بزرگ‌ترین کاخ ساسانی که قرار بود ۴۵ سال پیش سنگ‌هایش برده شود، چه با شکوه مرمت شده‌است/ کاخی که ۱۸۰۰ سال قبل ساخته شد و ۴۰۰ سال بعد مسلمانان ساخت گنبد را از روی آن یاد گرفتند (فیلم)

کیفیت پایین

کیفیت خوب

عصر ایران؛ حسن ظهوری _ آن روز هم علیرغم اتفاقاتی که در ایران می‌افتاد کاخ همین‌قدر ساکت بود. تا اینکه سر و کله چندتایی کامیون پیدا شد با آدمهایی که می‌خواستند سنگ‌های این بنا را بردارند. آنها گفتند انقلاب شده و کاخ‌ها باید به نفع مردم ویران شوند و برای بردن سنگ‌های کاخ مجوز دارند. اهالی روستای آتشکده دورشان جمع شده بودند تا مبادا سنگ‌های کاخ اردشیر بابکان برده شود.

کسی که ۴۵ سال قبل به همراه اهالی روستا جلوی آن‌ها را گرفت یک نفر بود. او با این بهانه که ما اینجا کارگری کردیم اما هنوز حقوق نگرفتیم و اگر شما اینجا را خراب کنید دیگر سندی برای گرفتن حقوق نداریم، مانع از تخریب کاخ اردشیر شد.

اردشیر بابکان، پس از شکست اردوان، آخرین شاه اشکانی دستور داد تا کاخ عظیمی ساخته شود. ۲۲۴ پس از میلاد یعنی حدود ۱۸۰۰ سال قبل بود که کاخ او در فیروزآباد فارس بنا شد تا محلی باشد برای اجتماعات بزرگ و نمایشی از تاج و تخت پادشاهی اردشیر. آن را با سنگ و گچ ساختهاند؛آنقدر محکم که در همه این سال‌ها هنوز هم استوار در جای خود ایستاده است.

اگر چه در تمام این سال‌ها گاهی سنگ‌های آن برده شده اما طی ۱۰۰ سال گذشته اهالی روستای آتشکده که کنار این کاخ زندگی می‌کردند مانع از ادامه تخریب و بردن سنگ‌ها شدند. 

اگرچه سالها دفن اموات اینجا ادامه داشته اما با ثبت جهانی کاخ اردشیر کم‌کم این کار هم متوقف شد‌. کسی که در تمام این سال‌ها کنار کاخ اردشیر ماند کاظمی بود. او وقتی کارش را اینجا آغاز کرد، بخشی از کاخ زیر خروارها آوار فرور رفته بود. او که برای کارشناسانی از دانشگاه زوریخ کار می‌کرد و پس از انقلاب هم برای میراث فرهنگی کار می‌کرد این کاخ را با کمک اهالی روستا از زیر آوار بیرون آوردند.

کاخ اردشیر جزء نخستین بناهای گنبدی ایران است. گفته می‌شود مسلمانان پس از دیدن این بنا و کاخ‌های ساسانی، ساخت گنبد را یاد گرفته‌اند. گنبد تالار مرکزی کاخ ۱۸۰۰ سال است که فرو نریخته و این جزء عجایب معماری دوره ساسانی است. این گنبد که بدون کلاهک ساخته شده یکی از شگفتی‌های معماری دوره ساسانی است. آن را روی یک فیلپوش بنا کرده‌اند و گفته می‌شود هیچ سنگی از گنبد تالار مرکزی کاخ به پایین نیافتاده است. در ساخت آن مهارت زیادی استفاده شده و سنگ‌ها با استفاده از ملات گچ فشرده در جای خود محکم ایستاده‌اند. دهانه گنبد هرگز بسته نشده بود. این را کارشناسان بسیاری تایید کرده‌اند.

تالارها با دالان‌هایی به هم متصل می‌شوند. آنچه در تالار کناری دیده می‌شود هم حیرت انگیز است. تزئینات روی دیوار هر بیننده‌ای را به یاد تخت‌جمشید می‌اندازد. ساسانیان در تزينات دیوارها از هنر معماری استفاده شده در تخت‌جمشید استفاده کرده‌اند. هرچند اردشیر از ابتدا خود را وام دار هخامنشیان می‌دانست.

در مرمت این کاخ دقت خیلی زیادی شده‌است. حتی برای آنکه شیوه معماری به درستی حدس زده شود، از خود سنگ‌ها کمک گرفته شده‌است. سنگ‌ها درست شبیه به دوره ساسانی با استفاده از ملات گچ به جای اصلی خودشان بازگردانده شده‌اند.

روبروی کاخ اردشیر یک دریاچه قرار گرفته است. به درستی نمی‌دانیم آن را ساخته‌اند یا پیش از وجود کاخ اینجا بوده اما سطح آن کفسازی شده و بی‌ارتباط با کاخ نیست. هرچند امروز سمورهای آبی در این دریاچه زندگی می‌کنند و احتمالا شاید سدی هم روی آن ساخته باشند دریاچه در پایین‌دست کاخ واقع شده و برای همین بین سطح دریاچه و کاخ شیب نسبتا تندی وجود دارد. ساسانیان برای جبران این شیب دست به تکنیکی زده‌اند که حالا امروز می‌دانیم آنها کمی در پی‌سازی دچار مشکل شده‌اند‌.

اما عمق این دریاچه همین قدر نبوده. در دوره ساسانیان دریاچه خیلی بزرگتر از این بوده تا استفاده از آن باعث خنک شدن فضای داخل کاخ شود کاربر این کاخ هنوز به درستی معلوم نیست. برخی می‌گویند اردشیر اینجا زندگی می‌کرده و برخی هم معتقدند که اینجا فقط برای مراسمی خاص مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اما حالا باستانشناسان نظر تازه‌ای دارند.

مرمت کاخ اردشیر پس از انقلاب در سالهای ۱۳۷۰ و ۸۰ انجام شد تا در نهایت به پایان رسید. اما برای کسانی که در این کاخ کار کرده‌اند مرمت تمام نشده و آن‌ها نگران بخش‌هایی هستند که هنوز ترک دارد و یا می‌تواند دچار آبگرفتگی شود. آنقدر نگران هستند که حتی شب‌ها خواب مرمت این بنا را می‌بینند. بنایی که قرار بود سنگ‌های آن برده شود تا فرو بریزد.

بیشتر بخوانید:

پایان مرمت کاخ اردشیر بابکان

تصاویر دیدنی تخت جمشید قبل از تخریب (فیلم)

یکی از باشکوه‌ترین مقبره های پادشاهان هخامنشی در ایران چگونه مرمت می‌شود؟ (فیلم)

تماشاخانه

خانه‌هایی که ارواح رهایشان نمی‌کنند..! با قصر‌‌های ترسناکی که کسی جرات ندارد تنهایی به داخل‌شان برود آشنا شوید (فیلم)

۲۳۸ روز نفس‌گیر / انتخابات آمریکا از یک سال قبل تا پیروزی ترامپ / مرور یک رقابت عجیب (فیلم)

فیلم های دیگر