پدیده تاجران حکومتی و رانتی در عصر معاویه/اعتراض به رانت و قدرت اقلیت انگیزه دعوت امام حسین به کوفه بود نه مسایل دینی

   عصر ایران- حجت الاسلام دکتر محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید در مراسم عاشورا و امروز ما با موضوع «نقش فساد و رانت‌خواری در نارضایتی عمومی» به سخنرانی پرداخت.

 
  وی در این مراسم که به همت انجمن اندیشه و قلم برپا شد سخنران با اشاره به نامه سران شیعه برای دعوت از سیدالشهدا به کوفه گفت: این نامه شرایط جامعه آن عصر را به خوبی تشریح کرده است. در این نامه در توصیف بحران‌های جامعه اشاره‌ای به مسایل دینی نشده، بلکه از شکاف‌هایی سخن گفته شده که منجر به بی دینی جامعه می‌شود. چپا‌ول منابع عمومی، فقدان رضایت عمومی و استبداد و دیکتاتوری که شرایط اقتصادی را بسوی فقر اکثریت جامعه سوق می دهد و شرایط سیاسی را بسوی رانت خواری و قدرت اقلیت هدایت می کند.

  یوسفی ادامه داد: در روایتی از رسول خدا حکومت بنی‌امیه دو ویژگی اصلی دارد: یکی انحصار در اموال عمومی و دیگری نگاه اطاعت محور و زورمدار به مردم. معاویه مسیر این نوع حکومت را هموار کرد. در آغاز بیعت گرفتن او از مردم، نارضایتی سران شیعه مشهود بود و به معاویه به جای امیرالمومنین؛ ملک می‌گفتند و در پاسخ به اعتراض معاویه گفتند: علی بدان خاطر امیرالمومنین بود که توسط مردم و با اصرار مردم بر کرسی خلافت نشست، اما تو با زور به قدرت چنگ انداختی. 

  این استاد دانشگاه حوزه نخست فساد اموی را فساد سیاسی و استبداد و حوزه دوم را فساد اقتصادی و فساد مالی دانست و توضیح داد: یکی از راه‌های توجیه این فساد، ادعای نمایندگی خدا و دین است؛ معاویه گفت «‌الارض لله و انا خلیفه الله»: زمین از آن خداست و من نماینده اویم.  سپس می‌گوید من هر مالی را گرفتم، هرکاری بخواهم می‌توانم با آن بکنم و تنهابه خدا جواب می‌دهم، نه به مردم.

به گفته استاد دانشگاه مفید، در مباحثات و مکاتبات امیرالمومنین؛ عکس این نگاه بیان می‌شود چرا که امام مشروعیت خود را ناشی از حمایت و انتخاب مردم عنوان می‌کند، نه انتخاب خدا و به مالک اشتر می‌نویسد: در پی رضایت مردم باش که رضایت خدا در رضایت مردم است. علت این است که حکومت وظایفی را در قبال مردم دارد و باید با انجام آنها مردم را راضی کند.

  وی در ادامه بیان کرد: اولین کسی که در تاریخ اسلام مالیات و خراج را برای جیب شخصی و اموال خود برداشت، معاویه بود. او حتی به عمروعاص می‌وید مصر و مردمش برای تو و خراج هم نمی خواهم؛ اما وقتی عمروعاص در سال ۴۳ مرد، تمام اموال او را -که صدها هزار دینار بود- به نفع شخص خودش مصادره کرد و در مورد بقیه حاکمان، نصف اموال کارگزاران را برای خود مصادره می‌کرد. 

پدیده تاجران حکومتی و رانتی در عصر معاویه

یوسفی با استناد به کتاب تاریخ مسعودی اظهار کرد: معاویه اموال عمومی و خراج و خالصه جات را معاویه به اقوامش می‌خشید. در این حالت، در واقع دولت اغنیا ایجاد می‌شود و این حاکمان با اموال و رانت‌ها، به تجارت می‌پرداختند که رقابت اقتصادی نابرابری میان تاجران عادی و تاجران حکومتی شکل می‌گیرد.

  طبری و ابن خلدون نتیجه این روند را انحصار در اقتصاد می دانند؛ معاویه حتی با صادرات بت در پی ثروت بیشتر بود. این وضعیت باعث افزایش نارضایتی ها و تعمیق شکاف حکومت و مردم می شود. این در حالی است که امیرمومنان خطاب به مردم کوفه می گوید: من با این لباس ها و اموال به شهر شما آمدم اگر در زمان خروج از حکومت بیش از این داشتم به شما خیانت کردم.

  این پژوهشگر دینی اقدامات علی علیه السلام برای جلوگیری از فساد حکومت را سه رکن برشمرد و گفت: نخست شایسته سالاری بجای قوم و خویش گرایی و قبیله گرایی؛ دوم شفافیت در حکومت و حق اطلاع عمومی از مسایل حکومت به جز حوزه نظامی؛ سوم نظارت مردم بر حکومت و نظارت امیرالمومنین بر کارگزاران و مجازات متخلفین بدون استثنا و مصلحت گرایی.

  وی در پاسخ به پرسش یکی از مخاطبان، نظارت مردمی را از مهمترین روشهای مبارزه با فساد خواند و گفت: با این حال متاسفانه اخیرا وقتی یک مسئول خلافی انجام داده و فیلم آن پخش می شود، برخی به جای برخورد با عامل این خلاف می گویند باید با پخش کننده فیلم برخورد کرد.

  دکتر یوسفی در پایان با اشاره به عبارت قرآن درباره امت های گذشته گفت: گذشته ها و حکومتهای پیشین گذشتند و باید در برابر خدا باید پاسخگو باشند، اما ما چگونه می خواهیم عمل کنیم؟ ما باید شفاف بگوییم جامعه ما به کدام سمت می‌رود؟

بیشتر بخوانید:

کمال اطهاری، پژوهشگر اقتصاد توسعه: تهران را به نوانخانه با سفره‌های چندکیلومتری تبدیل کردند/ برای ادامه روند رانت‌خواری می‌خواهند محدوده تهران را افزایش دهند

اگر امام حسین (ع) به کوفه می رسیدند، حکومت شان چه شکلی می شد؟

حسین انصاریان : مردم را عصبانی نکنید/ با فشار ، کسی دین‌ دار نمی‌شود

تماشاخانه

تمایل کردهای سوریه به صلح و تعامل با ترکیه: حاضریم از مناطق مورد مناقشه خارج شویم (فیلم)

بابانویل سوار بر جت اسکی / ذوق و شوق باورنکردنی کودکان (فیلم)

فیلم های دیگر