمیک هم این خلاء را با برنامه‌ریزی‌ها و ایجاد واحدهای درسی و برگزاری کلاس‌های فوق‌العاده پر کنند تا لااقل نسل‌های بعدی بتوانند در این زمینه خود را به استانداردهای جهانی نزدیک کنند.

 

 

گالری شلمان بر اساس توضیحاتش در سایت خود تلاش دارد در راستای اهداف حمایتی خود از هنرمندان جوان شرایط ویژه ای را به ایشان ارائه نماید. علی مزارعی (مدیر گالری شلمان) به ایلنا گفت: چندی قبل شرکتی که «NFT» را در ایران ایجاد کرده بود به گالری ما آمد و درباره این فضا یا امکان صحبت‌هایی داشتیم؛ لذا درباره آن اطلاعاتی دارم و می‌دانم که روال آن به چه صورت است.

 

مزارعی در پاسخ به اینکه‌ آیا فضای «NFT» و سایت اصلی آن به گفته برخی گالری‌داران در ایران فعال است یا خیر گفت: بگذارید در این باره بی‌ طرف باشم و بر همین اساس بگویم. «NFT» در ایران هست اما هنوز در امکان بهره‌برداری جهانی ندارد؛ ‌بنابراین آنهایی که می‌گویند  «NFT»  در ایران به بازار جهانی وصل نیست حرفشان درست است.

 

مزارعی در پاسخ به این سوال که متصدیان شرکت مربوط به ارائه امکانات «NFT» چه توضیحاتی به او ارائه داده‌اند، گفت: آنها گفتند قصدشان این است که «NFT» را صادر می‌کنند؛ ولی برنامه‌شان این است به بازار جهانی هم وصل شوند.  

 

وی با اشاره به اینکه عدم آگاهی نسبت به مقوله «NFT» در ایران وجود دارد، گفت:  خودم هم در اینباره اطلاعت آنچنانی ندارم، اما به نظرم هنرمندان جوان‌تر که در زمینه اینترنت و فضای مجازی اطلاعات بیشتری دارند، بیش از هم نسلان من و قدیمی‌ترها به بهره‌برداری از فضای مجازی و استفاده از «NFT» راغب هستند.

 

مزارعی در ادامه توضیحاتش گفت: پیش از آنکه مسئولان و متصدیان شرکت مربوطه به گالری ما بیایند و  «NFT» را معرفی کنند، دانشگاه آزاد برنامه‌ای برگزار کرد که صنایع خلاق نام داشت. من در این رویداد بود که متوجه توجه دانشجویان به این مقوله شدم و دیدم یکی از آنها به طور جدی روی بازار جهانی متمرکز است و در «NFT» فعالیت داردریال بر همین اساس فکر می‌کنم نسل پس از ما خیلی بیشتر و جدی‌تر از ما روی این مقولات کار می‌کند و از فضاهایی چون «NFT»  بهره خواهند برد.

 

او در پایان گفت: بعید می‌دانم بهره‌گیری از چنین فضاهایی به سن و سال نسل ما قد بدهد، اما لازم است رسانه‌ها در جهت اطلاع‌رسانی درست در این باره، جدی‌تر عمل کنند.

 

 

 

 

یکی از گالری‌هایی که طی چند سال گذشته در زمین خرید و فروش مجازی آثار و برگزاری نمایشگاه‌های مجازی فعالیت‌های جدی داشته گالری «آرتیبیشن» است که همچنان فعال است.

 

علیرضا جوادی (مدیر هنری این گالری آرتیبیشن) درباره چند و چون «NFT» و نحوه فعالیت‌ها در این فضا به ایلنا  گفت: تا آنجا که می‌دانم اغلب گالری‌ها در زمینه «NFT» کار نمی‌کنند و تنها برخی از آنها از این مقوله اطلاع دارند که آنها هم تعدادشان خیلی خیلی کم است. من تنها یک گالری را می‌شناسم که در اینباره می‌تواند صحبت کند و نمایشگاه «NFT» هم برگزار کرده.

 

جوادی در پاسخ به این سوال که گالری «آرتیبیشن» با وجود فعالیت‌های جدی مجازی و خرید و فروش آثار هنری مجازی تا چه مقوله «NFT» را جدی گرفته و به آن پرداخته هم گفت: ما به این موضوع فکر کردیم که فعالیت خود در فضای «NFT» را آغاز کنیم اما خب فعلا درگیر تحریم‌ها هستیم که این اتفاق برای فعالیت‌ در این بخش مشکلاتی را در ایران ایجاد کرده است.

 

جوادی در رابطه با اصرار یکی از گالری‌ها مبنی بر فعالیتش در حوزه «NFT»، ‌اذعان داشت: به هرحال همه می‌توانند در هرکاری به ابراز نظراتشان بپردازند اما موضوعی که وجود دارد این است که آرتیست‌های موافق با «NFT» ترجیح می‌دهند خودشان شخصا در این فضا کار کنند و در این زمینه با گالری‌ها همکاری نداشته باشند. کلا «NFT» اینگونه نیست که با نظارت ارگان و نهادی خاص اداره شود و می‌توان گفت مبنای حضور در آن شخصی است.

