«جشن سده» در خراسان شمالی چگونه برپا می‌شود؟

مردم خراسان شمالی در فاصله ۵٠ روز مانده به عید نوروز، در مراسمی به نام «علوسرسره» آتش به پا می‌کنند و در کنار یکدیگر این روز را جشن می‌گیرند؛ مراسمی که به عنوان «جشن سده» شناخته می‌شود.

علی حسین‌پناه ـ کارشناس و مسئول ثبت میراث ناملموس خراسان شمالی ـ درباره این آیین : «علوسِرسِره (سَرسَره)» یکی از آیین‌های مربوط به جشن سده است که دهم بهمن هر سال (۵۰ روز مانده به نوروز) در روستای اندُقان شهرستان سنخواست برگزار می‌شود. «علو» به معنای آتش است و وقتی زبانه‌های آتش به سمت بالا می‌رود، اصطلاحا به آن «علوسرسره» می‌گویند. همچنین این آیین به چله کوچک نیز معروف است.

به گزارش ایسنا، این کارشناس ثبت میراث فرهنگی ادامه داد: ظهر روز دهم بهمن، مردم روستا به صورت مشارکتی هیزم جمع می‌کنند و در یک ساعت مشخص نزدیک غروب خورشید، این هیزم‌ها را در حیاط خانه‌ها، دامنه کوه یا کنار کشتزار و چراگاه آتش می‌زنند و بعد از روی آن می‌پرند. همچنین مرسوم است دور هم جمع می‌شوند و آش و فتیری را که برای این جشن آماده کرده‌اند، میل می‌کنند.

کانال عصر ایران در تلگرام

حسین‌پناه درباره قدمت این مراسم گفت: از بزرگان روستا با میانگین سنی ٧٠-٨٠ سال سن، که درباره آیین‌ پرسیدیم، می‌گفتند در کودکیِ آن‌ها نیز این آیین توسط پدربزرگ‌هایشان اجرا می‌شده، از سویی مردم این روستا تات هستند و از نظر موقعیت مکانی، این روستا منطقه قدیمی محسوب می‌شود.

این کارشناس ثبت به باورهایی که درباره این آیین وجود دارد، اشاره کرد و افزود: مادربزرگ‌ها از خاکستر آتشی که در این مراسم برپا شده، مقداری برمی‌دارند و در اجاق خانه‌هایشان می‌ریزند و بر این باورند که این خاکستر موجب برکت می‌شود و اجاق خانه همیشه روشن می‌ماند. همچنین رسم است دختری که ازدواج نکرده است از روی آتش نپرد و خانواده‌هایی که عزادار هستند در این مراسم شرکت نکنند.

او اضافه کرد: در پایان جشن افراد حاضر برای یکدیگر آرزوی سلامتی و سالی پربرکت می‌کنند. همچنین در کنار آتش، مراسم آشتی‌کنان و رفع کدورت برگزار می‌شود. افرادی هم که متمول هستند آتش بزرگ‌تری برپا می‌کنند.

مسئول ثبت میراث ناملموس خراسان شمالی اظهار کرد: در ۵۰ سال اخیر رسمی دیگر به این مراسم افزوده شده است، به این شکل که پارچه‌های نخی را به صورت گلوله درست می‌کنند و یکی دو روز در نفت می‌گذارند و روز جشن، آن‌ها را آتش زده و به آسمان پرت می‌کنند و بر این باورند با این آتش‌افروزی قدرت خورشید را زیاد می‌کنند تا زمستان تمام شود.

حسین‌پناه با بیان‌ اینکه این آیین در برخی نقاط همچون سبزوار هم اجرا می‌شود، افزود: با این وجود، در روستای اندقان بارزتر و پررنگ‌تر برگزار می‌شود و از زمانی هم که این آیین در فهرست میراث ناملموس ثبت شده است، جدی‌تر دنبال می‌شود. «علو سرسره» در آبان‌ماه سال ١٣٩٧ با شماره ١۶٨٧ ثبت ملی شده است.