عجایبِ «اختاپوس‌ها»؛ حیوانات احمق ارسطو که با دست‌هایشان فکر می‌کنند!

اختاپوس‌ها، این سرپایان عجیب و باهوش، مظهر هر چیز وحشتناک و مرموزی درباره دریاها هستند. بدن‌های نرم و پیچ و تاب‌دار آن‌ها، کمین‌کرده در بخش‌های تاریک اقیانوس‌ها، الهام‌بخش خلق هیولاهای خیالی بوده است، از کراکِن ملوان‌خوار افسانه‌های شمال اروپا گرفته تا دیو دریای کارائیب، لوسکا. 

به گزارش فرادید، اشکال ماورایی این موجودات و شاخک‌های در حال باز شدن آن‌ها الهام‌بخش هیولاها و شخصیت‌های شرور داستان‌های مدرن نیز بوده است، مثلاً جادوگر دریایی دیزنی؛ اورسولا یا دشمن مرد عنکبوتی؛ دکتر اختاپوس و البته بسیاری از فیلم‌های ترسناک با مضمون اختاپوس! 

در ادامه، با برخی از ویژگی‌های جالب این موجود آشنا می‌شوید.

مدت حضور اختاپوس‌ها روی زمین بسیار طولانی است

قدیمی‌ترین فسیل شناخته‌شده از خویشاوندان اختاپوس متعلق به حدود ۳۳۰ میلیون سال پیش

قدیمی‌ترین فسیل شناخته‌شده از خویشاوندان اختاپوس، متعلق به حیوانی است که حدود ۳۳۰ میلیون سال پیش می‌زیسته، یعنی مدت مدیدی پیش از دایناسورها! 

این نمونه که در سازند سنگ آهکی «بِر گالچ» در مونتانا کشف و سال ۲۰۲۲ توصیف شد، دارای ۱۰ اندام است، در حالی که اختاپوس‌های امروزی هشت اندام دارند. پیش از این، قدیمی‌ترین فسیل اختاپوس، بی‌مهره‌ای با بدن نرم و قدمت ۲۹۶ میلیون‌ساله به نام Pohlsepia mazonensis بود.

در بررسی‌های دقیق مشخص شد این موجود هشت بازو، دو چشم و احتمالاً یک کیسه جوهر داشته است. مدت‌ها پیش از اینکه حیات در خشکی به فراتر از خزندگان کوچک تنوع پیدا کند، اختاپوس‌ها به شکل تکامل‌یافته‌شان دست یافته بودند. 

 اختاپوس‌ها سه قلب دارند

اختاپوس استاد استتار است

دو قلب منحصراً برای عبور خون از آبشش حیوان کار می‌کنند، جایی که دی‌اکسیدکربن را آزاد می‌کند و اکسیژن می‌گیرد. سپس، قلب سوم آن خون غنی از اکسیژن را به اندام‌ها و ماهیچه‌ها رسانده و به آن‌ها انرژی می‌دهد. اما قلب سوم در واقع زمانی که اختاپوس شنا می‌کند از تپش باز می‌ایستد و این موضوع بیانگر تمایل این گونه به خزیدن به جای شنا کردن است که آن‌ها را خسته می‌کند. 

 اختاپوس‌ها به آن خنگی که ارسطو فکر می‌کرد نیستند

یک اختاپوس معمولی در سواحل ایتالیا 

فیلسوف مشهور یونانی در کتاب «تاریخ حیوانات» که حدود سال ۳۵۰ قبل از میلاد نوشته شد، ادعا کرد: «اختاپوس یک موجود احمق است، چون اگر دست انسان را در آب پایین برود، به آن نزدیک می‌شود. اما در عاداتش منظم و صرفه‌جوست، یعنی در لانه‌اش ذخائری را انبار می‌کند و پس از خوردن هرچیز قابل‌خوردنی، پوسته و پوشش خرچنگ و صدف و اسکلت ماهی‌های کوچک را از لانه بیرون می‌ریزد.» ارسطو پس از توصیف چند ویژگی دیگر زندگی اختاپوس مانند اینکه برای دفاع از خود جوهر آزاد می‌کند، لزج است و می‌تواند روی خشکی بخزد، توضیحاتش را با یک شوخی درباره ویژگی‌های اختاپوس پایان می‌دهد: «برای یک نرم‌تن ویژگی‌های خیلی زیادی است!».

نادرستی نظر ارسطو درباره احمق بودن اختاپوس‌ها ثابت شده است. اختاپوس‌ها نسبت به جثه‌شان، مغز بزرگی دارند و قادر به فهم برخی چیزها هستند، مثلاً باز کردن صدف تاشو که با سیم بسته شده است. آن‌ها می‌توانند در پیچ و خم‌ها حرکت کنند، راه‌حل‌ها را بخاطر بیاورند و برای سرگرمی چیزهایی را از هم جدا کنند.

اختاپوس‌ها حتی شخصیت‌های متمایزی دارند، همانطور که در مستند برنده اسکار «معلم اختاپوس من» نشان داده شد. در نهایت، این سرپایان حتی «بازی» می‌کنند؛ یکی از این موارد، بازی ساختگی با بطری شناور است. 

 بازوهای اختاپوس «مغز» خودشان را دارند

دوسوم نورون‌های اختاپوس در بازوهایش است، نه در سرش. در نتیجه، برخی از بازوها می‌توانند بفهمند چگونه یک صدف را بشکنند در حالی که بقیۀ حیوان مشغول انجام کار دیگری است، مثلاً بررسی یک غار برای یافتن خوراکی‌های بیشتر. شاخک‌های اختاپوس حتی پس از جدا شدن کامل از بدن حیوان مرده هم می‌توانند واکنش نشان دهند. در یکی از آزمایش‌ها، شاخک‌های قطع‌شده وقتی محققان آن‌ها را نیشگون گرفتند، تکان خورده و خمیده شدند. 

خون اختاپوس‌ها آبی است

خون اختاپوس برای زنده ماندن در اعماق اقیانوس، به جای هموگلوبینِ بر پایه آهن در خون انسان، از پروتئینی حاوی مس به نام هِموسیانین تامین می‌شود. در حالی که خون غنی از آهن ما در برخورد با اکسیژن قرمز است، مس موجود در خون اختاپوس آن را آبی نشان می‌دهد.

هموسیانین، یک پروتئین بزرگتر، اکسیژن را در محیط‌های شدیدی که اختاپوس‌ها در آن زندگی می‌کنند، به طور موثرتر انتقال می‌دهد، مثلاً در انتهای اقیانوس که دمای آب بسیار پایین است و اکسیژن زیادی در اطراف موجود نیست. متأسفانه خون اختاپوس‌ها سبب می‌شود آن‌ها نسبت به تغییرات اسیدی بسیار حساس باشند.

اگر PH آب اطراف خیلی پایین بیاید، اختاپوس نمی‌تواند اکسیژن کافی برای زنده ماندن را به گردش درآورد. به همین دلیل، محققان نگران این هستند که با افزایش اسیدیته اقیانوس‌ها در اثر تغییرات آب و هوایی چه بلایی به سر اختاپوس‌ها خواهد آمد.

تماشاخانه

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

عینک عجیبی که با استفاده از هوش مصنوعی چهره افراد را شناسایی می‌کند (فیلم)

فیلم های دیگر