کریسمس مبارک اما عید ارامنه ایران نیست!

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- ۲۵ دسامبر یا چهارم دی (‌و در سال‌های کبیسه/ اسفند ۳۰ روزه: ۵ دی) به عنوان روز میلاد عیسی مسیح جشن گرفته می‌شود اما اگر می‌خواهید به هموطنان مسیحی و ارمنی خودمان تبریک بگویید ۱۲ روز صبر کنید چون آنها ۶ ژانویه یا ۱۶ دی را به عنوان روز میلاد مسیح جشن می‌گیرند.

   با نگاه سیاسی البته امسال باید دید حامیان کشتار مردم غزه با چه رویی دم از صلح و مهربانی خواهند زد ولی موضوع این نوشته دیگر است. این که ۴ دی یا ۲۵ دسامبر نزد مسیحیان ایران روز تولد مسیح نیست و ۱۲ روز بعد جشن می‌گیرند چرا که کریسمس یا نوئل در واقع روز جشن مسیحیان پروستان است در حالی که اغلب مسیحیان ایرانی عضو کلیسای ارامنه‌اند.

  با این حال مقامات رسمی در کریسمس به آنها تبریک می‌گویند و به این نکته تاریخی توجه ندارند و آن قدر تکرار شده که مسیحیان ایران حوصله یادآوری آن را ندارند و البته زرتشتیان هم انتقاد می‌کنند که چرا تولد مسیح را تبریک می‌گویند و میلاد زرتشت را نه و می‌پرسند نام کدام یک با ایران گره خورده است؟ نکته درخور توجه این که به مناسبت تقویمی ( ۶ فروردین روز زرتشت) هم توجه نمی‌شود.
   
   از بحث اختلاف مسیحیان ایران با مسیحیان غربی درباره روز میلاد مسیح دور نیفیتم. دلیل تفاوت این است که مسیحیت در واقع دو شاخه دارد: شرقی و غربی و در شاخه شرقی (ارتدوکس‌ها) سعی می‌شده تفاوت‌های آن با مسیحیت غربی شامل کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها حفظ شود.
   
   مسیحیان ایران  معتقدند در سده‌های آغازین مسیحیت هم جشن میلاد و تعمید مسیح را ششم ژانویه برگزار می‌کردند و اگرچه دیگران به تغییر آن تن دادند اما در ایران حفظ شد و جالب این‌که با سنن ایرانی درآمیختند به گونه‌ای که در شب تولد مسیح به روایت خودشان نه مثل آمریکایی‌ها خوراک بوقلمون که مثل شب سال نو ایرانی سبزی‌پلو با ماهی می‌خورند. البته ایرانیان مسیحی سنت سبزی‌پلو با ماهی را در شب عید نوروز هم مثل دیگر ایرانیان نیز به جا می‌آورند و در واقع آن را مضاعف کرده اند.

  درباره چرایی تغییر روز کریسمس از ششم ژانویه به 25 دسامبر آرداک مانوکیان، اسقف اعظم فقید ارامنه تهران (‌همان که عکس او در کنار امام خمینی را فروشگاه‌های با مالک ارمنی بسیار دیده‌ایم) در کتاب "جشن‌های کلیسای ارمنی" نوشته است‌:

      «پس از سده 4 میلادی بود که به تصویب کلیسای کاتولیک روم، میلاد مسیح را در 25 دسامبر و تعمید را در 6 ژانویه جشن گرفتند. تا پیش از آن همگی 6 ژانویه را به عنوان میلاد مسیح (و تعمید) گرامی می‌داشتند.

    این تغییر علت مهمی داشت. جشن میترا، ایزد خورشید که در هر سو گسترده شده بود، در روم از 21 تا 31 دسامبر برگزار می‌شد. 25 دسامبر روز تولد میترا بود که در اروپا، خاصه در روم، با مراسم ویژه‌ای جشن گرفته می‌شد. کاهنان، آتش می‌افروختند و مردم شادمانی می‌کردند. قیصران روم هم ایزد خورشید را ایزد پشتیبان خود می‌شمردند و آن را ایزد خورشید بی‌شکست می‌نامیدند.

     مسیحیت نتوانست مانع برگزاری آن جشن شود. خاصه آنکه در سال 274 میلادی قیصر آورلیوس برای ایزد خورشید پرستش‌گاهی پرشکوه ساخت و در سده بعدی قیصر ژولیوس آن را چونان ایزد پشتیبان اعتبار قیصران ارج بیشتری نهاد. در جای کنونی واتیکان، پرستش‌گاه میترا قرار داشت که مجلل‌ترین پرستش‌گاه روم بود.

     پرستش‌گاه میترا پس از بنای کلیسای پترس مقدس نیز مورد احترام، توجه و پرستش بود، مقامات کلیسای روم برای آنکه به برگزاری جشن‌های میترا در 25 دسامبر پایان دهند، قرار گذاشتند تا در همان تاریخ به جای برگزاری جشن میلاد ایزد خورشید، روز میلاد مسیح  را به عنوان روز میلاد خورشید عدالت، جشن بگیرند. به این ترتیب کلیسای روم در سال 451 میلادی برای پایان دادن به برگزاری جشن ایزد خورشید، روز 25 دسامبر را روز میلاد حضرت عیسی اعلام کرد. پس از گذشت مدتی سرانجام تمام جهان مسیحی آن تاریخ را پذیرفت. اما ارمنیان به رسم کهن پای‌بند ماندند و جشن میلاد و تعمید را همچنان در همان 6 ژانویه برگزار می‌کنند.»

   سه نکتۀ دیگر هم افزودنی یا محتمل است: نخست این که پیروان ادیان وقتی به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌شوند نشانه‌های اختصاصی برای خود ایجاد یا آنها را حفظ می‌کنند. چندان که در اسلام هم مسلمانان در قبله متفق و متحدند اما در نوع وضو، مُهر گذاشتن یا نگذاشتن، دست بستن یا نبستن هنگام نماز، روز ولادت پیامبر و روز عید فطر بین شیعه و سنی اختلاف است. 

     دوم این که مسیحیان ایران علی‌الاغلب از کلیسای کاتولیک تبعیت نمی‌کنند چندان که بعید است اگر پاپ فرانسیس به تهران سفر کند آنان مانند مسیحیان آمریکای لاتین در استقبال از او رفتار کنند و جدای این جنبۀ تاریخی و نژادی هم دارند و صرفا مذهبی نیست. 

    سوم این که هر چهار سال یک بار 25 دسامبر مقارن با 5 دی است. 5 دی را زرتشتیان به عنوان سالروز درگذشت یا قتل آشو‌زرتشت گرامی می‌دارند و شاید مسیحیان ایران نمی‌خواستند این دو (میلاد مسیح و مرگ زرتشت)  با هم مقارن باشد. 

بیشتر بخوانید:

کریسمس؛ 4 دی یا 5 دی؟

دیدنی های امروز؛ کریسمس خونین 2023

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر