فرش قرمز ریاض برای "شی"

شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین برای دیداری سه‌روزه با رهبران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس وارد عربستان سعودی شد. دیداری که احتمالا روی مسائل مربوط به انرژی متمرکز است. این سومین سفر خارجی شی از آغاز همه‌گیری کرونا در سال 2020 و اولین سفر به عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت خام از سال 2016 است.

 

 

شی قرار است دیدار دوجانبه‌ای با پادشاه سلمان بن عبدالعزیز و بن‌سلمان، ولیعهد و حاکم بالقوه عربستان داشته باشد. به گزارش رسانه دولتی عربستان، شی همچنین دیداری با 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس خواهد داشت و در نشست گسترده‌تری با کشورهای عربی شرکت خواهد کرد.

با توجه به حمله روسیه به اوکراین و آشفتگی در بازارهای جهانی، انتظار می‌رود بازارهای نفتی یکی از اهداف اصلی گفت‌وگوی عربستان با چین، بزرگترین مصرف‌کننده نفت خام در جهان باشد.

 کشورهای عضو گروه ‌7 و اتحادیه اروپا جمعه گذشته بر سر تعیین سقف قیمت 60 دلاری برای هر بشکه نفت روسیه به توافق رسیدند تا دسترسی روسیه به منابع مالی لازم برای ادامه جنگ را محدود کنند. اقدامی که باعث شد آشفتگی و بی‌ثباتی بیشتری در بازارهای جهانی ایجاد شود.

روز یکشنبه، اعضای کارتل نفتی اوپک‌پلاس به رهبری مشترک عربستان سعودی و روسیه تصمیم گرفتند تا کاهش تولید دو میلیون بشکه نفت در روز را که در اکتبر گذشته به تصویب رسید، حفظ کنند.

 

 

مقامات چینی و سعودی اطلاعات کمی درباره اهداف این دیدار اعلام کرده‌اند اما با این حال علی شیهابی، یکی از تحلیل‌گران سعودی نزدیک به دولت می‌گوید انتظار دارد «چندین توافقنامه به امضا برسد.» وب‌سایت الجزیره اعلام کرده که قرار است توافقنامه‌ای به ارزش 29میلیارد دلار میان دو کشور به امضا برسد.

تحلیل‌گران می‌گویند که گفت‌وگوهای میان رهبران دو کشور علاوه بر انرژی، احتمالا بر سر توافقنامه‌‌هایی خواهد بود که بر مشارکت بیشتر شرکت‌های چینی در ابرپروژه‌های عربستان تاکید دارد. پروژه‌هایی که هم راستا با دیدگاه محمد بن‌سلمان در جهت تنوع اقتصادی عربستان سعودی و درآمدهای غیرنفتی این کشور است.

ساخت کلان‌شهر 500 میلیارد دلاری به نام NEOM یکی از این ابرپروژه‌هاست؛ شهری هوشمند که به‌شدت بر فناوری تشخیص چهره و دوربین‌های نظارتی وابسته است.

 

 

کاهش تولید نفت توسط اعضای اوپک‌پلاس نشان‌دهنده آخرین ضربه به همکاری طولانی‌مدت میان عربستان سعودی و آمریکا بود که گفته می‌شود به منزله «همسویی با ر‌وسیه» در جنگ اوکراین است.

انتظار می‌رود واشنگتن که از پایان جنگ جهانی دوم با عربستان وارد رابطه‌ای شده که اغلب همکاری نفت به ازای امنیت توصیف می‌شود، سفر شی را ‌از نزدیک دنبال کند.

درحالی‌که دولت بایدن در مورد کاهش تولید نفت هوشمندانه عمل کرده، اما ریاض چندین بار آمریکا را متهم کرده که به وعده خود برای برقراری امنیت عمل نکرده، به‌ویژه پس از حملاتی که در سپتامبر 2019 توسط حوثی‌های یمنی صورت گرفت و تولید نفت خام پادشاهی عربستان را به نصف رساند.

چین و عربستان سعودی پیشتر بر سر تولید و فروش سلاح با یکدیگر همکاری می‌کردند. اما با این حال تحلیل‌گران می‌گویند که پکن نمی‌تواند و نمی‌خواهد همان ضمانت‌های امنیتی واشنگتن را به عربستان بدهد.