 

او با اشاره به اینکه اطلاع‌رسانی لزوم استفاده از امکانات نوین است، گفت: مهم این است که بدانیم می‌خواهیم به چه قشری اطلاع‌رسانی کنیم. اگر منظور گالری‌دارها و هنرمندان است باید بگویم اغلب هنرمندان از این امکان مطلع هستند و این مقوله مخفی و مخفیانه نیست.

 

جوادی در توضیحات بیشتر گفت: موضوعی که وجود دارد این است که استفاده از «NFT» و حضور در این فضا شرایطی دارد. متقاضیان باید به سایت مربوطه مراجعه کنند و برای استفاده از امکانات آن مبلغی را بر اساس قیمت‌ها تعیین شده بپردازند. کلا آرتیست‌ها و کاربران برای استفاده از امکانات خرید و فروش در ابعاد جهانی باید هزینه‌ای بپردازند و خب خیلی‌ها راغب به این کار نیستند. مثلا ما در آرتیبیشن برای بارگزاری آثارشان مبلغی دریافت نمی‌کنیم در صورتیکه دیگر گالری‌هایی که مشابه ما کار می‌کنند از هنرمندان مبالغی را دریافت می‌کنند.  «NFT» هم همینطور است. کلا اگر بخواهید در هر سایتی تصویری دیجیتال یا هر فایل دیجیتالی را بارگزاری کنید باید وجهی پرداخت کنید. البته این وجوه بر اساس واحد پولی دلار ناچیز هستند اما زمانی که به ریال تبدیل می‌شوند، رقم بزرگتری خواهد شد و به همین خاطر خیلی‌ها راغب به چنین کاری نیستند.

 

وی بیان کرد: حدود یکی دو سال است که «NFT» مورد توجه و اقبال قرار گرفته که یکی از دلایل این اتفاق بحران بیماری کرونا بوده است.

 

او نسبت به استفاده بهینه از «NFT» در ایران اظهار امیدواری کرد و گفت: ده سال پیش کمتر کسی فکر می‌کرد که بتوان گالری‌های آنلاین و برنامه‌های مجازی اینترنتی برگزار کرد. همان مقطع بود که ما گالری‌مان را راه انداختیم و کمتر کسی فکر می‌کرد که این رویه معمول خواهد شد و حال این اتفاق افتاده است.

 

او در پایان صحبت‌هایش گفت: برای ایجاد و عمومیت دادن به هر اتفاق باید اعتمادسازی ایجاد شود تا مردم و هنرمندان بدانند می‌توانند در فضای جدید کار کنند.«NFT» هم همچین چیزی است و در سال‌های آتی جای خود را در بین گالری‌داران و هنرمندان پیدا خواهد کرد.

 

 

 

 

مجید احمدی (مدیر گالری فردا) هم درباره «NFT» به ایلنا گفت: آن‌هایی که بر باز بودن سایت و فعال بودن «NFT»  در ایران تاکید دارند، به نوعی واسطه شده‌اند و سرمایه‌گذاری‌هایی کرده‌اند؛ برای اینکه جلوی سرمایه‌گذاران احتمالی «NFT» را بگیرند. من مبلغ صد و بیست دلار برای «NFT» هزینه کردم اما الان به هیچکدام دسترسی ندارم. زمانی که شما نتوانید در فضای موجود ارز را جابجا کنید، در واقع قادر به انجام هیچ کاری نخواهید بود.. اصلا اگر «NFT»  را در داخل کشور و با استفاده از بسترهای داخلی ثبت کنید، نمی‌توانید پول بگیرید و ارز ارائه کنید و خرید و فروش داشته باشید.

 

وی افزود: برخلاف آنچه برخی افراد و مدیر یکی از موسسات و گالری‌ها گفته «NFT» در ایران غیر فعال است. به محض اینکه وارد اینترنت و فضای «NFT» شوید با ارور ۱۰۲۰ مواجه می‌شوید و این یعنی «NFT» در ایران در دسترس نیست. پس با این حساب نظرات خلاف این، دروغ محض است. اثبات این قضیه اصلا سخت نیست. کافی است به اینترنت وصل شوید. دو حالت دارد؛ اگر بتوانید سایتی را بدون فیلترشکن باز کنید یعنی اینکه مشکلی نیست و حرف دوستان مبنی بر فعال بودن «nft» درست است، اما اگر سایت با آی پی‌های ایران باز نشد و مجبور به روشن کردن فیلترشکن شدید یعنی مسدود است!

 

او گفت: من حدس می‌زنم آن‌هایی که بر باز بودن سایت و فعال بودن «NFT» در ایران  تاکید دارند، به نوعی واسطه شده‌اند و سرمایه‌گذاری‌هایی کرده‌اند، برای اینکه جلوی سرمایه‌گذاران احتمالی «NFT» را بگیرند که این کار نوعی انحصارطلبی است.

 

احمدی در ادامه با تاکید بر اینکه فعالیت در فضای «NFT» در ایران ریسک محسوب می‌شود، گفت: زمانی که کشور مورد تحریم قرار می‌گیرد، ایرانی‌ها از این بازار هم محروم می‌شوند و امکان دسترسی به آن را نخواهند داشت.

 

او در پایان گفت: نمی‌توان گفت فعالیت در زمینه «NFT» غیر قانونی است چون اصلا در اینباره قانونی وضع نشده و کسی نمی‌تواند بگوید در این فضا فعالیت نکنید. اما خب مشکلاتی وجود دارد که مردم و هنرمندان و گالری‌داران باید به آن‌ها آگاه باشند.