اتفاق عجیب در سنگ قبر ناصرالدین‌شاه

سنگ مزار ناصرالدین شاه که در کاخ گلستان در محفظه شیشه‌ای نگهداری می‌شود با اتفاقی قابل تأمل مواجه شده است.

سنگ قبر ناصرالدین شاه که پیکره‌ای از او را به نقش کشیده است، در گوشه‌ای از کاخ گلستان، معروف به «خلوت کریمخانی» نگهداری می‌شود. این سنگ در محفظه‌ای شیشه‌ای قرار داده شده که درون آن نیز اسکناس‌هایی انداخته شده است؛ ‌صحنه‌ای که البته چندان ناآشنا به نظر نمی‌آید، اما نه در کاخ گلستان و در تابوت شیشه‌ای که از یک سنگ قبر با ارزش‌های هنری و تاریخی محافظت می‌کند.

به گفته نگهبانان کاخ، این پول‌ها معمولا توسط بازدیدکنندگان به داخل محفظه شیشه‌ای انداخته می‌شود. برای برخی راهنمایان گردشگری که این روزها در کاخ گلستان تردد دارند این صحنه جدید است، ‌بعضی‌هایشان می‌گویند تا حالا ندیده بودند کسی داخل این محفظه پولی بیندازد. هرچند راهنمایانی هم هستند که همزمان با بازدید گردشگران متوجه شده‌اند برخی توریست‌های خارجی نیز به تاثیر از ایرانی‌ها به داخل محفظه سنگ قبر، پول انداخته‌اند.

انداختن پول در مزار شخصیت‌ها، رسمی است که پایه مستندی ندارد و معمولا با نیت و براساس باورهای شخصی، مبلغی اهدا می‌شود.

آرامگاه ناصرالدین شاه قاجار در حرم عبدالعظیم در شهر تهران قرار دارد، ولی سنگ مزار او در جریان تخریب قبر رضاشاه پهلوی در اوایل انقلاب، جابه‌جا شده است.

مهدی حجت ـ‌ موسس سازمان میراث فرهنگی ـ یک سال پیش در برنامه تلویزیونی «دستخط» درباره این سنگ قبر، که همزمان با تخریب قبر رضاشاه از سوی صادق خلخالی و دیگران، متوجه آن شده بودند و قصد تخریب آن نیز مطرح شده بود، چنین روایتی داشته است:‌ «سنگی که روی قبر ناصرالدین‌شاه بود، دو متر طول و ۸۰ سانتیمتر عرض و حدود ۶۰ سانتیمتر ارتفاع داشت، یک سنگ مرمر سبز بسیار نفیس.

روی آن به قدری خطوط مختلف کنده‌کاری‌شده و تصویر ناصرالدین‌شاه بود، بسیار آن را ویژه کرده است. وقتی این‌ها می‌خواهند قبر رضاشاه را خراب کنند به سر قبر ناصرالدین‌شاه می‌رسند تا آن را خراب کنند، سه نفر از باستان‌شناسان ما هم که الان هم حضور دارند آنجا رفته بودند که ببینند چه خبر است، دیده بودند که آن‌ها می‌گویند چکش بیاورید سنگ آن‌ها را هم خراب کنیم که مال مردم را خورده‌اند.

این باستان‌شناسان دیده بودند این سنگ نفیس است و اثر تاریخی است، یکی گفت الان اذان و سر ظهر است، نماز را اول بخوانیم و بعد ترتیب این کار را بدهیم. قبول کردند و حاج آقا برای نماز خواندن رفتند و جمعیت هم دنبال آن‌ها رفتند و ما زیر سنگ را خالی کردیم و سنگ را پشت وانت گذاشتیم و به کاخ گلستان بردیم.»

از سنگ قبر ناصرالدین شاه تا دهه هفتاد خبری نبود، با گشایش کاخ گلستان به روی مردم، این سنگ پس از ۱۷ سال (طبق مستندات کاخ) ‌ به نمایش گذاشته شد.سنگ مزار ناصرالدین شاه دارای ابعادی معادل ۲۴۹ در ۱۳۱ سانتی‌متر بوده که پیکره و چهره ناصرالدین شاه، ظاهرا در اندازه‌ای طبیعی با شمشیری در دست، حجاری شده است. حاشیه این سنگ قبر نیز با ظرافت تراشیده شده و به اشعاری در مدح شاه قاجار مزین شده است. در زیر پای چپ شاه قاجار حک شده «عمل استاد عباسقلی حجار»، اما در منابع تاریخی نام علی‌اکبر حجار را به عنوان هنرمند سنگ‌تراش آورده‌اند.

محمدعلی فروغی ـ ذکاءالملک ـ در یادداشت‌های روزانه خود به تاریخ شنبه ۲۷ شوال ۱۳۲۱ هجری قمری اشاره‌ای به این سنگ داشته و نوشته است: «برای سنگ قبر ناصرالدین شاه مذکور، صورت ناصرالدین شاه را ساخته‌اند. حجار آن «میرزا علی‌اکبر» نامی است. می‌گویند در این صنعت مهارت دارد. از قراری که شنیدم مباشر سنگ است. نمی‌دانم کیست. صورت شاه را از کارهای کمال‌الملک گرفته و دور آن طبقات رجال ناصرالدین شاه را می‌سازند. می‌گویند، تا به حال سی هزار تومان خرج آن شده است.»

گفته شده که استاد حجارباشی برای ساخت سنگ قبر حدود چهارسال زمان گذاشته و آن را از سنگ یک تکه مرمر سبز پدید آورده است.

این سنگ قبر که این روزها به شکلی متفاوت مورد توجه بازدیدکنندگان کاخ گلستان قرار گرفته است، در گوشه شمال غربی محوطه کاخ گلستان، چسبیده به تالار «سلام» که «خلوت کریمخانی» یا «جلوخان» نام دارد، قرار داده شده است. این نام از دو نظر تعیین شده؛ نخست آن که اساس بنای آن در زمان کریمخان نهاده شده و دیگر به علت آن‌که آغامحمد خان قاجار به دلیل خصوت با خاندان زند دستور داده بود استخوان‌های کریمخان را از عمارت کلاه فرنگی فارس به این محل انتقال دهند، ‌ جایی که محل عبور و مرور روزانه او بود و به این ترتیب استخوان های کریمخان پی در پی لگدکوب می‌شد. این محل بعدها خلوتکده ناصرالدین شاه شد. در زمان رضاشاه پهلوی، پله‌های سمت راست جلوخان که در زیر آن استخوان‌های پوسیده کریمخان قرار داشت، شکافته شد و آنچه باقی مانده بود به قم و در مزاری که آماده شده بود، انتقال داده شد.

بیشتر بخوانید:

روستایی که از دوره قاجار دست‌ نخورده باقی مانده (+عکس)

تابلوی کمال‌الملک در کاخ گلستان سوراخ شد (+عکس)

لباس‌های مد ۲۰۰ سال پیش ایرانیان / چگونه سفیدپوشی و رنگی‌پوشی به تیره پوشی تبدیل شد؟

ناصرالدین شاه از کجا کتاب می‌خرید؟ (+عکس)

اختراعات عجیب و غریب یک روحانی / از ساعت دزدگیر تا تفنگی که شاه را شگفت‌زده کرد

عکاسی از عزاداری‌ ایرانیان / از قاجار تا اکنون (+عکس)

تماشاخانه

کشف یک روستای ۶ هزار ساله در منطقه ۲۰ تهران / اسکلت یک دختر ۱۶ ساله با جمجه‌ای عجیب هم پیدا شد که کف خانه دفن شده بود (فیلم)