توربیورن سولتودت از شرکت اطلاعاتی «وریسک میپل کرافت» می‌گوید که با این وجود اگر سعودی‌ها به دنبال تضمین‌های امنیتی بیشتری از آمریکا باشند، به نفع عربستان است که نشان دهد فرصتی برای تقویت رابطه با چین دارد. طبق بیانیه منتشرشده قرار است نشست شورای همکاری خلیج‌فارس یا جی‌سی‌سی روز جمعه در ریاض برگزار شود. نایف الحجرف، رئیس این شورا در این بیانیه بر اهمیت روابط با چین تاکید کرد و گفت که چین در لیست کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در صدر قرار دارد.

با توجه به اهمیت خاورمیانه در تامین منابع نفتی، ایالات‌متحده همواره به الگوی ژئوپلیتیکی منطقه اهمیت زیادی داده است. اگرچه اوضاع در خاورمیانه بسیار پیچیده است، اما ایالات‌متحده هرگز کنترل خود را بر منطقه کاهش نداده است.

با این حال، در قرن بیست‌ویکم، تغییرات ساختاری در زمینه انرژی به‌تدریج روابط بین ایالات‌متحده و عربستان سعودی را تغییر داده است. با هدایت سرمایه، توسعه سریع صنعت نفت شیل ایالات متحده، ایالات متحده از بزرگترین واردکننده انرژی به یک صادرکننده تبدیل شده است.

به منظور بهره‌برداری از بازار نفت شیل، ایالات‌متحده از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) خواسته است تا تولید خود را کاهش دهد و باعث شده سهم این کشور از بازار نفت به شدت کاهش یابد. اوپک که از این موضوع ناراضی بود، از هزینه کمتر تولید نفت خام برای افزایش عرضه برای کاهش قیمت نفت استفاده کرد و در نتیجه بر صنعت نفت شیل آمریکا فشار آورد.

در طول همه‌گیری COVID-19، عربستان سعودی و روسیه به‌طور مشترک یک جنگ قیمتی را با شرکت‌های نفت شیل آغاز کردند. اکنون اوپک‌پلاس همچنان انحصار خود را در زمینه صادرات جهانی نفت حفظ کرده است.

تولید روزانه نفت هفت کشور خاورمیانه و روسیه به ترتیب به 79/27میلیون بشکه و 94/10میلیون بشکه رسید که بسیار بیشتر از تولید روزانه 58/16میلیون بشکه‌ای ایالات‌متحده است.

اخیرا شاهزاده سعودی محمد بن‌سلمان پیشنهاد داده است که تریلیون‌ها دلار برای تبدیل عربستان سعودی به یک هاب انرژی هزینه کند. برای انجام این کار، عربستان سعودی باید قیمت نفت را بالای 100 دلار در هر بشکه نگه دارد.

 

 

با این حال، افزایش شدید قیمت نفت در سال جاری به تورم شدید دامن زده است و همین امر باعث نارضایتی شدید رای‌دهندگان آمریکایی شده است. بنابراین، دولت بایدن موضع خود را تغییر داده و امیدوار است که عربستان‌سعودی تولید نفت را افزایش دهد.

با نگاهی از وضعیت کنونی، به نظر نمی‌رسد عربستان سعودی قصد چنین کاری را داشته باشد. از این نظر، بازی بین اوپک پلاس و ایالات‌متحده اساساً نبردی برای کسب قدرت قیمت‌گذاری نفت است.

عربستان‌سعودی ممکن است استفاده از یوان، یورو یا حتی روبل بیشتر را برای تسویه نفت‌خام انتخاب کند و در نتیجه سلطه دلار را تهدید کند. پس از آن، ایالات‌متحده ممکن است اقدامات متقابلی را برای حفظ سایر متحدان تولیدکننده نفت خاورمیانه خود و همچنین ارزیابی مجدد روابط خود با عربستان سعودی انجام دهد.

درحالی‌که کیفیت روابط بین ایالات متحده و عربستان سعودی در حال افول است، روابط اقتصادی و تجاری بین چین و عربستان به‌طور مداوم عمیق‌تر شده است.

در 20 اکتبر، ژانگ جیان‌هوا، مدیر اداره ملی انرژی چین، برای تقویت همکاری‌ها در بخش انرژی با عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، گفت‌وگویی ویدیویی برگزار کرد.

چین و عربستان سعودی به‌عنوان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مهم انرژی در جهان، مایل به همکاری برای حفظ «ثبات بازار بین‌المللی نفت» و «مقابله با خطرات و چالش‌ها» هستند.

دو طرف اعلام کردند که شرایط بین‌المللی کنونی پیچیده است و عوامل بی‌ثباتی در بازار نفت زیاد است و عرضه قابل اعتماد بلندمدت نفت برای ثبات کلی بازار بسیار مهم است.

عربستان سعودی همچنین اعلام کرد که «مطمئن‌ترین شریک و تامین‌کننده نفت خام چین» خواهد بود و از مزیت جغرافیایی خود در اتصال سه قاره برای ایجاد یک مرکز منطقه‌ای برای تولیدکنندگان چینی استفاده خواهد کرد. دو طرف توافق کردند که در چارچوب توافقنامه بین دولتی در زمینه استفاده از انرژی هسته‌ای و همچنین در زمینه‌های برق، انرژی‌های تجدیدپذیر همکاری کنند.

روابط بین پکن و ریاض به‌ویژه در همکاری‌های اقتصادی نزدیک‌تر شده است. در سال 2021، وابستگی خارجی چین به نفت حدود 72 درصد و گاز طبیعی 44 درصد بود. براساس اطلاعات منتشرشده توسط اداره کل گمرک چین، در سال 2021، این کشور در مجموع 513 میلیون تن نفت خام، 105 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مایع و 6/56میلیارد متر مکعب گاز طبیعی وارد کرده است.

از این میزان عربستان 17 درصد نیازهای چین را تامین می‌کند. چین 27 منبعLNG دارد. در این میان، استرالیا با 39درصد و پس از آن آمریکا با 11 درصد و قطر، مالزی، اندونزی، روسیه و پاپوآ گینه نو، مهمترین منابع چین هستند.

واردات LNG از هفت کشور فوق 87 درصد از کل واردات چین را به خود اختصاص داده است. باید اذعان کرد که ایالات‌متحده همچنان کنترل قدرتمندی بر خاورمیانه دارد و رابطه ائتلافی ویژه‌ای با عربستان دارد. هر چقدر که ولیعهد سعودی این واقعیت را دوست نداشته باشد، نمی‌تواند این وضعیت موجود را تغییر دهد.

با این حال، روابط نزدیکتر بین چین و عربستان بدون شک اهمیت ژئوپلیتیکی زیادی دارد. همانطور که وال‌استریت ژورنال تحلیل می‌کند، ریاض نفت‌خیز به‌طور فزاینده‌ای با پکن در ارتباط است. چین همچنین می‌تواند در شرکت آرامکو عربستان که یک غول نفتی دولتی است، سهام داشته باشد.

برای چین، تقویت همکاری با عربستان سعودی و ایجاد روابط دوجانبه باثبات‌تر و عمیق‌تر، فواید زیادی دارد. اولین زمینه میان دو کشور، همکاری در زمینه تامین انرژی است. اگر چین بتواند روابط همکاری طولانی‌مدت و پایدار انرژی را با عربستان سعودی و روسیه حفظ کند، اهمیت زیادی برایش خواهد داشت.

دوم، در روند تحولات اقتصادی، صنعتی و انرژی عربستان‌سعودی، چین می‌تواند در بازار ساخت‌وساز محلی مشارکت کند.

سوم، در برخی زمینه‌های غیراقتصادی (مانند صادرات تسلیحات)، چین ممکن است با عربستان سعودی همکاری کند.

چهارم، انتظار می‌رود چین در به هم زدن روابط بین‌الملل علیه جهانی شدن، یک رابطه همکاری چند بعدی با عربستان سعودی در زمینه‌های مختلف برقرار کند. به عنوان مثال، در جریان اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) که در سپتامبر سال جاری در سمرقند، ازبکستان برگزار شد، مصر، قطر، عربستان سعودی و سایر کشورها تفاهم‌نامه‌هایی را برای تبدیل شدن به اعضای سازمان همکاری شانگهای امضا کردند.

در نهایت، در حوزه مالی، عربستان سعودی نیز در تلاش است تا تجارت نفت براساس ارزهای غیر از دلار را سامان دهد. در تجارت با چین، تسویه‌حساب براساس یوان ممکن است به بخش مهمی از این همکاری تبدیل شود.

از زمان جهانی شدن، جهان امروز اکنون در آغاز یک تغییر بزرگ قرار دارد. با دور شدن غرب از چین، این کشور اکنون به‌طور گسترده به دنبال تقویت همکاری‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی با سایر کشورها است.

این رویکرد بدون شک تغییر مهمی در استراتژی همکاری‌های بین‌المللی چین است. در این گذار، تعمیق روابط چین و عربستان سعودی بدون شک از اهمیت بنیادی برخوردار است.